24

nasz przewodnik

28 września–15 października 2012 nr 18 (166)* Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Borysław naftowy

W cichej, malowniczej i, jak niegdyś, dość ekologicznej strefie Podkarpacia, nad dopływem Dniestru –

rzeką Tyśmienicą, rozłożyło się spokojne i pracowite miasto Borysław. Majestat dzikiej górskiej przyrody

i faliste pagórki wokół dodają temu miastu urokliwy i niezwykły charakter.

Szyb wiertniczy czy wydobywczy

zBiGNiEW zaWałKiEWiCz

to skomplikowane urządzenie tech-

absolwent wydziału

niczne w kształcie prostopadłościanu

naftowego Politechniki

o wysokości 18 m, posiadające całą

Lwowskiej

infrastrukturę, konieczną do wykona-

tekst,

nia odwiertu i jego eksploatacji.

archiwum Rady Miejskiej

Szanowny czytelniku, spójrz na

drohobycza oraz archiwum

zdjęcie z Borysławia w 1912 roku.

prywatne autora zdjęcia

Widać na nim „las szybów” wśród

„…Za czym ja krążę? –

zabudowań. A do tego resztki jam,

Za księżycem.

studni-kopanek, starych urobisk na

Czym on mnie wabi? –

każdym kroku. Wyobrazić sobie

Drohobyczem.

możemy powietrze ciężkie od wydo-

Zachodzi chmurą –

bywających się gazów, zanieczysz-

znów się pojawia.

czone środowisko, wodę i roślinność

Skąd taka łuna? –

pokrytą warstwą ropy. W 1873 roku

Z Borysławia…”

(w 20 lat po stworzeniu pierwszej

lampy naftowej) na terenie Borysła-

Kazimierz Wierzyński

wia było 12,6 tys. punktów wydo-

bycia ropy i działało 10 destylarni.

kropla historii

Borysław, rok 1912 – las szybów naftowych

Legenda głosi, że lat „o-ho-ho”

Wtedy pracowało tu 10,5 tys. ludzi.

temu, a może i więcej, na tym miej-

O elementarnych warunkach bez-

scu był monaster (klasztor) o nazwie

pieczeństwa w kopalniach i socjalnej

Borysław i obok niego osiedle. Źródła

sprawiedliwości nie mogło być mowy

historyczne nie podają nazwy osiedla

– w tamtych czasach nie było takie-

ani dokładnej lokalizacji klasztoru.

go pojęcia. Życie ropnika-nafciarza

Przypuszczalnie wieś i klasztor nosiły

było udręczające i upokarzające. Le-

tą samą nazwę – Borysław.

opold Staff po pobycie w Borysławiu

Warto tu przytoczyć opinię histo-

zapisał: „Byłem w Borysławiu, który

ryka: „Monastery, które obejmowały

zrobił na mnie wrażenie przedsion-

domy boże (cerkwie) i mieszkania

ka dantejskiego „Piekła.” W tamtych

mnichów były przeważnie ufortyfi-

czasach na moście, zwanym „Barab-

kowane. Oprócz tego miały dwoiste

skim”, było rojnie i gwarnie – tysiące

znaczenie gospodarcze. Niewątpli-

bezrobotnych „barabów” nie tylko z

wie istniały liczne monastery, miano-

Galicji, ale i z całej Europy tłumiło się

wicie we wsiach, które miały nazwy

i czekało na „swoje szczęście”.

ukształtowane od tego tematu,” – tak

„Pracy! Pracy! Jakiejkolwiek

sugeruje Przemysław Dąbkowski w

pracy! Choćby i najcięższej! Choćby

„Podziale administracyjnym woje-

i najtańszej! Żeby tylko z głodu nie

wództw ruskiego i bełskiego w XV

zginąć! – to był ogólny okrzyk, ogól-

Borysław, rok 2012. Widok ogólny

wieku”. Jako przykłady przytaczam:

ny jęk, który chmurą unosił się nad

mowie – nafta. Otrzymano ją drogą

utrzymując się tytuł: „czarnego zło-

Monaster Letniański i Letnia, Mona-

głowami tych tysięcy zeschłych, po-

Tu skojarzyło mi się, jak jeszcze

destylacji surowca – „oleju skalnego”

ta”.

ster Dereżycki i Dereżyce, Monaster

siniałych, zgłodniałych ludzi” – pisał

w dzieciństwie zaczerpywałem su-

z Borysławia. Autorami tego wyna-

Od niepamiętnych czasów na

Liśniański i Liśnia. Dziś te wioski

w 1881 roku wybitny ukraiński poeta,

rowicy z leśnego źródełka w Mrażni-

lazku byli magistrowie farmacji Jan

terenie Borysławia i okolic samo-

istnieją, a mnichów z klasztorów

pisarz, polityk Iwan Franko w powie-

cy. Potem w domu odparowywałem

Zech i Ignacy Łukasiewicz, lampę

czynnie wypływała ze szczelin ziemi

przeniesiono w 1775 roku do Droho-

ści „Borysław się śmieje”. Nazwa tego

wodę i krystalizowałem sól. Soli było

skonstruował mistrz-blacharz Adam

gęsta czarna ciecz, którą wtedy na-

bycza. Inny przykład z dawnych kro-

utworu stała się aforyzmem. Na pyta-

dużo, ale nie było czego nią solić.

Bratkowski (kopia pierwszej lampy

zywano „olejem skalnym” i warstwą

nik – zapis z roku 1501 o posiadaniu

nie: – Skąd jesteś? – i odpowiedź: – Z

To były tak dalekie i tak bliskie lata

jest w aptece-muzeum we Lwowie).

pokrywała pola, zalewała jary i doły

wsi Ułycznia (20 km od Borysławia)

Borysławia. Powiadano: – A… Bory-

1946-1948.

Destylowany płyn miał również war-

i dostawała się do rzeki Tyśmienicy.

przez Hrycka Borysławskiego. To

sław się śmieje.

Po raz pierwszy nazwa Borysław

tości lecznicze i do dziś w aptekach

Ludzie nie wiedzieli jak się jej pozbyć

skąd on pochodził? Ale mniejsza z

13 czerwca (jak tu nie wierzyć w

figuruje w dokumencie z 19 marca

można kupić roztwór nafty pod na-

lub wykorzystać. Z czasem zastoso-

tym. Ludność tych osiedli trudniła się

zabobony) 1908 roku z wiertniczego

1387 roku, gdy królowa Jadwiga sto-

zwą „Petroleum D-5”. A 31 marca

wywano ją do smarowania osi kół wo-

hodowlą bydła, uprawą roli i warze-

otworu szybu kompanii „Oil City” w

sownym dokumentem daruje mona-

1853 roku w miejskim szpitalu we

zów, do rozpalania mokrego drewna

niem soli – to było największe bogac-

Tustanowicach buchnął z głębokości

ster i osiedle Borysław Jurkowi i Ana-

Lwowie przeprowadzono pierwszą

i konserwacji gontów na dachach i do

two tej ziemi. Sól w tamtych czasach

1000 m na wysokość 100 m słup ropy

nijewowi Dobrostawiczom. Ten rok

pilną operację w sali oświetlonej lam-

pochodni. Ale popyt na naftę i jej po-

była surowcem strategicznym. Za

z gazem. Z tej „fontanny” wydobywa-

uważany jest za początek istnienia

pami naftowymi. Wkrótce konstruk-

chodne wzrósł. Przyczyniło się to do

nią można było kupić najrozmaitsze

ło się 3000 ton ropy na dobę. Osiem

miasta, które dziś obchodzi swe 625-

cje lamp się urozmaiciły i powstały

wzrostu jej wydobycia, doskonalenia

towary, a nawet wymienić na świąty-

pomp skierowano do pompowania

lecie. Z czasem osiedle rozrosło się

lampy salonowe, kolejowe, górnicze,

sposobów wydobycia i przemysłowej

nię, jak miało to miejsce w sąsiednim

ropy. Wydajność pomp była tylko 1500

i wchłonęło okoliczne wioski Tustano-

sygnalizacyjne, latarnia morska zasi-

destylacji.

Drohobyczu. Tu za kilka wozów soli

ton na dobę, które skierowano do na-

wicze, Wolankę, Hubicze, Mrażnicę,

lana naftą, a nawet lampa rowerowa

sprowadzono drewnianą cerkiew św.

prędce wykopanego przez wojsko

Banię Kotowską i inne, aby dopiero

i upominkowe, produkowane przez

Jura, dziś nominowaną na listę UNE-

dołu, a pozostałe 1500 ton zalewało

w latach 30. XX wieku uzyskać pra-

Trudna droga

austriacką firmę „Ditman”.

SCO. W innych historycznych notat-

pola, jary i szło do Tyśmienicy. Och,

wa miejskie. Miasto położone jest na

do czarnego złota

Ten wynalazek Jana Zecha i Ig-

Początkowo kopano studnie-ko-

kach z roku 1097 zapisano: „Если

jak brakuje nam teraz tej nafty! Ale

skrzyżowaniu szlaków handlowych,

nacego Łukasiewicza przyśpieszył

panki na 100 i więcej metrów głęboko-

не будет соли от Перемышльской

to jeszcze nie koniec nieszczęścia. 4

co dawało mu wyjątkowość i przy-

rewolucję techniczną i inspirował roz-

ści i 3-4 m średnicy. Po ocembrowaniu

и Галицкой земель – не быть соли

lipca w szyb uderzył piorun. Wszystko

śpieszyło rozwój gospodarczy.

wój przemysłu naftowego i przeróbki

drewnem kołowrotem wydobywano

во всей Земле Руськой!” (Jeżeli nie

wokół stanęło w płomieniach. Istniało

Ale wróćmy do roku 1853, gdy

nafty i towarzyszącego jej zazwyczaj

surowiec wiadrami lub kubłami 20-

będzie soli z ziemi Przemyskiej i Ga-

zagrożenie całkowitego spalenia mia-

Polska nie istniała na mapach, a

gazu ziemnego. Z nafty drogą desty-

litrowymi. Z czasem wdrożono pompy

licji – to nie będzie soli na całej ziemi

sta i pożaru na innych szybach. Jak

w Galicji rządzili Habsburgowie. W

lacji uzyskiwano benzynę, parafinę,

parowe, które rurociągami pompowały

Ruskiej). I chociaż głównym ośrod-

pisano – „był to dzień tragicznej sła-

tym to roku, 30 marca w oknie wy-

bitum, asfalt, mazut i inne smary i ole-

ropę do rezerwuarów. Gdy wydajność

kiem warzenia soli był Drohobycz, to

wy, wielkiej katastrofy ekologicznej”.

stawowym apteki Mikolascha „Pod

je – do 50 różnych produktów. Nawet

kopanek spadła, zaczęto stosować

jednak mieszkańcy Borysławia mogą

Pożar gaszono 21 dni.

złota gwiazdą” we Lwowie zapłonęła

dziś, gdy poszukuje się alternatyw-

technikę wiercenia na większe głę-

być dumni, bo ich sól jako przyprawa

Po tej tragedii nastąpiły „tłuste”

pierwsza na świecie lampa naftowa.

nych źródeł energii, dominuje nafta

bokości. Wiercono ręcznie, mecha-

figurowała na obfitych stołach ksią-

lata w wydobyciu i przetwórstwie

Jako paliwo do tej lampy służyła ła-

i decyduje o gospodarce światowej,

nicznie, elektryczni, hydraulicznie.

żąt ruskich.

ropy. Rocznie wydobywano do 2 mln

twopalna kamfina – w potocznej