15

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 28 września–15 października 2012 nr 18 (166)

Waldemar Piasecki – Jestem wołyńskim pielgrzymem

Patriarcha wołyńskiego krajoznawstwa, badacz historii Łucka, akademik starożytnego Łuczeska – tak określają go, człowieka z encyklope-

dycznymi wiadomościami, autora kilku książek i ponad czterystu publikacji o historii Wołynia – Waldemara Piaseckiego. Sam siebie określa

jako wołyńskiego pielgrzyma. Pierwsze wędrówki po tej ziemi odbywał jeszcze z matką, miłośniczką podróży. Krajoznawstwo zaczęło pasjo-

nować Go już w szkole, a pierwsze artykuły powstały, gdy był nauczycielem historii sztuki w łuckiej szkole plastycznej.

kowały się sierocińcem terezytek. Na

AgnieszkA RATnA

skraju nowego cmentarza pochowano

tekst i zdjęcie

w 1937 roku brata i siostrę, uczniów

szkoły muzycznej, którzy tragiczne

Na jego artykułach, które druko-

zginęli. Nad ich mogiłą pochylała się

wano w prasie lokalnej w ciągu ostat-

postać anioła, grającego na harfie. W

nich czterech dziesięcioleci, wyrosło

czasach sowieckich przy organizacji

kilka pokoleń mieszkańców Łucka.

pomnika Chwały szczątki z rozkopa-

Ostatnią pasją pana Waldemara jest

nych mogił zebrano i pochowano w

topografia i toponimia wołyńskich

północnej części nowego cmentarza.

miast i miasteczek oraz ich architek-

Resztkę mogił, w tym i pochówki woj-

tura. Ale też interesują go postacie

skowe spychaczami zarównano, a

z tych terenów. Bada losy znanych

betonowe obramowania i pomniki wy-

mieszkańców i ma w planach przy-

korzystano jako materiał budowlany.

gotować listę honorowych obywateli

Szkoda, że żaden ze współcze-

Wołynia. Ale jego marzeniem jest

snych kierowników miasta czy woje-

wydać książkę o Łucku i jego miesz-

wództwa nie przychylił się do proś-

kańcach od okresu średniowiecza

by dawnych mieszkańców miasta,

do 1939 roku. Mają tam być opisane

mieszkających za granicą, aby usta-

najistotniejsze momenty z historii,

wić tam choć jakiś pomnik, gdzie

nazwy ulic, budynków, opowieści o

można byłoby zapalić znicz pamięci

losach mieszkańców, którzy wsławili

o przodkach, którzy „spoglądają z

się za życia. Wszystko to ma być zi-

nieba na żyjących”.

lustrowane starymi zdjęciami.

Łuck, Żytomierz, Sankt-Peters-

waldemar Piasecki przy ekspozycji swoich publikacji

burg, Lublin, Gdańsk, Warszawa –

„Pracuję równocześnie

nie jest to pełna lista miast, w archi-

wi Sienkiewiczowi – prochy którego

zarządu Towarzystwa i jego delega-

nad dwoma książkami

zaznaczył Pan, że zaintere-

wach których pracował Waldemar

akurat sprowadzono do Ojczyzny.

tem na zjazdy w Lublinie. Ale opuścił

o historii łucka”

sowanie historią powstało

Piasecki. Znaczący był jego wkład

Pierwsze pociągi do Lwowa for-

on Łuck nie z własnej woli. W 1940

- Jeśli się nie mylę, pra-

w czasie dziecięcych wę-

w badania wpływu Polaków na roz-

mowano w Kiwiercach, a później w

roku został aresztowany i razem z ro-

ca nad książką „Ulice i pla-

drówek po ruinach zamków

wój Wołynia w różnych okresach

Kowlu. Planowano połączenie Łucka

dziną wywieziony na Syberię.

ce łucka” zajęła panu oko-

i cmentarzach. Te ostatnie

dziejowych. Najciekawsze fragmenty

z Zamościem. W tym celu propono-

Oprócz Wojnicza należy tu wspo-

ło piętnastu lat. Przed pół

nie darmo nazywają skarb-

swych badań pan Waldemar Piasec-

wano wykorzystać istniejąca linię

mnieć też Józefa Edwarda Dutkiewi-

rokiem, na prezentacji swej

nicą historii. Jaka jest sytu-

ki udostępnił czytelnikom Kuriera Ga-

kolei konnej z Kiczkarówki (okolic

cza, historyka sztuki, który w 1932

bibliografii, obiecał pan w

acja ze starymi cmentarza-

licyjskiego.

Łucka) do Zaturców i dalej linię Wło-

roku został konserwatorem zabytków,

najbliższym czasie pocie-

mi w łucku? Czy zachowa-

dzimierz Wołyński-Wojnica. Z Kicz-

członkiem Towarzystwa Krajoznaw-

szyć czytelników wynikami

ły się polskie pochówki?

- Można by rzec, że sytuacja jest

karówki proponowano przeciągnąć

czego i współzałożycielem muzeum.

nowych  fundamentalnych

łuck mógł zostać potężnym

katastroficzna. Na terenie miasta w

tory do Zdołbunowa. Gdyby zrealizo-

Też Jan Fitzke – jeden z kustoszy

badań. Jaki temat porusza

węzłem kolejowym

różnych okresach było do 32 cmen-

wano te plany Łuck stałby się waż-

muzeum krajoznawczego, archeolog

pan w swojej nowej książce

- Panie waldemarze, pro-

tarzy, ale prawie wszystkie zostały

nym węzłem kolejowym i sprzyjałoby

i badacz Wołynia, a również Zbigniew

i kiedy się ukaże?

szę opowiedzieć o łucku

- Mówiłem wtedy o książce „Łuc-

zniszczone.

to rozwojowi miasta.

Rewski.

wojewódzkim.

kie starożytności”, a konkretnie o jej

- Miastem wojewódzkim Łuck był

W Łucku były dwa rzymskoka-

- Wiem, że interesował

pierwszej części – „Stare miasto”. Po

jeszcze za czasów panowania litew-

tolickie cmentarze. Jeden był przy

osiągnięcia w dziedzinie

się pan architektami, dzia-

raz pierwszy zebrałem w niej wszyst-

skiego. Gdy dostał się pod panowa-

kościele bernardynów. Gdy miasto

wołyńskiego krajoznawstwa

łającymi w łucku w okresie

kie lokalne zabytki znajdujące się na

nie rosyjskie przypadła mu w udziale

rozrastało się i cmentarz znalazł się

sowieci nagrodzili…

międzywojennym. Proszę o

terenie Starówki i przytaczam niektó-

rola miasteczka powiatowego. Po

w centrum zabudowy, to pochów-

zesłaniem na syberię

nich opowiedzieć.

re fakty historyczne, między innymi o

podpisaniu pokoju w Rydze i powro-

ki przeniesiono na nowy cmentarz,

- W okresie międzywojennym w

- Panie waldemarze, na-

udziale przedstawicieli łuckiego ma-

cie Zachodniego Wołynia do Rze-

gdzie obecnie znajduje się pomnik

Łucku działało wielu młodych i uta-

zywają pana biografem daw-

gistratu w pracach komisji tworzącej

czypospolitej przywrócono miastu

Wiecznej Sławy. Oprócz pochów-

lentowanych polskich architektów. Sta-

nego łuczeska. Kto z wybit-

Konstytucję 3 Maja. Na dzień dzisiej-

statut stolicy województwa. Ale w tym

ków przeniesiono cały szereg zabyt-

wiane przez nich budowle w znacz-

nych Polaków interesował

szy mam skompletowaną większą

okresie miasto okazało się absolutnie

kowych nagrobków. Między innymi

nym stopniu zmieniły wygląd łuckiej

się tym tematem na począt-

część materiału. Dodałem niektóre

nie przygotowane do tej roli – 125 lat

– figury kaplicy Chrystusa Zbawiciela.

starówki. Działali tu w różnych okre-

ku XX wieku, był, że tak po-

rozdziały o Łucku z czasów „pierw-

powiatowości odbiło swą pieczęć.

Zostały wykorzystane do dekoracji

sach Ludwik Samotnia, Stanisław

wiem, pana poprzednikiem?

szych sowietów”, okupacji niemiec-

Poza koszarami, wojskowym szpi-

niektórych nagrobków. Ponieważ

- Był to Adam Wojnicz, urodzo-

Słowikowski, Kazimierz Szkolnicki,

kiej i z czasów powojennych. Jednak

talem i urzędem finansowym – w

nowe pochówki odbywały się tyl-

ny na Podlasiu. Prawie na pół wieku

Tadeusz Krasiński, Józef Nowak. Do-

ostatnie rozdziały wymagają jeszcze

mieście nie było innych budowli pu-

ko na tym cmentarzu, przy wejściu

przylgnął duszą do Łucka i został jego

kładniej zatrzymam państwa uwagę

dopracowania, dlatego praca nad

blicznych. Aby umieścić w najbardziej

zbudowano drewnianą kapliczkę. To

biografem, aktywnym działaczem

na dwóch z nich: Annie Baranowskiej

książką przeciąga się. Aktualnie trwa

prestiżowym centrum miasta urząd

tu w 1828 roku spoczęła Józefina

społecznym, współzałożycielem kilku

i Franciszku Kokeszu.

wybór ilustracji.

wojewódzki z dawnego klasztoru

Polanowska – fundatorka przytuł-

miejskich towarzystw i Wołyńskiego

Anna Baranowska pochodziła z

Jednocześnie zebrałem wcze-

bernardynów przeniesiono męskie

ku i sierocińca przy katedrze łuc-

Muzeum Krajoznawczego. Do Łucka,

Łucka i była córką miejskiego inżynie-

śniejsze moje publikacje do książki

gimnazjum. A niektóre urzędy – np.

kiej. Wśród innych były tu kaplice

gdzie lekarzem był jego ojciec, Adam

ra, absolwentką Łuckiego gimnazjum

„Spacer po dawnym Łucku”. Właści-

oświaty – umieszczono w pobliskim

Steckich (rodziny znanego history-

Wojnicz, absolwent wydziału lekar-

im. Tadeusza Kościuszki. Po ukoń-

wie są to opowiadania historyczne,

Równem. W pierwszych latach nie-

ka Tadeusza Steckiego) i rodziny

skiego Uniwersytetu Warszawskiego,

czeniu Politechniki Warszawskiej wró-

oparte na materiałach uzyskanych

podległości Rzeczypospolitej z fun-

Piotrowskich (krewnych Gabrieli

przyjechał w 1893 roku w szczycie

ciła do rodzinnego miasta. Prowadzi-

w archiwum Łuckim. Oprócz opisów,

duszy urzędów centralnych zbudo-

Zapolskiej). Na początku XX wieku

epidemii cholery. W walce z chorobą

ła prace przy gimnazjum krawieckim,

zebrano tu szereg opowieści o pe-

wano wiele obiektów użyteczności

cmentarz poszerzono. Jako pierwsi

przejawiły się nie tylko jego zdolności

projektowała gimnazjum pancerne,

rypetiach związanych z granicami

publicznej: pocztę, kasę oszczędno-

spoczęli tu 19 żołnierzy WP, którzy

lekarskie, ale też i organizatorskie.

ale najciekawszą jej pracą był projekt

miasta, o łuckim chrzestnym rodzi-

ści, radiostację, urząd ziemski. Plano-

zginęli przy zdobywaniu miasta w

Aktywny udział w życiu społecznym,

szkoły im. Królowej Jadwigi.

ny carskiej, o historii budownictwa

wano budowę nowego dworca, stacji

1919 roku. Kolejni pochowani zostali

wkrótce doprowadził go do miejskich

Najbardziej płodnym architektem

sierocińca terezytek i wiele innych.

autobusowej, teatru, a nawet lotniska.

tu żołnierze z wojny polsko-bolsze-

władz Łucka. To on, działając w Du-

stylu racjonalnego w Łucku był Franci-

Ilustracje i okładkę zaprojektował

W okresie międzywojennym w Łucku

wickiej. W taki sposób powstał swo-

mie Miejskiej, zadbał o stan sanitarny

szek Kokesz. Według jego projektów

jeden z najlepszych moich uczniów,

budowano dużo: w 1895 roku w Łuc-

isty panteon. Pamięć mieszkańców

ulic i placów, ale też zabiegał o zacho-

wybudowano bądź zmodernizowano

artysta i fotografik Wiktor Czuchraj.

ku było 25 ulic, a w 1939 – już 285.

i stare zdjęcia pozwalają odtworzyć

wanie spuścizny historycznej.

ponad dwadzieścia budynków miesz-

go w wyobraźni: równe szeregi pro-

Dorobek doktora Wojnicza jako

kalnych, szkół, dwa kina. Najciekaw-

- o ile się orientuję, polska

PS.

stokątnych mogił, rzędy kwiatów

krajoznawcy – to nie tylko monografia

szym był jego projekt kina „Polonia”.

władza otrzymała w spadku

W zeszłym roku Waldemara

na nich, jednakowe krzyże i napisy

„Łuck na Wołyniu”, ale nie mniej cen-

Na głównej fasadzie kina było sześć

problem transportowy.

Piaseckiego, Polaka z pochodzenia,

- Łuck nie miał bezpośredniego

„Nieznany żołnierz”, a tylko z rzadka

ną dla historii Łucka są zebrane ro-

wielkich okien, połączonych w prosto-

a duchem wołynianina, udekorowano

połączenia kolejowego z innymi mia-

imię i nazwisko. W centrum wyższy

dowody łuckich właścicieli ziemskich.

kąt, co przypominało ekran kinowy.

odznaką „Zasłużony dla Kultury Pol-

stami np. ze Lwowem. Pierwsze pró-

krzyż. Nie zachowały się dokumenty

Rodowód niektórych sięgał czasów

Pracując w archiwach udało mi

skiej”. W bieżącym roku wołyńska or-

by przełożenia torów kolejowych w

co do ilości mogił, ale według niektó-

gdy książę Świdrygiełło rozdawał

się ustalić, że Anna Baranowska wy-

ganizacja Narodowego Stowarzysze-

tym kierunku były jeszcze w czasach

rych źródeł można przypuszczać, że

swoim rycerzom ziemię wołyńską. Na

jechała do Polski. O losie Franciszka

nia Krajoznawców typuje Waldemara

I wojny światowej. Wtedy udało się

było ich ponad sto. W oddzielnych

podstawie takich łańcuszków rodowo-

Kokesza nie ma żadnych wzmianek.

Piaseckiego do nagrody im. Aleksan-

wybudować kilka kilometrów z Łuc-

rzędach były pochówki oficerskie,

dowych, Adam Wojnicz stworzył plan

Może ta publikacja pomoże odszu-

dra Cinkałowskiego, którego, zresz-

ka do Dębowej Karczmy. Zaraz po

a opodal grób Janiny Latałówny –

miasta z zaznaczeniem własności

kać ślady ich dalszych losów.

tą, dobrze znał osobiście. Chociaż,

wojnie zawiązał się w Łucku spo-

polskiej łączniczki, zamęczonej pod

poszczególnych właścicieli. Tę pracę

według mnie, za wieloletnią pracę

łeczny komitet ukończenia tej inwe-

Łuckiem w 1920 roku. Nieco dalej,

wykorzystano przy tworzeniu w 1932

Prawie wszystkie

patriarcha wołyńskiego krajoznaw-

stycji. Pierwszym etapem było prze-

w stronę dzisiejszej ulicy Chopina w

roku „Rejestru ulic m. Łucka”. Wiele

stare cmentarze łucka

stwa dawno zasługuje co najmniej na

łożenia torów z Dębowej Karczmy

1933 roku spoczęła Jadwiga Józefa

sił i energii Wojnicz oddał Towarzy-

zostały zniszczone

imienne stypendium państwowe.

do nowej stacji – Sienkiewiczówka.

Kulesza – przełożona zakonu sióstr

stwu Krajoznawczemu, opiece nad

- w swoich wspomnie-

Swoją nazwie zawdzięcza Henryko-

benedyktynek-misjonarek, które opie-

zabytkami przeszłości, był członkiem

niach  autobiograficznych

kg