19

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 16–29 października 2012 nr 19 (167)

Jerzy Szcześniak,

oprawców, rozładowujących w ten

jednym z budynków. Razem sześciu.

Analiza wszystkich przytoczo-

sposób nagromadzone emocje. Oka-

Wszystko przemawia za tym, że to

nych tu relacji pozwala na podjęcie

leczone okrutnie w morderczym sza-

jeńcy polscy. U dwóch czy trzech

próby odtworzenia rzeczywistego

Brody – jeniecki obóz

le zwłoki, pozostawiono w barakach

znaleziono dokumenty, które schował

przebiegu tych dramatycznych wy-

lub rzucono do znajdującej się pod

jeden z jeńców. Ciała zmasakrowane

darzeń. Można przypuszczać, że w

pracy NKWD 1939–1941

jednym z nich piwnicy. Mimo oczywi-

były okropnie. U jednego była cala

nadziei na uwolnienie, kilku jeńców

stych nawet dla niebędących bezpo-

czaszka rozbita. Pałka którą rozbito

ukryło się na terenie obozu chcąc

Historia polskich jeńców wo-

średnimi świadkami zbrodni jeńców

głowę, leżała przed piwnicą, przy-

najwyraźniej przeczekać moment

jennych wziętych do niewoli przez

przesłanek, wspartych relacją stróża,

kryta dnem od beczki, była we krwi

wymarszu kolumny. Zostali oni jed-

sowietów we wrześniu 1939 r. jed-

wypytywani przez nich enkawudziści

i oblepiona świeżym mózgiem, co

nak, przy użyciu psów, odszukani

noznacznie kojarzy się z Katyniem.

próbowali zrzucić winę na bliżej nie

świadczyło, że zbrodnia popełniona

przez konwojentów. Poturbowanych

Tragiczny los zamordowanych ofice-

określonych Ukraińców. Twierdzili

została około dziesięć godzin przed

i pogryzionych przez psy uciekinierów

rów na wiele dziesięcioleci przysłonił

bowiem, że zamordowanych ludzi

naszym przybyciem. Inny miał odcię-

wyprowadzono przed obóz i pokaza-

w społecznej świadomości dzieje

pozostawiono dla ochrony zapasów

ty język i ślady uderzeń na brzuchu,

no, przypuszczalnie dla ostrzeżenia

kilkudziesięciu tysięcy jeńców – sze-

pożywienia przeznaczonych dla ko-

trzeci wydłubane oczy, czwarty po-

pozostałych, stojącym tam w oczeki-

regowych i podoficerów, którzy trafili

lejnych etapów.

derżnięte gardło. Jednemu odcięto

waniu na wymarsz kolumnom jeniec-

do łagrów i obozów pracy. Jednym

Do dziś udało się zestawić jedy-

rodzenie w kroku i powycinano krzyż

kim. Sowieci oświadczyli (być może

z takich miejsc była okryta złą sławą

nie orientacyjną listę nazwisk zamor-

na piersiach. Ciała nieboszczyków,

udając, iż uwierzyli w zapewnienia

„Budowa nr 1 NKWD”.

dowanych w Zborowie jeńców. Spo-

które leżały pod pryczami, miały śla-

jeńców o braku sił do dalszego mar-

Najnowsza książka autorstwa

rządzenie wiarygodnego i zawiera-

dy pogryzienia przez psy, co bardziej

szu), że będą oni mogli pozostać w

Jerzego Szcześniaka (autora m.in.

jącego pełne dane wykazu ofiar

jeszcze wskazywało i świadczyło, że

obozie do czasu zorganizowania im

monografii „Frantic 7” Amerykańska

tego okrutnego mordu bez dalszych

zbrodni dokonali bojcy. Był to obraz,

transportu.

pomoc dla Powstania Warszawskie-

badań nie jest możliwe. Istnieje jed-

który świadczył o dzikim bestialstwie,

Dalsze wypadki musiały potoczyć

go. Relacje, dokumenty, wspomnie-

dokładnie opisuje sam obóz i jego

nak obawa, że rozproszone i często

wściekłości, sadyzmie tych, którzy

się już błyskawicznie. W momencie

nia, Warszawa 2007) poświęcona

funkcjonowanie, ale także tragiczną

niekompletne dokumenty mogą nie

czynu tego byli sprawcami. Dla tych

gdy kolumny jenieckie wyruszały w

jest historii funkcjonowania obozu

w skutkach ewakuację jeńców po

przynieść oczekiwanych wyjaśnień.

celów w miejscach gdzie nocowali-

dalszą drogę, zaczęto mordować

pracy w Brodach. Jak przyznaje sam

napaści Niemiec na ZSRR.

Lista prezentowana poniżej sta-

śmy zostawał mniejszy odział bojców

odprowadzonych do obozu jeńców.

autor, głównym motywem powstania

Monografia autorstwa Jerzego

nowi próbę kompilacji danych pocho-

z psami i po odejściu kolumny, szu-

Ci, którzy nie padli po pierwszych

książki była rodzinna historia jego

Szcześniaka zasługuje na uzna-

dzących z opracowania por. Pawła

kali czy ktoś z jeńców został i ukrył

strzałach rozbiegli się i ukryli wśród

dziadka – Bronisława Grędzickiego,

nie ze względu na wykorzystanie

Delalicza de Lavala, Indeksu repre-

się. Powracając do mordu, stróż

zabudowań (pod narami, pod deska-

który jako żołnierz września trafił do

unikatowej bazy źródłowej w tym

sjonowanych Karty oraz publikacji

pilnujący smołowni, oświadczył, że

mi podłogi w barakach). Odszukani

sowieckiej niewoli, przeszedł przez

wielu relacji świadków i dokumen-

Instytutu Historycznego im. genera-

parę godzin temu wymaszerowała

ponownie, zostali zamordowani w

obozy jenieckie we Włodzimierzu

tów zgromadzonych w Instytucie

ła Sikorskiego w Londynie: Marian

z tego obozu inna kolumna polskich

bestialski sposób przy użyciu od-

Wołyńskim, Brodach i Starobiel-

Hoovera. Zastosowany aparat na-

Kieliszek vel Kiliszek z Warszawy,

jeńców, że po odejściu słyszał krzy-

nalezionych później styliska i noża

sku, a po amnestii 1941 r. trafił do

ukowy oraz bogata bibliografia po-

Kamiński, Witold Paluszyński vel

ki. Politruk obecny przy zamordo-

rzeźnickiego.

Armii Andersa, z którą przeszedł

zwalają na dalsze zgłębianie tematu

Paluszkiewicz z Poznania, Stacho-

wanych, skierował podejrzenia na

Opisy świadków wskazują na

cały jej szlak bojowy. Książka, choć

oraz stanowią cenne źródło dla in-

wicz vel Stachowiak vel Stachurski

Ukraińców. Oświadczyłem mu prosto

to, że sprawcy zbrodni zadali swoim

nie wyczerpuje całkowicie tematu

nych badaczy.

z Warszawy, Danek, Niewiadomski,

w oczy, że jest to robota bojców, nic

ofiarom m.in. liczne rany kłute i cięte,

kg

i rodzi kolejne pytania badawcze,

Pecz.

nie odpowiedział”.

co świadczyłoby o niebywałej agresji

Na koń!

Na terenie województwa iwano-frankow-

skiego i Zakarpacia stworzono nowe

konne trasy turystyczne. Goście maja

wspaniałą możliwość podziwiania piękna

Karpat z grzbietów koników huculskich.

ta są bardzo uczulone i jeżeli poczują

sabiNa RóżYcka

od kogoś alkohol, mogą go zrzucić.

Chłodny jesienny poranek, pierw-

Po takiej deklaracji kilku rozpalonych

szy szron na drzewach, opadłe liście

mężczyzn odeszło na bezpieczna

pod nogami i tajemnicza, niczym nie

odległość. Byli niezadowoleni, że

zmącona, cisza karpacka, którą z

nie uprzedzono ich o tym wcześniej.

lekka narusza lekki tupot huculskich

„Są to nadzwyczaj mądre zwierzęta

koników. Z grupą turystów wychodzi-

i bardzo wyczulone na człowieka

my na leśną polanę. „Nasze huculiki

i nim dosiądzie się konika, trzeba do

są stworzone do podróży po górach,

niego podejść, pogłaskać, zapoznać

– mówią mieszkańcy rejonu kosow-

się ze zwierzęciem. W żadnym wy-

skiego. – Nie wymagają specjalnego

padku nie należy się go bać i nie na-

szą popularnością cieszy się 5. kilo-

jemy swoje koniki chlebem i cukrem.

cieczki piesze i rowerowe. A czemu

pożywienia, mogą przenosić duże

leży do konia podchodzić od tyłu, bo

Niestety trzeba wracać do domu,

metrowa trasu przejazdu bryczką w

by nie konne? To interesujące, pełne

ciężary i ostrożnie przechodzić po

może zdenerwować się i kopnąć” –

aby po jakimś czasie zatęsknić do

okolicach Kosowa i pięciogodzinna

nowych doznań, a i ludzie nabędą

stromych górskich stokach. Gdy

wyjaśnia grupie Mychajło Rowenko,

huculików, do jazdy, żeby tylko wiatr

trasa z kilkoma przystankami „Do

nowych doświadczeń i przyjemnie

zwierzę raz-drugi przejdzie jednym

który od dawna jeździ konno i uważa

grał w uszach muzykę gór.

Trostianeckich skał”. Bardziej za-

spędzą czas. W wielu ośrodkach

szlakiem, to zapamiętuje na zawsze

takie wycieczki w górach za najlep-

Godzina jazdy konno kosztuje

awansowani mogą pokonać dłuższą

agroturystyki w Karpatach już od

tę ścieżkę. Dlatego nie martwimy

szy wypoczynek.

od 100 hrywien i więcej, a godzina

trasę po masywie Świdowca. Tra-

dawna proponują przejażdżki kon-

się, że turyści zagubią się w górach”.

Turyści, z których wielu nigdy nie

jazdy bryczką – 120-160 hrywien.

sa przebiega po połoninach, przez

ne. Zazwyczaj gospodarz przez cały

Przed wojną huculskie koniki były w

siedziała w siodle, a na dobre i koni

Za jednodniowy wypad w góry tury-

rzeczki i uroczyszcza.

czas prowadzi konia za uzdę. Ale tak

każdym obejściu. Jednak sowiecki

nie widziała z bliska, słuchają z uwagą

sta wyłoży po 170-200 hrywien.

Niepostrzeżenie minęło dwie

chce się przejechać samemu. I tu naj-

system kołchozów i decyzje władz

instruktora i oglądają się po bokach.

godziny. Schodzimy z koni i częstu-

lepsze będą lekcje jazdy konnej pod

sprawiły, że na początku lat 90 XX

Każdy na pewno wypatruje konika

okiem doświadczonego instruktora.

huculiki zniknęły z Ukrainy. Na szczę-

dla siebie. Kilka minut i już wszyscy

A ci, którzy boją się dosiąść konia

Oddam kotkę

ście pozostały stadniny, hodujące ko-

są w siodłach. Ale większość uczy się

mogą przejechać się bryczką, a na

Poszukuję ciepłego domu i mi-

nie huculskie w Polsce i Czechach.

dopiero utrzymać na grzbiecie wierz-

dodatek w towarzystwie „troistych”

łego pana lub pani dla rocznej kotki.

Dla rozwoju turystyki górskiej te koni-

chowca i piszczy z zachwytu, a tu

muzyków.

Jest czysta i oswojona, wabi się Gar-

ki są nieocenione.

chce się spiąć wodze i hajda w góry!

Na początek opracowano i cer-

busza. Czeka na kogoś, kto kocha

Tym czasem, turyści w oczeki-

Ośrodków turystycznych w Kar-

tyfikowano ponad dziesięć tras na

zwierzęta i koty.

waniu na pasjonującą wędrówkę, idą

patach nie brakuje, ale ciekawych

konne przejażdżki o różnym stopniu

Osoby zainteresowane proszę o

powoli za przewodnikiem w głąb lasu.

możliwości spędzania czasu jest

trudności, które przyniosą satysfak-

kontakt: +380983884843.

Są rozczarowani, że nie pozwolono

niewiele. Zimą – narty, sanki, snow-

cję zarówno początkującym, jak i dla

Z poważaniem

im dosiąść od razu koników. Zwierzę-

boardy; latem – jagody, grzyby, wy-

doświadczonym jeźdźcom. Najwięk-

Robert ze lwowa