38

Niezwykła postać

14 grudnia 2012–14 stycznia 2013 nr 23-24 (171-172) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

tAJNy BiskuP ze złoczoWA

W grudniu minie 20 lat od śmierci wybitnego kapłana, którego los związany był nierozerwalnie z Kresami.

W 1992 r. zmarł w Złoczowie na Ukrainie, w wieku 87 lat ks. bp Jan Cieński.

dziej potrzebny, poświadczają liczni

STANISŁAW WODYŃSKI

świadkowie i autorzy wspomnień z

W pogrzebie, który odbył się 30

tamtego okresu:

grudnia w tym mieście, w którym

„Sowieci po wybuchu wojny

zmarły pełnił posługę duszpasterską

z Niemcami, a przed ucieczką ze

przez 54 lata – udział wzięło ponad 40

Złoczowa, wymordowali wszystkich

księży z archidiecezji lwowskiej i die-

więźniów, znajdujących się w tym

cezji kamieńskiej, kilkunastu księży

czasie w zamku złoczowskim. Skoro

obrządku greckokatolickiego i wyzna-

Niemcy zajęli Złoczów, spędzili miej-

nia prawosławnego. Żałobnej liturgii

scowych Żydów i kazali im rozkopać

przewodniczył metropolita lwowski

świeże jeszcze masowe groby, znaj-

abp Marian Jaworski, koncelebransa-

dujące się na dziedzińcu zamkowym,

mi Mszy św. byli: biskup żytomierski

w których leżeli pomordowani. Ks.

Jan Purwiński, biskup kamieniec-

Cieński został tam wówczas wezwa-

ko-podolski Jan Olszański i biskupi

ny by odprawić modły nad wydobyty-

sufragani ze Lwowa: Rafał Kiernicki

mi z mogiły zwłokami. Działo się to w

Wikary, a od 1945 r. pro-

i Marian Trofimiak oraz kilkutysięczny

obecności ludności okolicznej, która

boszcz w Złoczowie ks. Jan

tłum okolicznych mieszkańców, że-

poznawała swoich bliskich wśród po-

Cieński

gnający swojego kapłana. Atmosferę

mordowanych. I ks. Janowi udało się

żalu pogłębiało jeszcze dodatkowo…

rozpoznać „po butach” jego kolegę,

stanowcze przemilczanie przez ks.

Lwowie. Jednak głos Boga był silniej-

księdza z Białego Kamienia. Skoro

arcybiskupa tego, że zmarły był, jak to

szy: 26 czerwca 1938 r., po odbyciu

zostały odprawione egzekwie, a lu-

ujawniono zaraz po jego śmierci – bi-

pięcioletnich studiów w seminarium,

dzie opuścili miejsce kaźni, Niemcy

skupem, głową lwowskiego Kościoła.

33-letni Jan Cieński otrzymał we

kazali ustawić się Żydom – grabarzom

Z trumny, na polecenie księdza me-

Lwowie z rąk arcybiskupa metropo-

nad rozkopanymi dołami i wszystkich

Tajny biskup ze Złoczowa ks. Jan Cieński (1905–1992)

tropolity, usunięto infułę, ofiarowaną

lity lwowskiego ks. Bolesława Twar-

wystrzelali”.

przez biskupa przemyskiego. W litur-

dowskiego święcenia kapłańskie.

To była przestrzeń historyczna

wanie życia – otoczył księdza Jana

gnieźnieńscy Lucjan Bernacki i Jan

gii egzekwii… nie wspominano o jego

Moi rodzice dobrze go znali, czę-

i geograficzna działalności księdza

opieką, która chroniła wprawdzie go

Czerniak oraz ks. prałat Władysław

godności, chociaż – uczestniczący w

sto bowiem przyjeżdżał do Pieniak –

Jana. Był tam, gdzie najbardziej go

przed wywiezieniem do łagru, ale nie

Padacz. Nim do tego doszło, Prymas

niej duchowni obrządku greckokato-

majątku położonego nad Seretem, w

potrzebowano. Przychodził z pomo-

chroniła przed licznymi szykanami

Tysiąclecia, ks. kardynał Stefan Wy-

lickiego modlili się za zmarłego brata

którym się urodził, a który był wtedy

cą materialną i duchową.

komunistycznych gorliwców. Było to

szyński zabiegał o przywilej: tajnej

biskupa.

w posiadaniu brata – księdza Stani-

28 lutego 1944 r. w Hucie Pie-

i tak bardzo dużo. Ksiądz Cieński

konsekracji kapłana, mieszkającego

Jan Cieński pochodził ze zna-

sława. W administracji gospodarstwa

niackiej popełniono zbrodnię ludo-

postanowił więc zostać przy kościele

w ZSRR na biskupa jeszcze u papie-

nego na Kresach rodu, był wnukiem

pracował mój ojciec, mama nato-

bójstwa! Ks. Cieński zaopiekował się

Wniebowzięcia Najświętszej Maryi

ża Piusa XII. Dopiero w 1962 r. de-

fundatora Muzeum Przyrodniczego

miast, kierowała tamtejszą szkołą

żyjącymi ofiarami ukraińskich czystek

Panny w Złoczowie. Jego parafianie

cyzję w tej sprawie podjął Jan XXIII.

we Lwowie Włodzimierza Dziedu-

powszechną. W wyniku nasilenia się

etnicznych, popełnionych przy udzia-

wyjeżdżali. On trwał z tymi, którzy

Katolicy polscy, żyjący w ZSRR,

szyckiego, z którego córką Marią

aktów ukraińskiego terroru, moi rodzi-

le SS Galizjen. Tych, którzy zostali

pozostawali, powodując się różnymi

poza Litwą i Łotwą dotkliwie odczu-

ożenił się Tadeusz Cieński, polityk,

ce schronili się w Złoczowie. Tam zbli-

ranni, rozmieszczał w szpitalach,

wali brak biskupów. Na Ukrainie nie

poseł na Sejm galicyjski, działacz

było żadnego biskupa. Za swego or-

społeczny, który był nawet za dzia-

dynariusza tamtejsi kapłani uważali

łalność polityczną internowany przez

prymasa Polski i jego imię wymieniali

Austriaków w Gminden, a następnie

w Kanonie. Ks. prymas wiedział, że

w obozie w Bozen. Późniejszy se-

na nominację ks. Jana nie zgodzi

nator II RP, ojciec ks. Jana był prze-

się rząd ZSRR, stąd podniesienie

wodniczącym Komitetu Obywatel-

ks. Cieńskiego do godności biskupa

skiego we Lwowie, podczas pamięt-

zachowane zostało w najgłębszej

nych walk o to miasto w 1918 roku.

tajemnicy. Obawiano się bowiem, że

Zmarł w 1925 roku. Został, w drodze

w przypadku ujawnienia jego nazwi-

wyjątku, pochowany na Cmenta-

ska, zostanie uwięziony, zesłany na

rzu Orląt Lwowskich w kwaterze

Syberię, toteż konsekracja nastąpiła

dowódców wojskowych, poległych

w czasie, kiedy ks. Cieński przybył

podczas walk z Ukraińcami. Brat ks.

do Polski pod pretekstem odwiedzin

Jana – również ksiądz Włodzimierz

żyjącego w Krakowie brata Stanisła-

Cieński był kapelanem II Korpusu

wa.

gen. Andersa. Duchownymi byli rów-

O tym, że na Ukrainie żyje i dzia-

nież inni jego bracia cioteczni: Jerzy

ła tajny biskup, ks. prymas powiado-

Czartoryski, Paweł Dzieduszycki, a

mił papieża Pawła VI rok później, nie

także wyniesieni na ołtarze przez

podając jednak i w tej korespondencji

Ojca Świętego Jana Pawła II w 1999

Złoczów. W tej świątyni przez 54 lata pełnił posługę ks. bp Jan Cieński

z 10 października 1968 r. jego nazwi-

r. błogosławieni księża męczennicy:

ska. Papieżowi przekazał ustnie, jak

względami – ukraińskim współmał-

tych, którzy utracili bliskich, pocie-

żyli się jeszcze bardziej do ks. Jana

rozstrzelany podczas Powstania

nazywa się nowo mianowany biskup

żonkiem, obawą utraty dorobku ca-

szał. Pomordowanych, chowanych

Cieńskiego, który był z początku wi-

Warszawskiego wraz z rannymi, któ-

ks. prałat Bolesław Filipiak, ówczesny

łego życia, a także z tymi, których

w zbiorowych mogiłach, żegnał ża-

karym, a później został proboszczem

rymi się opiekował – dominikanin o.

audytor Roty Rzymskiej, który w spo-

Sowieci nie chcieli po prostu do Pol-

łobną liturgią.

tamtejszej parafii pod wezwaniem

Michał Czartoryski i zamordowany w

sób równie bardzo potajemny kon-

ski wypuścić. Z biegiem lat przyby-

Po zakończeniu działań wojen-

Wniebowzięcia Najświętszej Maryi

Oświęcimiu ks. Włodzimierz Szem-

taktował się z ks. prymasem. Ks. Jan

wało nowych parafian, już Ukraińców.

nych posługę kapłańską pełnił na-

Panny i któremu przyszło realizować

bek. Czas pokaże czy do grona sług

Cieński powrócił z odwiedzin rodziny

Ksiądz chrzcił, nauczał, dawał śluby,

wet w bardzo odległej od Złoczowa

zadania wyznaczone przez Boga w

Bożych nie zostanie również zali-

w Polsce bez insygniów arcypaste-

odprowadzał na cmentarz. Kościół w

okolicy. Był jednym z nielicznych w

czasach szczególnie trudnych. Czas

czony ks. biskup Jan Cieński. Co raz

rza Kościoła katolickiego. Powrócił

Złoczowie żył, rozwijał się.

Apokalipsy, który wtedy nastąpił, wy-

ZSRR księdzem katolickim, którego

bowiem liczniej przybywa świadków

do Złoczowa, do bardzo skromnych

30 września 1967 roku, w pry-

pełniony był niewyobrażalnym okru-

władze sowieckie jakoś tolerowały.

i pojawia się świadectw jego heroicz-

warunków mieszkaniowych, lecz te-

watnej kaplicy prymasów Polski w

cieństwem, eksterminacją ludności

A to za sprawą niezwykłego zbie-

nych cnót.

raz jego jurysdykcja umocowana zo-

Gnieźnie ks. kardynał Stefan Wy-

polskiej i żydowskiej, której dopusz-

gu okoliczności, który zaciążył nad

Powołanie do stanu kapłańskie-

stała prawem wyświęcania nowych

szyński, w imieniu Stolicy Apostol-

czały się dwa totalitaryzmy – bolsze-

całym jego dalszym życiem. Ksiądz

go spłynęło na niego stosunkowo

księży.

skiej, konsekrował ks. Jana Cień-

wicki i hitlerowski oraz zbrodniami

bowiem uratował od niechybnej

późno. Wcześniej, jak przystało na

Jak aktywność tajnego biskupa

skiego na biskupa pomocniczego

ludobójstwa popełnianego przez na-

śmierci, a następnie przez pewien

potomka rodziny ziemiańskiej, Jan

sufragana Sedi datus-Vacante Sede

diecezji lwowskiej.

cjonalistów ukraińskich. Obecność

czas ukrywał oficera Armii Czerwo-

Cieński ukończyłAkademię Rolniczą

Metropolitana Leopoliensi ritus latini

Uczestnikami tej uroczystości,

tego, okazującego niespotykany hart

nej. Później okazało się, że był to

w Dublanach, po niej szkołę oficer-

była odbierana przez władze sowiec-

bardzo wpływowy funkcjonariusz

zachowanej w jak najdalej idącej

i bezgraniczne poświęcenie kapłana

ską, potem zapisał się na prawo na

kiej Ukrainy najlepiej ilustruje frag-

NKWD. On to w podzięce za urato-

dyskrecji, byli biskupi sufragani

w miejscach i czasie, kiedy był najbar-

Uniwersytecie Jana Kazimierza we