22

okruchy historii

14 grudnia 2012–14 stycznia 2013 nr 23-24 (171-172) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

końska emerytura

ważniejszych okazjach. W Polsce

dzo pilnowali żeby młodsze, świeże

każdy wiedział co to za koń ta Kasz-

roczniki respektowały tę szarżę zdo-

tanka. Dumnie kroczyła na każdej

bytą w boju. Rekruci mieli obowią-

paradzie, podnosząc z gracją kopyt-

zek salutować koniowi przechodząc

(legendy i anegdoty)

ka w czterech skarpetkach. Bardzo

w stajni koło jego boksu. W końcu

była z siebie zadowolona, kiedy na

był przecież podoficerem.

jej grzbiecie Marszałek wjeżdżał do

Grom nie tylko był dzielny, ale

Z koniem kawalerzysta spędzał więcej czasu niż z własną żoną. To

Kielc. Potem w bojach już raczej nie

i bardzo mądry. Przez lata służby w

uczestniczyła i huku bolszewickich

wojsku nauczył się komend i regula-

z jego grzbietu oglądał świat i właśnie na nim zdobywał sławę. Wraz

armat nie słuchała. Mieszkała sobie

minu wojskowego lepiej niż niejeden

z upływem lat zażyłość pomiędzy wierzchowcami, a ich jeźdźcami

spokojnie w koszarach ułanów w

kawalerzysta. Wykonywał bez zawa-

Mińsku, gdzie żyła jak przysłowiowy

hania wszystkie polecenia – zarówno

wzrastała, aż w końcu nadchodził TEN czas i trzeba było się pożegnać

pączek w maśle. Dotrwałaby pewnie

wydawane głosem, jak i te podawane

z koniem, który z powodu swojego wieku nie mógł dalej służyć

do zasłużonej emerytury, tylko od

przez sygnalistę. Nie mylił kroku, a

czasu do czasu paradując i defilując

przy okazji ważnych uroczystości da-

w wojsku. Co poczynano z takimi długoletnimi przyjaciółmi?

z Piłsudskim na grzbiecie, gdyby nie

wał popis swojej powagi. Koń szedł

pewna feralna podróż.

dumnie, dostojny, z wyprostowanym

Z okazji dziewiątej rocznicy od-

łbem, jakby zdawał sobie sprawę z

zyskania niepodległości, 11 listopa-

tego, że reprezentuje pułk i w związ-

da 1927 roku miała się odbyć defila-

ku z tym musi dawać przykład ele-

da w Warszawie. Ale jak to tak? Bez

gancji.

Kasztanki? Gabinet wojskowy Mi-

W końcowych latach życia Grom

nistra Spraw Wojskowych zarządził

już tylko z rzadka był używany w

doprowadzenie klaczy do stolicy.

defiladach. Jego nogi, które kiedyś

Ktoś pozbawiony wyobraźni wsadził

podczas służby frontowej ciągały po-

3 listopada biedną Kasztankę do

tężne działa, na starość odmawiały

wagonu kolejowego i wyprawił do

posłuszeństwa. Staremu weterano-

Warszawy – bez żadnego nadzoru

wi został tylko stopień podoficerski

w trakcie podróży! Po drodze klacz

z dawnych czasów i sny o worku

doznała wielu urazów tak, że nie

owsa.

mogła opuścić wagonu o własnych

Chociaż w bardzo wielu jed-

siłach, ani nawet się podnieść.

nostkach kawalerii zdarzali się rżący

Defilada oddziałów konnych

rozmoczonym chlebem i gniecio-

ciszki Korybut-Woronieckiej. Kiedy

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

nym owsem.

jednak Krechowiacy zostali na powrót

sformowani, już jako wojsko Rzeczy-

Koniom kawaleryjskim po za-

pospolitej, koń wrócił do pułku, stając

kończonej karierze trzeba było jakoś

Bo szarży zdobytej

Kasztanka – koń Marszałka Piłsudskiego

się wierzchowcem każdego kolejne-

zabezpieczyć byt. Najczęściej wy-

na froncie rekruci

go dowódcy. Od 1920 roku istniała

stawiano je na licytację i wędrowały

mają salutować!

emeryci, to jednak największą sławę

Przeniesiono ją do koszar i tam

Zupełnie inna historia dotyczy

nawet tradycja, według której przeka-

do nowych właścicieli. Część takich

wśród nich zdobyła pewna dama,

próbowano jeszcze odratować, nie-

niejakiego Groma, zwanego też ka-

zanie Krechowiaka jest jednym z nie-

zwierząt znalazła się przykładowo w

która w międzywojniu woziła na

stety bezskutecznie. Nie pomogli

pralem. Zaczynał swoją karierę w

odzownych elementów ceremoniału

posiadaniu nieświeskich dorożkarzy.

grzbiecie swego czasu najważniej-

nawet wezwani na pomoc z War-

jednej z gorszych ról, a mianowicie

oddania pułku pod komendę nowemu

Choć już nie służyły w wojsku, konie

szą osobę w państwie. O kim mowa?

szawy dodatkowi dwaj weterynarze.

chodził w zaprzęgach ciągnących

dowódcy.

nie zapomniały co to znaczy marszo-

O Kasztance Pana Marszałka.

22 listopada Kasztanka odeszła do

działa na polu walki. W latach 1918-

Starzejący się z roku na rok koń

wy krok i trąbka sygnalisty. Kiedyś

krainy wiecznie zielonych pastwisk.

1920 służył w najcięższych bitwach

znał regulamin lepiej niż niejeden

zdarzyło się, że na placu miejskim w

i nigdy nie tracił ducha. W czasie

młody ułan. Oficjalnie wciągnięto go

Nieświeżu defilował 27. Pułk Ułanów,

Emerytka, która miała

jednego ze starć koń dorobił się

na listę zasłużonych, a Ministerstwo

a jego trębacz odegrał sygnał zbiórki.

pecha…

Nieważne jak dobre

Pierwsza klacz Drugiej Rzeczpo-

nawet… swojej szarży. Gdy prawie

Spraw Wojskowych osobnym rozka-

W miejscu postoju dorożek powstał

byłyby podróbki,

spolitej urodziła się w Małopolsce, w

wszystkie zwierzęta z jego zaprzęgu

zem przyznało mu dożywotnią rację

niesamowity chaos, bowiem dawne

oryginał był tylko jeden

Czaplach Małych, w majątku Ludwika

Ta historia ma też ciąg dalszy.

żywnościową. W dniu święta dwu-

zginęły, on wespół z jeszcze jednym

konie wojskowe chciały popędzić do

Popiela. Właściciel podarował ją I Bry-

Skóra klaczy została zdjęta, wypcha-

dziestolecia pułku, udekorowano go

pociągowym wyciągnął zagrożone

ułanów na zbiórkę i stanąć w szere-

gadzie Legionów Polskich, a konkret-

na i postawiona w Belwederze (Kasz-

nawet specjalnym odznaczeniem za

działo spod ognia. Choć nigdy nie

gu dumnych, okulbaczonych wierz-

nie jej dowódcy, Józefowi Piłsudskie-

tanka swą obecnością ozdabiała ko-

mógłby dostać oficjalnego awansu

to, że przez cały ten czas nie zdjął

chowców. Dopiero sygnalista, który

mu. Przez lata była jego ukochanym

rytarze Belwederu aż do 1935 roku).

na stopień wojskowy, rangę kapra-

pułkowych barw. Pod koniec żywo-

zagrał sygnał „stój!” opanował sytu-

koniem, przeszła z nim resztę szlaku

Resztę szczątków pierwszej klaczy

la nadali mu sami żołnierze. Jakby

ta Krechowiaka, który stracił już ze

ację i zatrzymał karych i gniadych

I Brygady i nosiła go przy wszystkich

Rzeczypospolitej zakopano w parku

tego było mało, kawalerzyści bar-

starości wszystkie zęby, karmiono

emerytowanych wojskowych.

koszar 7. Pułku Ułanów i przywalo-

no kamieniem z napisem: „Tu leży

Wesołe jest życie

Kasztanka, ulubiona klacz bojowa

końskiego staruszka

Marszałka Piłsudskiego”.

Choć lokatorzy pułkowych stajni

Kiedy jej słynny właściciel żegnał

regularnie się zmieniali, to jednak

się ze światem, Kasztanka była mar-

wśród wojskowych koni bywały i ta-

twa już od dobrych kilku lat. Mimo to

kie, które dożywały swoich dni w ma-

tak mocno kojarzono ją z Piłsudskim,

cierzystej jednostce.

że pogrzeb Marszałka nie mógł się

1 Pułk Ułanów Krechowieckich

odbyć bez niej odprowadzającej wol-

miał swojego – a jakże – Krecho-

nym i dostojnym krokiem kondukt ża-

wiaka. Koń ów należał do dowódcy

łobny. Kasztankę… podrobiono. Za

pułku. To właśnie z jego grzbietu

trumną Piłsudskiego dwóch oficerów

pułkownik Bolesław Mościcki dowo-

prowadziło konia udającego osławio-

dził swoimi kawalerzystami w bitwie

ną klaczkę, tej samej maści, ale z tyl-

pod Krechowcami i jeździł na nim aż

ko trzema białymi skarpetkami.

do swojej śmierci. Zgodnie z tradycją,

Krechowiak w kondukcie żałobnym

Opracowane na podstawie

odprowadzał swojego właściciela na

P. Jaźwiński, Oficerowie i dżentelmeni.

miejsce ostatniego spoczynku. Przez

Życie prywatne i służbowe kawalerzy-

Dorożka z Nieświeża... czyżby ciągnął ją stary, frontowy wyjadacz? Weteran wojny z bol-

jakiś czas koń mieszkał w podwar-

stów Drugiej Rzeczpospolitej,

szewikiem? (fot. z Ilustrowanego Kuryera Codziennego)

szawskim majątku księżnej Fran-

Erica, Warszawa 2011