26

kurier kulturalny

14 grudnia 2012–14 stycznia 2013 nr 23-24 (171-172) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Jak teatr Miejski we lwowie otwierano

Na mocy cesarskiego przywileju, uzyskanego przez Stanisława Skarbka w 1837 r., wzniesiony został specjalnie na potrzeby

teatru budynek, oddany miastu w bezpłatne użytkowanie na pięćdziesiąt lat. Stanął on przy ówczesnym Krakowskim Przed-

mieściu, według planów Ludwiga Pichla, dostosowanych do miejscowych warunków przez Jana Salzmana.

twierdzę, która ma być po wieczne

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

czasy nie tylko świadkiem wymow-

opr.

nym naszej miłości i szacunku dla

ilustracje:

sztuki, ale także jednym z ognisk

www.lvivcentr.org

polskiej oświaty”. Podobne akcenty

znalazły się również w przemówie-

28 marca 1842 r. otworzył swe

niach, wygłoszonych na ceremonii

podwoje Teatr Skarbkowski, któ-

inauguracji. Zygmunt Gorgolew-

rego widownia pomieścić mogła

ski nawoływał, „aby ten budynek

1460 osób. Jak donosiła „Gazeta

poświęcony sztuce narodowej był

Lwowska” nr 38 z 31 marca 1842 r.

rzeczywiście przybytkiem sztuki

„… podczas gdy się zasłona podnosi,

w najszlachetniejszym znaczeniu,

podciągają i lampion w środku wiszą-

aby w nim długie lata i wieki roz-

cy, aby amfiteatr był w cieniu, przez

brzmiewała polska mowa i pieśń

co dla widzów lepiej scena się wybi-

serdeczna oraz uczucie narodo-

ja”. Zarazem jednak, według współ-

we, których w innych dzielnicach

czesnych przekazów, dawać się

polskich publicznie wyznawać nie

miały we znaki przeciągi oraz brak

wolno”, a Godzimir Małachowski

foyer. Inauguracji dokonał zespół

zapewniał, że „w tym gmachu i z

niemiecki, przedstawiając sztukę

niego brzmieć będzie zawsze na-

Franza Grillparzera „Życie snem”,

sza droga mowa ojczysta na poży-

a nazajutrz zespół polski dał „Śluby

tek miasta, narodu i wiekopomną

panieńskie” Aleksandra Fredry.

sławę polskiego imienia”.

28 marca 1892 r. wygasł przy-

We Lwowie natomiast w now-

wilej Stanisława Skarbka i odtąd

Teatr Miejski w budowie, rok 1898

szych czasach polski język i sztu-

miasto musiało z tytułu użytkowania

ka powróciły dwukrotnie w progi

budynku płacić rocznie czynsz w

osobne wejście. Zastosowano też

się należy, że nie tylko radni, ale i

się fundamentów, tak że wbrew

Teatru Opery i Baletu im. Salomei

wysokości 17 tysięcy złotych reń-

najnowocześniejsze  rozwiązania

liczni zaproszeni goście pojawią się

pierwotnym zamierzeniom wchodzi

Kruszelnickiej. Po raz pierwszy w

skich, a więc dość wygórowany,

technologiczne, jak system betono-

w strojach narodowych” („Dziennik

się do niego wprost z poziomu ulicy,

dniach 20-24 października 1990 r.

jeśli zważy się daleko posuniętą

wych fundamentów, hydrauliczna

Polski” z 3 października). Spotkało

a nie po paradnych schodach. Po-

za sprawą gościnnych występów

dekapitalizację obiektu. W tej sytu-

maszyneria sceniczna, oświetlenie

się to jednak z częściowym zale-

siada on cechy stylowe włoskiego

warszawskiego Teatru Wielkiego

acji zdecydowano się postawić obok

elektryczne i centralne ogrzewanie.

dwie odzewem, albowiem według

renesansu, wzbogaconego pier-

z „Halką” i „Strasznym dworem”.

nową siedzibę Teatru Miejskiego.

O tym ostatnim tak pisał warszawski

późniejszych relacji prasowych, na

wiastkami klasycyzmu. Najmniej

A od maja 2004 r. „Straszny Dwór”

Na rozpisany z tej okazji konkurs, w

„Tygodnik Ilustrowany” nr 40 z 1899

uroczystościach przeważały fraki

fortunnym rozwiązaniem okazała

S. Moniuszki, opera zrealizowana

którym uczestniczyć mogli jedynie

r.: „System ogrzewania będzie także

i gdzieniegdzie tylko można było

się kopuła nadscenia, przypomina-

dzięki pomocy finansowej Urzędu

architekci pochodzenia polskiego

bardzo praktyczny, uniemożliwiają-

dojrzeć kontusze, a nawet sukmanę

jąca nieco architekturę ówczesnych

miasta Wrocławia, na stałe zago-

lub ukraińskiego, wpłynęły ostatecz-

cy przeciągi i wznoszenie się kurzu

posła Jakuba Bojki.

dworców. Zwrócił już na to uwagę

ściła w repertuarze Teatru.

nie cztery prace, przy czym dwie

w sali widzów, rozprowadzający nor-

Po mszy, odprawionej w Ka-

obecny na uroczystości otwarcia

zdyskwalifikowano z powodu prze-

malnie świeże powietrze ogrzane, a

tedrze Łacińskiej o godzinie jede-

warszawski pisarz Antoni Sygietyń-

kroczenia terminu. Drugą nagrodę

WĘDRÓWKA

uprowadzający zepsute powietrze,

nastej, zebrano się w teatralnym

ski (ojciec Tadeusza, założyciela

przyznano twórcy Teatru Miejskiego

użyte już przez publiczność”. A przy

westybulu, gdzie w obecności

„Mazowsza”), pisząc w „Kurierze

w Krakowie – Jerzemu Feintuch-Za-

tym – jak ogólnie podkreślano –

m.in. pastora Grafla i rabina Eze-

Kto zatrzyma wszystkie lwowskie

wszystko to było dziełem rodzimego

chiela Caro, poświęcenia dokonał

zegary?

przemysłu (np. konstrukcje żelazne

arcybiskup ormiański Izaak Issako-

Noc napływa, a dzień trwa

wykonała nowosądecka fabryka

wicz, ponieważ stolice dwóch po-

zbyt krótko.

wagonów) i wzniesione własnymi,

zostałych obrządków pozostawały

Jeszcze chciałbym wędrować

miejscowymi siłami.

nieobsadzone po śmierci ich ordy-

Gródecką,

Zgodnie z duchem epoki i jej

nariuszy, co odnotowywał Akt Pa-

na Łyczakowskiej odwiedzić

gustem, zdobnictwo elewacji oraz

miątkowy, podpisywany przez zgro-

niejedno podwórko.

wystrój wnętrz posiadały wybitnie

madzonych. Po oficjalnych prze-

alegoryczny charakter. W ryzalitach,

mówieniach kolejnych uczestników

Jeszcze pieśni strun fontann

okalających loggie na wysokości

– prezydenta miasta, namiestnika

w rynku posłuchać,

foyer, umieszczono kamienne sta-

Leona Pinińskiego, marszałka kra-

jeszcze chłonąć freski w katedrze

tuy Tragedii (po prawej) i Komedii

jowego Stanisława Badeniego, roz-

ormiańskiej,

(po lewej) w siedzących pozach,

legały się hymny: austriacki, polski

jeszcze rozmowy zwyczajne

a ich szczyty wieńczyły miedziane

i czeski. Wieczorem odbyło się

prowadzić...

figury Poezji (z prawej) i Muzyki (z

premierowe przedstawienie. Otwo-

włóczyć się po starówce jak pies

lewej) oraz uskrzydlonego Geniu-

rzyło je poetycko-choreograficzne

Teatr Miejski na starej pocztówce, rok 1910

bezpański.

sza na tympanonie. Podobne za-

widowisko „Baśń nocy świętojań-

wiejskiemu – którego projekt stano-

Lwowskim” z 9 października 1900 r.:

sady rządziły polichromią w palarni

skiej”, ze słowami Jana Kasprowi-

wił syntezę eklektycznych wzorców

„Jeśli chodzi o stronę zewnętrzną,

oraz kompozycją mitologiczną na

cza i oprawą muzyczną Seweryna

Jeszcze na Rylejewa wpatrzeć się

budownictwa teatralnego z terenów

to teatr lwowski imponuje przede

kurtynie Henryka Siemiradzkiego,

Bersona. Po nim nastąpiły „Odlud-

w obrazy

Austro-Węgier i Niemiec. Zwycięzcą

wszystkim rozmiarami, a następnie

bliźniaczej wobec krakowskiej. Na

ki” Aleksandra Fredry, najbardziej

jak w czas plenerów dawno już

okazał się natomiast Wielkopola-

wybornie tłumaczy się w całości.

marginesie warto wspomnieć o

związanego ze Lwowem pisarza

minionych.

nin Zygmunt Gorgolewski, dyrektor

Nie jest to zbieranina przystawek i

unikalnym przyozdobieniu żelaznej

scenicznego. Głównym punktem

Z panią redaktor zwyczajnie bałakać,

miejscowej Szkoły Przemysłowej.

przybudówek, westybuli, sali i sce-

kurtyny wedutą miasta, widzianego

programu była jednak dwuaktowa

cieszyć się gościnnością Jadziuni

Przypadło mu 6 tysięcy koron oraz

ny nakrytej oddzielnym dachem,

od strony Łyczakowa, a wykonaną

opera werystyczna Władysława

w ogrodzie.

prawo wzniesienia budowli, która

ale gmach jednolity, związany w

przez teatralnego dekoratora Stani-

Żeleńskiego „Janek”, specjalnie

Jeszcze z Goszczyńskim choć

stała się dziełem jego życia. Koszt

korpusie liniami, a fantastycznie

sława Jasieńskiego. l wreszcie nad-

na tę okazję zamówiona i skom-

trochę pomilczeć

całej inwestycji oszacowano na mi-

uwieńczony w górze żelazną kopułą

szedł z dawna wyczekiwany dzień

ponowana. Układ ten nie był przy-

przy Marii, i przy Zapolskiej

lion koron (ostatecznie zamknął się w

z takąż glorietą na samym wierzchu.

inauguracji – 4 października roku

padkowy, gdyż inaugurowany teatr

znów podumać sobie.

kwocie półtora miliona), z czego wła-

Nie czuć w tym wdzięku artystycz-

1900 – o którym tak pisała nazajutrz

miał być w równej mierze domem

dze miejskie wyasygnowały siedem-

nego, to prawda, ale jest w tym lo-

„Gazeta Narodowa”: „… po dwuty-

artystycznym dramatu literackiego,

i w końcu pod pylonem tym stanąć

set tysięcy, a krajowe, czyli Galicji,

gika”. Widownia obliczona została

godniowej spiekocie, dzień wietrzny

jak i muzycznego.

ogromnym,

dołożyły pozostałe trzysta tysięcy.

na 1200 osób, przeważając w tym

i mniej upalny, niebo zasnute chmu-

Dyrekcję nowej instytucji po-

gdzie zniczy tysiąc o zmierzchu

30 kwietnia 1898 r. położono

względzie ówczesny Teatr Wielki w

rami”. Z tej okazji prezydent Lwowa

wierzono Tadeuszowi Pawlikow-

już płonie,

kamień węgielny, a już dwa lata

Warszawie. Szczególnie reprezen-

Godzimir Małachowski zwrócił się z

skiemu, który zdążył się już spraw-

by słuchać serc zgasłych

później oddano gmach do użyt-

tacyjne były dwie loże prosceniowe

apelem do członków rady miejskiej

dzić w tej roli, kierując analogiczną

zbyt młodo.

ku. Zasklepiona Pełtew toczy swe

l piętra: cesarska i marszałkowska,

„aby jawili się (...) w strojach pol-

placówką w Krakowie. „Dziennik

wody pod lwowskim teatrem, co

z salonami i odrębnymi toaletami,

skich. Dla wszystkich zresztą obo-

Polski” z 4 października dał wy-

mARIUSZ oLBRomSKI

spowodowało skądinąd osunięcie

przy czym do pierwszej prowadziło

wiązuje strój galowy. Spodziewać

raz przekonaniu, że „wznieśliśmy