29

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 30 listopada–13 grudnia 2012 nr 22 (170)

Nowy najazd Dżingischana –

złożenia na rzecz żołnierzy „dobro-

tystów. Jakiś gorliwiec piętnował go

zagrożeniem dla Europy. W tym pro-

niego przedstawiciela artystycznej

Świat zatrzymał z lęku dech.

wolnego podatku w wysokości 2 mk

wówczas publicznie jako „sanacyjne-

gramie niejeden kamyczek wrzucił

cyganerii aż do chwili, kiedy Stalin

od okna”. Prasa wśród najgorętszych

go sługusa” przypominając zgroma-

też do krajowego ogródka. Pisał:

zagarnął Lwów w 1939 roku. Jeszcze

doniesień podawała – dziś może to

Dalej zapewniał, że Polski nie tknie

dzonym pewną piosenkę z rewii „Nie

kilka tygodni wcześniej, 12 sierpnia,

wywołać uśmiech - że „liczne grono

Zamiast po wojnie do pracy się skupić,

„bolszewicki but” bo:

damy się!”. W utworku tym, napisa-

uroczyście obchodzono we Lwowie

Ochotniczych armii szpaler

kobiet lwowianek uchwaliło bojkot to-

Wznosząc kolumnę silną po kolumnie,

nym do znanej melodii, zatytułowa-

25 rocznicę Czynu Legionowego.

Zaległ już ojczysty szlak

warzyski mężczyzn niepopisowych,

Po staropolsku, dziko, bezrozumnie,

nym „Jeszcze jeden atak dzisiaj!”,

Na licznych akademiach i wieczorni-

Na koniku białym Haller

a zdolnych do broni”. Tchórzostwo

Znów zaczynamy ze skóry się łupić

Zbierzchowski opowiadał historię

cach przypominano dawne wiersze

Do ataku daje znak.

tępione było bezwzględnie i, rzec

I niepamiętni co jest rzeczą główną

młodego porucznika, który zwykłą

i pieśni Zbierzchowskiego, który był

można, pomysłowo. Oto na przykład

Znowu włazimy z własnej woli w g…

„laską wiódł swą kompanię przez

już wtedy kawalerem Polonia Re-

nad miastem latał samolot, z którego,

Wkrótce niedawny „peleryniarz”

animusz diabli”, bo na „bolszewickie

stituta, laureatem Nagrody Miasta

jak pisała „Gazeta Lwowska”, „na da-

napisał drugą wojenną rewię. Za-

dranie” szkoda było „jego szabli”.

Miesiąc później, w ostatnim nume-

Lwowa i Złotego Wawrzynu Polskiej

chy domów, na ulice spadał deszcz

tytułował ją „Weźmy się do kupy!”.

Bolszewik nie był bowiem godzien

rze „Szczutka” z 1920 roku, cierp-

Akademii Literatury. Poeta zapewne

różnokolorowy, niosący dowcipny

Podobnie jak w pierwszej zagrzewał

śmierci zadanej tak szlachetną bro-

ko pisał o Polsce, w której „coraz

w najczarniejszych wizjach nie uwie-

a jędrny Marsz tchórzów”. Ukazała

do boju, nawoływał by, zaprzestawszy

nią jak ułańska szabla. Co innego

chłodniej, coraz głodniej, coraz ser-

rzyłby, że brzmią we Lwowie ostatni

się nawet satyryczna jednodniówka

politycznych waśni i dyplomatycznych

kij lub kula w łeb. Wszystko dlatego,

cu niewygodniej”. O posłach, którzy

raz, że w jego ukochanym mieście

„Tchórz. Urzędowy Organ Cywilnych

gier, skupić cały wysiłek na walce z

że porucznik nosił w sobie palącą

„w naszym sejmie wciąż się kłócą

zawsze będą już tylko „wrogą pol-

Łazików Małopolski Wschodniej”.

bolszewicką Rosją. Ostro piętnował

żądzę zemsty. Jej źródło i wojenne

nieuprzejmie”. I posępnie żartował z

ską propagandą”.

W tych miesiącach grozy zwykle

„dekowników” i „reklamiarzy”, którzy

konsekwencje przedstawiają kolejne

narodowej szopki:

rozśpiewany i roześmiany Lwów by-

rozmaitymi sposobami próbowali się

zwrotki piosenki:

najmniej nie zamilkł. Co prawda wpro-

Niegdyś w zachwyceniu wzniosłem

wyreklamować od wojska. Nazywał

Wola Boska, nie Sowiecka

Mówią żeś miał narzeczoną

wadzono stan wyjątkowy, a Dyrekcja

Wół przy żłobku stali z osłem,

ich stosunkowo łagodnie – „strachaj-

Kiedy w okresie pierwszej oku-

Zosię złotowłosą

Policji zabroniła występów orkiestr w

Biedny wół księgosusz dostał,

łami”. Ale publicznie łajał również tych,

pacji Sowieci konsumowali sojusz-

A bolszewik białe łono

kawiarniach i restauracjach, ale „Ga-

Tylko osioł nam pozostał.

którzy na wojennym kryzysie bogacili

niczy pakt z Hitlerem, o losie wielu

Rozciął szabli kosą

zeta Lwowska” utyskiwała, że choć

się ponad miarę i tych, którzy, choć

lwowian decydowała stalinowska

Odtąd tyś z wojenką zbratan

„wydano zakaz sprzedaży trunków,

A więc pcha się dzisiaj wszędzie,

zamożni, uchylali się od finansowego

wyrocznia Wanda Wasilewska. By-

Do grobowej deski

wszędzie podają je całkiem otwarcie

W ministerstwie i w urzędzie,

wspierania armii. W jego języku byli

najmniej nie zamierzała puścić w

I tak tępisz jak zły szatan

i nikt sobie nic nie robi z tego zakazu.

Już popełnił głupstw bez liku

„podłożyjcami” albo „groszomordami”.

niepamięć antybolszewickich zasług

Bolszewickie pieski

Policja zarządziła zamykanie szyn-

Polska pełna jego ryku.

Zbierzchowskiego. Przeciwnie, uwa-

ków o godz. 8, a tylko niektóre lokale

żała, że jego miejsce jest na zesłaniu

Sercu niewygodniej

Wiara się już w wroga wżera

za specjalnym przyzwoleniem miały

Każdy tylko myśli o tem,

Po zwycięskiej Bitwie Warszaw-

w głębi Rosji. Póki co miała jednak

Kolba rżnie po głowie

być otwarte do 10. Tymczasem tych

Jakby cię obrzucić błotem…

skiej i zakończeniu działań wojen-

interes w tworzeniu pozorów normal-

Ty dopadłeś oficera

wybrańców jest coś za dużo i to nieraz

Uczuł brzydki ten proceder

nych Zbierzchowski jeszcze przez

ności, jacyś artyści byli w mieście

Co się ukrył w rowie

jeden obok drugiego”. Być może nie

Nagle twój rewolwer błysnął

egzekwowano dyscypliny nazbyt re-

Koło tchórza głowy

strykcyjnie bo w istocie najróżniejsze

Bolszewicki czerep prysnął

środowiska, także niektórzy lwowscy

Jak orzech laskowy

birbanci, wnosili coś ważnego w po-

spolite ruszenie. Przykłady zaanga-

I konają tak bez krzyku

żowania płynęły zewsząd, również

Wzdłuż okopu ściany

z kręgów sztuki i rozrywki. Lwowski

Hej szalejesz poruczniku

ZASP podjął uchwałę o oddaniu się

Cały w krwi skąpany

do dyspozycji Dowództwa Ochotni-

Płowy włos twój krwią splamiony

czej Legii Obywatelskiej. Sekcja Kin

Krew na twym mundurze

Lwowskich Związku Właścicieli Kino-

Czyż dla twojej narzeczonej

teatrów uchwaliła, że do końca wojny

Zrywasz krwawe róże?

co miesiąc przekazywać będzie jed-

nodniowy dochód brutto na cele woj-

skowe. I nawet Żydowska Korporacja

Szczytem naiwności byłoby są-

Gospodarsko-Szynkarska złożyła na

dzić, że autor takich słów mógł unik-

ten cel 200 000 marek polskich, co

nąć zemsty NKWD lub polskich sta-

było sumą niebagatelną.

linowców we Lwowie opanowanym

W tych okolicznościach także

przez czerwonoarmistów. Już to co

liczne scenki, teatrzyki i kabarety nie

napisał dawniej przesądzało o jego

zaprzestały działalności. Przeciwnie,

losie, do tego, by znów wziął się za

sięgano po repertuar tworzony z po-

pisanie „ku rozgrzaniu serc” nie wolno

trzeby chwili – patriotyczna piosenka,

im było dopuścić. Wydawało się, że

satyra polityczna czy żołnierska bal-

kolejna fala wywózek go nie ominie.

lada brzmiały nawet w kawiarnianych

Jednak Zbierzchowski w tym czasie

ogródkach. Artystyczna lwowska

już ciężko chorował. Schronił się w

„batiarnia” czynnie włączyła się w

szpitalu. Zaprzyjaźnieni lekarze, po

akcję „Wszystko dla frontu”. Znający

zdiagnozowaniu raka prostaty, prze-

wszystkich i wszystkim znany Hen-

trzymywali go informując Wasilewską,

ryk Zbierzchowski bez trudu skłonił

że pacjent jest w stanie, w którym już

„lwowską podkasaną muzę” by da-

nie ma sensu go wywozić, bo, jak za-

wała przedstawienia na cele wojsko-

pewniali, wola Boska okaże się szyb-

we. Lwowski Teatr Wodewilowy nosił

sza od radzieckiej sprawiedliwości.

w tych dniach nazwę Teatr Frontowy

Wola Boska oszczędziła go jed-

Małopolskiego Oddziału Armii Ochot-

nak aż do wkroczenia Niemców w

niczej. Jego zespół miał wkrótce jak

1941 roku. Schorowany Zbierzchow-

najdosłowniej wyruszyć na front z

ski nie widniał na żadnej z ich list. Po

rewią „Nie damy się!”, którą Zbierz-

jakimś czasie udało się więc prze-

chowski napisał specjalnie na ten cel.

wieźć go do Krynicy, do rodzinnej willi

Jeden z utworów, pod tytułem „Do

„Nemo”, gdzie od czasów przedwo-

broni!”, opublikował w „Szczutku” 18

Na swej skórze i Belweder,

jakiś czas „nie złożył broni”. Pisywał,

jennych przebywały jego żona, córka

potrzebni, należało podjąć próbę

lipca 1920 roku. Nawoływał w nim:

Cierp, cierp, cierp miły Panie

jakbyśmy to dziś powiedzieli, utwory

i siedmioletnia wówczas wnuczka.

ich „reedukacji”. Zbierzchowskiego

Aż zmęczeni zmilkną dranie…

zaangażowane politycznie, choć może

Tę ostatnią podróż wybitnego lwo-

ominęły dwie pierwsze fale depor-

Niech zamilkną kłótnie, swary,

Aż zmęczeni zmilkną dranie.

celniej byłoby powiedzieć – patriotycz-

wianina zorganizował jeden z jego

tacji. Wasilewska nie przeszkadzała

Wróg u Polski stanął bram.

nie. W listopadzie 1920 roku, m.in. z

przyjaciół, także słynny i wybitny

mu łudzić się nawet, że może da się

Jak szarańcza liczny, szary,

Andą Kitschmann, wystawił na sce-

Jan Ripper, przedwojenny kierowca

W późniejszych latach 20. i 30.

to wszystko jakoś przetrwać. Żeby

Z wszystkich się przelewa tam.

nie lwowskiego Kasyna Oficerskiego

rajdowy, pierwszy Polak startujący

Zbierzchowski nie odnosił się do

przeżyć tłumaczył klasyczne utwory

W rękach noże lśnią rzeźnickie

„Marionetki futurystyczne”. Odnosił się

w rajdzie Monte Carlo. Pomógł w

spraw politycznych ani tak często,

z rosyjskiego m.in. „Borysa Godu-

A w powietrzu świszczy bat,

w nich do niedawnej wojny, kpił z Bu-

ten sposób przeżyć poecie jeszcze

ani tak żarliwie jak w okresie walki

nowa”, choć nie mogło to istotnie

Bowiem hasło bolszewickie:

dionnego, Lenina, Tuchaczewskiego,

ponad rok, wprawdzie nie we Lwo-

z Sowietami. Tylko „miłemu Panu

zmienić jego położenia. Koniecz-

Zburzyć do cna stary świat.

bolszewickiej rewolucji i Związku So-

wie, ale jednak we własnym domu,

z Belwederu” pozostał wierny do

ność ucieczki ze Lwowa, z którą

(…)

wieckiego jako krwiożerczego demo-

wśród najbliższych, gdzie ostatecz-

śmierci i chętnie poświęcał mu oko-

wcześniej nie chciał się pogodzić,

Cała ziemia krwią zalana,

na, który, choć udało się go bohatersko

nie 6 listopada 1942 roku pokonała

licznościowe rymy. W dwudziestole-

uświadomił sobie podobno dopiero

Huczy w krąg czerwony śmiech,

pokonać, nie przestał być śmiertelnym

go śmierć, ale nie bolszewizm.

ciu trwał w swoim wizerunku ostat-

po jednym z zebrań lwowskich ar-