19

www.kuriergalicyjski.com * Kurier galicyjski * 29 czerwca–16 lipca 2012 nr 12 (160)

silniejszą niż jego pozycja. Nawet

kretną propozycję opracowaną przez

nie, nie doszło do powstania, ale nie

Rosja tę wojnę przegra, a wtedy być

gdzie nie spotkałem informacji, aby

przed samym sobą nie przyznałby,

Piłsudskiego. Piłsudski proponował w

dzięki żarliwej wymowie Dmowskie-

może stworzy się sytuacja sprzy-

Piłsudski namawiał Japończyków

że kieruje nim wyłącznie prywatna

niej sformowanie w Japonii polskiego

go. Pan Roman mógł sobie darować

jająca Polakom. Według koncepcji

do finansowania antyrosyjskiego

zemsta. Na zewnątrz, do znajomych,

legionu utworzonego z obecnych w

niewygody podróży do Japonii i całą

Piłsudskiego należałoby zlikwidować

powstania w Polsce. Nigdzie też nie

przekonywał, że robi to w trosce o

Japonii jeńców polskich oraz utworze-

krzątaninę, jaką tam prowadził, bo

wielką Rosję. Pociąć ją na elementy

ma informacji, żeby Piłsudski takie

naród polski. Piłsudski bowiem szy-

nie polskiej organizacji wywiadowczej

wizja morderczego powstania wy-

z których utworzył ją kiedyś rosyjski

powstanie Japończykom obiecy-

i dywersyjnej, pracującej przeciwko

kuje następne, jak twierdził, wariac-

wołanego za japońskie pieniądze

imperializm, „rozpruć na szwach”,

wał. Strategiczny cel końcowy akcji

Rosji na rzecz armii japońskiej.

kie powstanie, które przyniesie co

przez nieodpowiedzialne PPS z wa-

którymi była zszyta, wyzwolić i usa-

PPS został tutaj, zapewne celowo,

Na początku maja przyszła z

najwyżej następną górę ofiar. Japoń-

riatem Piłsudskim na czele, istniała

modzielnić wszystkie narody, które

pomylony z konkretną propozycją

Tokio propozycja rządu Japonii aby

czykom chciał dowieść, że Piłsudski

jedynie w wyobraźni Pana Romana,

pochwyciła i wysysała jak potworna

Piłsudskiego, jaką niby to złożył Ja-

Piłsudski, na koszt Japończyków,

jest osobą nieodpowiedzialną, że

który wykazał się przy tym kompletną

pijawka. Duża ilość polskich żołnie-

pończykom. Pan Roman był bardzo

przybył na rozmowy do Tokio. Zaraz

powstanie w Polsce nie uda się, że

nieznajomością spraw wojskowych

rzy w szeregach rosyjskiego wojska

dumny z tego, że w Japonii jakoby

później brytyjska ambasada Japonii

będzie następną tragedią Polaków,

i absolutną ignorancją w sprawie

celowo dezerterowała, przechodząc

„podstawił nogę” Piłsudskiemu, że

otrzymuje z Tokio komplet dokumen-

a Japonii nie da absolutnie niczego

mentalności Japończyków. Jakoś nie

do Japończyków. Z tych żołnierzy,

przekonał Japończyków o szkodliwo-

tów podróży dla Józefa Piłsudskiego

poza kosztami, które by poniosła.

przyszło mu do głowy, że ich obraża

trzymanych w japońskich obozach

ści pomysłów Piłsudskiego, że tylko

i towarzyszącego mu jako tłumacz

Do Japonii wyjechał skrycie.

pouczając, co mają robić, a czego

jenieckich, Piłsudzki proponował

dzięki jego argumentom Japończycy

Tytusa Filipowicza. Piłsudski przy-

Udawał, że jedzie zwiedzić światową

robić nie powinni. Japończycy słu-

utworzenie polskiego legionu w Japo-

odstąpili od koncepcji polskiego po-

jeżdża do Londynu, by w kilka dni

wystawę w Saint Louis. Jechał po-

chając Pana Romana już wiedzieli,

nii. Liczył też na to, że Japonia może

wstania. To opowiadanie „kupiono” w

później ruszyć statkiem do Nowego

przez Londyn, Atlantyk, Stany Zjed-

że sprowadzenie go do Japonii, było

wspomóc PPS finansowo i umożliwi

Polsce jakoś dziwnie chętnie. Czy w

Jorku.

noczone, Chicago, Kanadę i Ocean

nieporozumieniem. Nie miał do ofe-

jej zaopatrzenie w broń i amunicję.

Tokio w ogóle mówiło się o powsta-

rowania niczego, jak tylko skargi na

Przy sprzyjających okolicznościach

swego konkurenta. Czekano więc na

należałoby wykorzystać to do walki

w Japonii nie można było

to, żeby nareszcie wyjechał. Po czym

z Rosją nie tylko w Polsce, ale i w

utworzyć polskiego legionu

10 lipca Polacy przybywają do

zerwano z nim wszelkie kontakty.

innych gnębionych przez Rosję kra-

portu Jokohama. Okazuje się, że

Natomiast sprawa polskiego po-

jach. Totalna przegrana Rosji mogła

obaj są gośćmi Japońskiego Szta-

wstania, które jakoby szykował Pił-

się nie zdarzyć, ale już teraz należało

bu Generalnego. W porcie wita ich

sudski. – Proszę Państwa. Czasami

się przygotować i na taką ewentual-

wysłannik Sztabu major Saburou

lepiej nie wywoływać prawdziwego

ność. Piłsudzki wysłał do Krakowa,

Inogaki, który zabiera ich do hotelu

powstania, a tylko straszyć przeciw-

na rozmowy z Dmowskim, Zygmunta

w Tokio.

nika, że się takie powstanie szykuje.

Barlickiego i Stanisława Grabskiego.

Rozpoczęły się rozmowy z za-

Wtedy z reguły przeciwnik zaangażu-

Mieli oni zachęcić narodowców do

stępcą dowódcy Sztabu generałem

je dużo większe siły wyczekujące na

wspólnej akcji, do wspólnego wy-

Atsushi Murata. Generał od razu

powstanie, niżby je musiał użyć do

stąpienia przed Japończykami. Gdy

odrzucił pomysł utworzenia w Japonii

jego tłumienia. Nie wie bowiem gdzie

Dmowski dowiedział się o planach

polskiego legionu. Pomysł utworze-

przygotować interwencję i z jaką siłą

socjalistów, od razu rozpoczął ostrą

nia polskiego legionu był niemożli-

będzie miał do czynienia. No i nie wie

akcję torpedowania pomysłu Piłsud-

Józef Piłsudski

wy do realizacji nie dlatego, że rząd

jeszcze, kiedy to nastąpi. Piłsudski

skiego. Zaczął od rozmowy z Nabu-

Pan roman, czyli roman

Japonii wysłuchał argumentów Pana

nie miał oficjalnego wykształcenia

aki Makino, japońskim posłem we

Dmowski

Romana, czy żeby nie drażnić Rosji,

wojskowego, ale miał coś ważniej-

Wiedniu. Przedstawił mu PPS jako

niu? Odmówiono Piłsudskiemu utwo-

Spokojny. Należy podziwiać zaja-

jak to sobie czasami w Polsce tłuma-

szego od takiego wykształcenia. Miał

nic nie znaczącą organizację niezbyt

rzenia polskiego legionu, pisałem

dłość tego odepchniętego kochanka.

czą, ale z powodu dość prozaiczne-

wrodzony talent wojskowy. Dlatego

rozgarniętych ludzi, szukających po

dlaczego, a nie pomocy dla powsta-

Napracował się bardzo, żeby zdyskre-

go, o którym się nie mówi. Ustawo-

szybko dogadał się z japońskimi

świecie poparcia dla swych awan-

nia. Przecież to są dwie kompletnie

dytować swojego rywala i osobistego

dawstwo Japonii po prostu zabraniało

wojskowymi. Działania polskiej or-

turniczych celów i przeciwstawił im

inne sprawy! Dlaczego więc tyle już

wroga. W Tokio był już 15 maja 1904

tworzenia takich oddziałów złożonych

ganizacji szpiegowsko dywersyjnej,

rozsądną, rzetelną i mającą ogrom-

napisano w Polsce o powstaniu, któ-

roku, a więc wyprzedził Piłsudskiego

z cudzoziemców. I wszystko! Polscy

finansowanej przez Japończyków,

ne poparcie wśród narodu polskiego

rego nikt nawet nie próbował wtedy

o prawie dwa miesiące! Korzystając

rozwijały się nadzwyczaj pomyślnie.

Ligę Narodową, której jest przewodni-

montować? Chyba tylko dlatego, że

z listów polecających, które otrzymał

Obie strony układu, polska i japońska

czącym. Nic dziwnego, że poseł kilka

Pan Roman mówił wciąż o tym po-

jeszcze w Europie, trafiał do wszyst-

były zadowolone. O Panu Romanie

dni później nie odpowiedział na list,

wstaniu i o tym, jak do tego powsta-

kich najwyższych dostojników pań-

nikt już nawet nie myślał.

jaki z polecenia Piłsudzkiego wysłał

nia bohatersko nie dopuścił. Faktycz-

stwowych, przekonywał, zostawiał

do niego Witold Jodko-Narkiewicz.

pisemne memoriały, agitował wręcz,

Poseł skierował natomiast do Dmow-

List do redakcji

aby odrzucili ofertę Piłsudskiego. Pił-

skiego, wysłanego z Tokio barona

sudskiego jeszcze nie było, Piłsudski

Motojiro Akashi, którego zadanie po-

Wspomnienia o śmierci Stalina

jeszcze ust nie otworzył, a Dmow-

legało na nawiązywaniu kontaktów

ski, uprzedzając co Piłsudzki powie,

ze wszystkimi organizacjami rewo-

Drżenie ręki mej piszącej

Do artykułu, który ukazał się w

namawiał wszystkich, żeby Piłsud-

lucyjnymi, działającymi przeciwko

nie przekaże,

„Kurierze Galicyjskim” w nr 9, z 15-

skiemu odmówić. Co sobie o takiej

carskiej Rosji. W marcu 1904 Akashi

Nie wykrzywi go ból, łza nie zmaże.

28 maja 2012 roku „Pogrzeb Wodza”

aktywności polskiego polityka myśleli

odwiedził Romana Dmowskiego w

A to słusznie. A to nawet lepiej tak.

chciałbym dorzucić parę swoich my-

Japończycy? – Trudno zgadnąć, bo

Krakowie. Dmowski zaczął czarować

śli i wspomnień.

Japończycy, jak to Japończycy. Nic

Japończyka zapewnieniami, że Liga

W tym miejscu warto wspomnieć,

W 1953 roku ukończyłem już

nie mówili, tylko uważnie słuchali.

Narodowa jest w stanie spowodo-

że w opinii wielu Polaków (w tym lwo-

10-latkę i pamiętam jak ludzie pła-

Akashi Motojiro

Tymczasem socjaliści, którym

wać, żeby Polacy wcielani do armii

wiaków) w sposób szczególny zasłu-

kali w publicznych miejscach, gdy

dzięki zapobiegliwości Pana Roma-

rosyjskiej poddawali się na froncie

żył i powinien był otrzymać Nagrodę

zmarł nasz „drogi Stalin”. My, Pola-

na, jak się wtedy mówiło o Dmow-

bez walki. Motojiro Akashi postanowił

Nobla jeden z najgenialniejszych

cy, naturalnie cieszyliśmy się z tego

pisarzy XX wieku, „książę poetów”,

skim, odmówiono we Wiedniu, szu-

faktu bo dobrze orientowaliśmy się,

więc wysłać Dmowskiego do Japonii

wielki Lwowiak – Zbigniew Herbert.

co ten tyran uczynił z milionami ludzi

kali powodzenia w Paryżu i Londynie.

na rozmowy z ministrami spraw za-

Zbigniew Herbert był człowiekiem

byłego Związku Radzieckiego.

Jakoż czekał ich tam niemały sukces.

granicznych i spraw wewnętrznych,

głęboko patriotycznym, nigdy nie

Ale fakty te są dobrze znane

Wysłannik Piłsudskiego Witold Jodko-

a także z dowództwem japońskiego

napisał powieści socrealistycznej,

wszystkim. Mniej znane fakty, dla nas

Narkiweicz został przyjęty na rozmo-

wywiadu. Dmowski chciał tam po-

walczył z komunizmem. Świadczy o

pozostałych na Ukrainie Polaków,

wę przez posła Japonii w Londynie

jechać, ale chyba tylko po to, żeby

tym chociażby wywiad, który znalazł

zwłaszcza gdy zostaliśmy pozbawie-

Tadasu Hayashiego, a potem jeszcze

namówić rząd japoński do odrzuce-

się w książce Jacka Trznadla „Hańba

ni możliwości czytania polskiej prasy,

przez attaché wojskowego ambasady

nia oferty Piłsudskiego. Nie mógł się

domowa” – ostra krytyka kolegów-pi-

są nam prawie nieznane.

Taro Uysunomiya. Po tych wstępnych

pogodzić z myślą, że misja Piłsud-

sarzy, zaangażowanych politycznie

Ostatnio miałem możliwość prze-

rozmowach 19 marca Jodko-Narkie-

skiego mogłaby się powieść, a przez

w okresie komunizmu.

czytać w gazecie „Nasza Polska” z

Poseł Japonii w londynie

wicz przedstawił Japończykom kon-

to Piłsudski zdobyłby pozycję dużo

Poetów Czesława Miłosza (też

dn. 15 maja 2007 roku jakim wier-

tadasu Hayashi

noblistę) i Zbigniewa Herberta przez

szem zareagowała na śmierć Stalina

lata łączyła prawdziwa zażyłość, co

nasza noblistka Wisława Szymborska

Pomysł utworzenia polskiego legionu

jeńcy mieli nadal przebywać w obo-

nie przeszkadzało Herbertowi upu-

i wcale mnie ten wiersz nie zdziwił.

był niemożliwy do realizacji nie

zach na terenie Japonii, ale były

blicznić kłótni z Miłoszem z końca lat

to raczej miejsca internowania, niż

60., gdy ten powiedział, że Polskę

dlatego, że rząd Japonii wysłuchał

Ten dzień

obozy jenieckie, często na terenie

trzeba przyłączyć do ZSRR. Herbert

(o śmierci Józefa Stalina)

argumentów Pana Romana, czy żeby

japońskich świątyń, gdzie w zupeł-

zareagował na to ostro: „Takich rze-

nie dobrych warunkach przebywali

nie drażnić Rosji, ale z powodu dość

Oto Partia – ludzkości wzrok

czy nie można mówić nawet żartem”.

oddzieleni od Rosjan Polacy. Nato-

Oto Partia: siła ludów i sumienie

Przypuszczam, że tych jego po-

prozaicznego. Ustawodawstwo Japonii

miast polska oferta utworzenia grupy

Nic nie pójdzie z jego życia

glądów nie darowano mu i literacką

zabraniało tworzenia takich oddziałów

wywiadowczo dywersyjnej na tyłach

w zapomnienie.

Nagrodę Nobla otrzymała Wisława

armii rosyjskiej została, również od

Jego partia rozgarnia mrok.

Szymborska.

złożonych z cudzoziemców. I wszystko!

razu, entuzjastycznie przyjęta. Ni-

Niewzruszony drukarski znak

sTanisław malDzińsKi