40

sprzedał diabłu swą duszę

14 grudnia 2012–14 stycznia 2013 nr 23-24 (171-172) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

PAN tWARDoWski

Od dziecka opowiada się nam bajki o tym trochę dziwnym, trochę śmiesznym,

ale i trochę strasznym szlachcicu, który w zamian za możliwość korzystania z magii

sprzedał diabłu swoją duszę, a później obficie czerpał z zasobów wiedzy tajemnej ani

W noc wigilijną, w blasku świec

melodia kolęd płynie w mrok.

myśląc oddać to, za co diabeł od dawna już zapłacił. Pan Twardowski duszy nie od-

Niech Wam przyniesie

dawał i diabeł musiał sobie samodzielnie tę duszę z Twardowskiego wyrywać. Odbyło

radości moc

się to, jak Państwo pamiętacie, w dość dziwnym miejscu. W karczmie, która nazywała

i wiele szczęścia

się „Rzym”. Zawsze nie dawało mi spokoju, dlaczego to miał być akurat Rzym?

w nowy rok.

Jana Twardowskiego, królewskiego

„oczu”! Wtedy magię studiowało się

SZymoN KAZImIERSKI

alchemika i astrologa.

na uniwersytecie i nie ma się cze-

tekst

Jego doświadczenia alchemicz-

mu dziwić, że nocami baby latały na

Najskromniejszy, bo tylko chłopski

podręcznik magii. Pan Twardowski

Wikipedia ilustracje

ne, dokonywane koło Krakowa, na

miotłach ponad miastem.

strój krakowski, nawet dzisiaj kosz-

sam napisał dwie książki i rozpra-

tak zwanym Zakrzówku, doprowa-

Tłumaczono nam, że przebiegły

Na studiach poznał się i zaprzy-

tuje majątek. Najbiedniejsza warstwa

wę naukową, poświęconą magii.

dziły pewnej nocy do ogromnego

pan Twardowski, chcąc okpić diabła,

jaźnił z polskim studentem, Fran-

społeczna w ówczesnej Polsce mogła

Wszystkie te prace również zaginę-

wybuchu. Eksplozja została uznana

wymyślił na miejsce oddania duszy

ciszkiem Krasińskim, późniejszym

sobie jednak na taki strój pozwolić.

ły. Podejrzewa się, że ktoś celowo

za pojawienie się diabła i dała po-

miasto dalekie, do którego ani myślał

sekretarzem króla Zygmunta Augu-

Stroje bogatych mieszczan i szlachty

usuwał ślady po magu Zygmunta

czątek opowieściom o sprzedaniu

pojechać. Ale o tym Państwo prze-

sta, podkanclerzym koronnym i bi-

ledwo dały się nosić, tak były ciężkie

Augusta. Jak się zaraz przekonamy,

duszy, cyrografie podpisanym krwią

cież wiedzą i bez mojego pisania.

skupem krakowskim. Ta znajomość

od złota i drogich kamieni.

likwidatorom nie wszystko udało się

i takie tam…

Nadal jednak nie wiadomo, dlaczego

w odpowiednim czasie otworzy Lau-

Czas pobytu w Polsce pana

zlikwidować.

Obecnie miejsce to, zwane „Skał-

niby miał to być Rzym, a nie Paryż,

rentiusowi wejście na dwór polskiego

Twardowskiego, to jednocześnie

ki Twardowskiego”, uważa się za

czy Londyn. Czy wiecie Państwo,

króla. Zostanie królewskim wróżbitą

zapowiedź zbliżającej się katastro-

Świetność i zbliżająca się

dawny kamieniołom, więc być mogło,

dlaczego Rzym? Bo właśnie w karcz-

i astrologiem. Dostanie dworską sy-

fy. Ryba, jak wiadomo, zaczyna się

katastrofa

że pan Twardowski celowo użył jakie-

mie „Rzym” mordercy dopadli Twar-

nekurę, stanowisko podkoniuszego

psuć od głowy.

Czas pobytu w Polsce pana

goś znanego sobie środka wybucho-

dowskiego. W encyklopedii można

królewskiego, a to wiązało się z pen-

Twardowskiego, to najlepszy czas

przeczytać:

sją wypłacaną mu z dworskiej kasy.

wego, by odsłonić złoża kamienia,

dla państwa polskiego. Już chyba

Zygmunt August

„Mystki – Rzym”. – Wieś w Pol-

W finansowych zapiskach polskiego

nadającego się do eksploatacji.

nigdy Polska nie będzie tak wielka,

a „choroba francuska”

sce położona w województwie pod-

dworu figuruje w latach 1549–1571

Jan Twardowski miał w biblio-

W roku 1530, włoski doktor

tak zamożna i tak potężna. 1 lipca

laskim, powiecie wysokomazowiec-

„Dominus Dhur” (pan Dhur) pobiera-

tece Uniwersytetu Krakowskiego

Fracastro, kolega akademicki Miko-

1569 podpisano Unię Lubelską, czyli

kim, w gminie Wysokie Mazowieckie.

jący należne mu wypłaty. Dhur zmie-

swoją ulubioną książkę, którą stu-

łaja Kopernika, (który był przecież

ostateczne połączenie Polski i Litwy.

Wieś Mystki od wieków leżała przy

nia nazwisko na polskie. Durus, to po

diował bardzo często i bardzo pil-

lekarzem, a astronomią zajmował

Do Polski przechodzi: Podlasie, Wo-

szlaku prowadzącym do Knyszyna.

łacinie twardy. Powstaje skojarzenie

nie. Zaczęto ją nazywać „książką

się tylko wieczorami), napisał po-

łyń, Podole i cała Ukraina. Polska nie

Twardowskiego”. Książka Twardow-

Tuż obok wsi znajdowała się karcz-

niemieckiego Dhur, poprzez łacińskie

emat pod tytułem „Syphilis sive

tylko jest wielka, ale jest też bogata.

skiego zaginęła. Szkoda, bo to był

ma nazywana „Rzym”! – „Ta karcz-

Durus, do polskiego – Twardy, a jesz-

morbus Gallicus”. Choroba francu-

Skarby króla Zygmunta przyćmie-

według Twardowskiego, najlepszy

ma, Rzym się nazywa!”

cze lepiej – Twardowski. I już mamy

ska, w Polsce zwana też chorobą

wają skarbce tureckiego sułtana.

To karczma „Rzym” była praw-

warszawską (!), została więc w

dziwa? Nie bajkowa? – To pan Twar-

medycynie opisana i to od razu w

dowski był postacią prawdziwą? Nie

formie poematu. Czas na to był już

bajkową? – To opowieści o panu

najwyższy, jako że choroba francu-

Twardowskim zawierają w sobie

ska, w otoczeniu innych, nie mniej

przygody autentycznego człowieka

ważnych, podobnych chorób, try-

sprzed stuleci?

umfowała na wszystkich dworach

Tak. Karczma „Rzym” była praw-

królewskich całej Europy. Polacy

dziwa. Twardowski był postacią praw-

zawsze chcieli być europejscy,

dziwą, choć jego nazwisko było przy-

więc szybko dołączali do czołówki

brane. Opowieści o przygodach Twar-

najbardziej zaawansowanych.

dowskiego po części są prawdziwe.

Królowa Bona bardzo dbała o

Wiele przygód pana Twardowskiego

edukację syna. Pani Diana di Cor-

zostało wymyślonych i przydanych

dona, starsza, ale za to oblatana

mu dopiero po latach, powoli zmie-

pani z otoczenia królowej, miała

niając pana Twardowskiego w postać

pokazać królewiczowi „na co kro-

z bajki dla małych dzieci. Wydarzenia

wa rogi ma”. Królewicz odbywał też

prawdziwe i prawdziwe przygody

zajęcia praktyczne z Weissówną,

pana Twardowskiego na pewno nie

panną z miasta Krakowa. Jako tako

nadają się do opowiadania dzieciom.

podszkolonego królewicza w roku

Mystki – Rzym nie wyróżnia się

1543 ożeniono, trochę na siłę, z Elż-

niczym od innych, sąsiednich wsi.

bietą, córką cesarza austriackiego.

Trudno powiedzieć, czy jej miesz-

Elżbieta, nieszczęsna kobieta, cięż-

kańcy wiedzą, co się tu wydarzyło

ko chora na padaczkę, nadawała się

przed 434 laty. To tutaj stała karczma

tylko na pobyt w szpitalu, a nie na

„Rzym”. To z tej karczmy zamasko-

żonę młodego króla. Zygmunt bał

wani „diabli” wywlekli Jana Twardow-

się jej ataków. Brzydził się nią, jako

skiego, czarnoksiężnika i astrologa.

kobietą. Poszedł więc „na całość” ze

Po tym porwaniu, Twardowski znik-

wszystkimi innymi, które mu się tyl-

nął bez śladu. Po prostu – „diabli go

ko nawinęły. Zaczął chyba wręcz ko-

wzięli”.

lekcjonować choroby weneryczne.

Po odchorowaniu kilku takich cho-

rób on, który miał właśnie spłodzić

Prawdziwe koleje życia

królewskiego potomka, by przeka-

pana Twardowskiego

Urodził się w Norymberdze w

zać mu koronę polskiego imperium,

roku 1515. Jego rodzina od dawna

okazał się kompletnie bezpłodny.

utrzymywała stosunki handlowe z

Wciąż od nowa próbował, ale nic z

kupcami Krakowa. W roku 1532 zo-

tego nie wychodziło.

stał przyjęty na uniwersytet w Wit-

tenberdze. Nazywał się zwyczajnie

Zygmunt August

i po prostacku. Lorenz Dhur. Bardzo

i Barbara Radziwiłłówna

musiał nad tym boleć, bo wzorem

Jeszcze za życia swej żony

ówczesnej mody, uznającej łacinę

poznał wdowę po wojewodzie wi-

jako środek na nobilitację, zamienił

leńskim, Gasztołdzie, Barbarę Ra-

się na Laurentiusa. Studiował ma-

dziwiłłównę. Pomimo tego, że pani

gię, astrologię i inne nauki tajem-

miała złośliwy przydomek, urobiony

Pan Twardowski i diabeł. Rysunek Michała Elwiro Andriollego

ne. Proszę nie robić tak zwanych

uszczypliwie od nazwy urzędu Wiel-