42

okruchy historii

14 grudnia 2012–14 stycznia 2013 nr 23-24 (171-172) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

gdzie jest złoto iii Rzeszy?

W nr 19 Kuriera Galicyjskiego opublikowaliśmy materiał ze Spotkania Ossolińskiego we Lwowie o wojennych losach

ołtarza Wita Stwosza. Niemcy obok cennych dzieł sztuki również, a może przede wszystkim, poszukiwali złota. I tu

gromadzili wszystko – od sztabek po koronki zębów. Zbierali to wszędzie i skrzętnie gromadzili. Udało się odzyskać część

tych bogactw. Gdzie jest reszta? Czy tą tajemnicę kierownictwo NSDAP zabrało ze sobą do grobu? A może jest inaczej?

dokonywano wymiany zagrabione-

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

go złota na walutę, a za pośrednic-

tekst

twem tutejszych banków rozliczano

archiwum zdjęcie

olbrzymie transakcje zakupu su-

Naziści zgromadzili nieprzebra-

rowców wojennych. Szwajcaria pro-

ne bogactwa. Grabili podbite kraje

dukowała także dla Niemiec broń i

i skazanych na zagładę Żydów. Do

amunicję.

dziś nieznany jest los sporej części

Na dwuznaczną rolę państwa

skarbu III Rzeszy. Gdzie go szukać?

szwajcarskiego zwrócił pod koniec

W opuszczonych kopalniach czy na

1943 r. uwagę Carl A. Spatz, do-

tajnych kontach w szwajcarskich

wódca operującej w Europie ame-

bankach?

rykańskiej 8. Armii Lotniczej. Był

Pieniądze hitlerowców to jedna

wściekły z powodu utraty nad neu-

z największych tajemnic II wojny

tralnym terytorium kilku zbłąkanych

światowej. Przez lata była chroniona

bombowców. W liście do Cordella

przez tych, którzy na wojnie i służbie

Hulla, sekretarza stanu USA, Spatz

dla Hitlera się wzbogacili, i przez tych,

skarżył się, że naloty na niemieckie

którzy zagarnęli zaginione skarby

obiekty przemysłowe mają nieza-

Trzeciej Rzeszy. Dlatego w opowie-

dowalającą skuteczność, gdyż naj-

ściach o latach 1939-1945 pieniądze

ważniejsze fabryki są rozlokowane

pojawiają się rzadko. Kradzież towa-

na terenie Szwajcarii, która mimo

rzyszyła nazistom od pierwszych do

neutralności, zachowuje się wobec

ostatnich dni władzy. Bez rabunku nie

USA agresywnie i nieprzychylnie.

byliby w stanie przez pięć lat prowa-

Od połowy 1943 r., po klęsce

dzić wojny niemal z całym światem.

pod Stalingradem i na Łuku Kur-

Na koniec zaś, bez skradzionych pie-

skim, nazistowscy dygnitarze zaczę-

niędzy nie mogliby uciec z Europy

li przenosić z Niemiec do Szwajcarii

Zasoby Banku Rzeszy zgromadzone w kopalni soli Keiserode (Zbiory: US National Ar-

i urządzić sobie dostatniego życia. Ile

zarobione na wojnie i okupacji pie-

chive)

ze skarbu Trzeciej Rzeszy pozostaje

niądze. Przemysłowcy i koncerny,

jeszcze do odkrycia? To pytanie do

takie jak Bosch, Siemens i Krupp,

wysłane do Wielkiej Brytanii, jeszcze

Obsługę finansową Holokaustu, a

z Mittenwald doszło zapewne także

dziś nie znalazło odpowiedzi. Nie

za pośrednictwem Szwajcarii prze-

przed wybuchem wojny sprowadzono

zarazem pranie pieniędzy pochodzą-

w 1945 roku.

ma też odpowiedzi na drugie: gdzie

syłali miliony marek do filii swoich

z powrotem na żądanie marionetko-

cych z mordu zapewniał Reichsbank.

Zapewne, bo tym razem znalezi-

tych skarbów szukać? W zasypa-

zakładów w Ameryce Łacińskiej,

wego rządu Protektoratu Czech i Mo-

Na podstawie specjalnej umowy z

sko otoczono tajemnicą. Amerykanie

nych sztolniach i opuszczonych ko-

najróżniejsze niemieckie instytucje,

raw. Belgia próbowała ratować swoje

Wydziałem Gospodarczo-Administra-

znaleźli tam ponoć 728 sztab złota,

palniach czy na tajnych kontach w

np. RSHA czy ministerstwo spraw

złoto, wywożąc je do Francji. Jednak

cyjnym SS, odpowiedzialnym za za-

złote monety, waluty, reichsmarki

szwajcarskich bankach?

zagranicznych, tworzyły w Szwajca-

po upadku Paryża reżim Vichy, chcąc

rządzanie obozami koncentracyjnymi

i matryce do ich druku. Część skarbu

Pierwszymi ofiarami grabieży

rii tajne fundusze.

chronić własne aktywa, belgijskie wy-

i obozami zagłady, Bank Rzeszy zo-

stanowiły aktywa Reichsbanku. Nie

stali się niemieccy Żydzi. Po wpro-

W 1944 r. na rozkaz Heinricha

dał hitlerowcom.

bowiązany był wprowadzać do obrotu

wiadomo do dziś, czy skarb z Mitten-

wadzeniu w 1935 r. ustaw norym-

Himmlera zniesiono zakaz wywozu

Los belgijskiego złota pokazuje,

banknoty, papiery wartościowe, złote

wald został ukryty w ramach jakiejś

berskich stracili firmy, konta i nie-

kapitałów z Rzeszy, a strumień prze-

jak Niemcy „prali” skradzione aktywa,

zęby, biżuterię, futra oraz wszelkie

oficjalnej operacji, czy był prywatnym

ruchomości. Po anszlusie Austrii

lewów zamienił się w rwącą rzekę.

by móc wprowadzić je do legalnego

inne łupy zdobyte przez przemysł

szabrem wyższych oficerów i hitle-

Trzecia Rzesza po raz pierwszy

Tajne służby USA i Wielkiej Bryta-

obiegu i finansować wojenne wydat-

śmierci.

rowskich dygnitarzy, zbierających

sięgnęła po majątek całego pań-

nii, zdając sobie sprawę, iż aktywa

ki. Większość banków zmuszono

Wartość majątku zagrabionego

fundusze na rozpoczęcie nowego

stwa. Niemcy zlikwidowali Austriacki

trafiające z Niemiec do Szwajcarii

do sporządzenia pisemnego trans-

Żydom i wprowadzonego do legalne-

życia po upadku III Rzeszy.

Bank Narodowy, a jego aktywa – 78

pochodzą z rabunku, próbowały śle-

feru złota do Reichsbanku. Wobec

go obrotu finansowego jest niezna-

W 1945 i 1946 r. Amerykanie

ton złota o ówczesnej wartości 100

dzić te transfery w ramach operacji

niezgody władz tamtejszego banku

na. Jednak tylko w 1943 r. i podczas

i Brytyjczycy wykryli jeszcze kilka-

mln dolarów (dziś byłby to miliard)

o kryptonimie Safeheaven. Aliantom

centralnego na zalegalizowanie ra-

jednej operacji „Reinhardt” (ekstermi-

naście mniejszych i większych kryjó-

przejął Reichsbank. Był to ogrom-

udało się ustalić, że w czasie woj-

bunku, belgijskie złoto przewieziono

nacji Żydów w Generalnym Guberna-

wek ze złotymi i srebrnymi sztabkami,

ny łup. Austriackie rezerwy złota aż

ny Niemcy, poza oficjalną wymianą

do skarbca w Berlinie, przetopiono na

torstwie) do depozytów SS wpłynęła

monetami, drogimi kamieniami i go-

trzykrotnie przekraczały ówczesne

handlową, ulokowali na tajnych

sztabki typu niemieckiego, opatrzono

równowartość ponad 40 mln dolarów

tówką. Były to m.in. skarb Goeringa,

rezerwy niemieckie.

szwajcarskich kontach ponad 6 mld

sygnaturami Reichsbanku i wybito

(niemal pół miliarda według dzisiej-

Himmlera, szefa Głównego Urzędu

dolarów (dziś byłoby to ponad 60

wsteczną datę: 1938 r.

szej wartości).

Bezpieczeństwa Rzeszy RSHA Ern-

miliardów!).

sta Kaltenbrunnera, zrabowane z

Na ratunek

Prawnicza walka o odzyskanie

Węgier rezerwy srebra i złota. Ame-

przed rabunkiem

Złote zęby

Zespół gorączki złota

Tego typu praktyka stała się re-

majątku zagrabionego przez nazi-

Wkrótce III Rzesza uruchomiła

Pytanie, ile z tych pieniędzy prze-

rykanie swe sukcesy zawdzięczali

gułą przy okazji każdej kolejnej agre-

stów, a ukrytego w Szwajcarii trwa

nowe zbrodnicze źródło dochodów

trwało II wojnę światową. 7 kwietnia

specjalnym jednostkom stworzonym

sji. Czechosłowacja, Wolne Miasto

do dziś. Chodzi nie tylko o złoto na-

– Holokaust. Tym razem konfiskata

1945 r. żołnierze amerykańskiej 3.

do poszukiwania i odzyskiwania

Gdańsk, Norwegia, Holandia, Bel-

zistowskie, ale o setki tysięcy kont

majątków żydowskich w podbitych

Armii gen. Pattona w opuszczonej

zrabowanych przez Trzecią Rzeszę

gia, Jugosławia, Grecja, Albania, a

z oszczędnościami Żydów, których

krajach była jedynie pierwszym

kopalni soli Kaiseroda w Merkers w

skarbów. Nazwano je zespołami go-

w końcu też Włochy – wszystkie te

krewni ocaleli z Zagłady. Szwajca-

etapem gromadzenia aktywów na

Turyngii odkryli nazistowski skarb o

rączki złota. Ich uzbrojone konwoje

kraje zostały ograbione ze swoich re-

rzy przez lata odmawiali im wypłat,

specjalnie stworzonych kontach Re-

wartości 315 mln dolarów. Pod zie-

kursowały po całych Niemczech.

zerw złota i walut. Był to zinstytucjo-

żądając niemożliwego, np. aktów

ichsbanku, ostatnim było zdziera-

mią zostało ukrytych m.in. 70 tys.

Gorączka złota w okupowanych

nalizowany rabunek na niespotykaną

zgonu ludzi zagazowanych w komo-

nie ślubnych obrączek i wyrywanie

worków Reichsbanku, a w nich po-

Niemczech z końcem 1946 r. wyga-

w historii skalę.

rach obozów koncentracyjnych.

złotych zębów zamordowanym w

nad 250 ton złota zrabowanego w

sła, a znalezisko Sayera było bodaj

Trzecia Rzesza ukradła m.in.

We wrześniu 1996 r. parlament

komorach gazowych.

całej Europie. Amerykanie odkryli też

ostatnim odkryciem zaginionych nazi-

równowartość ponad 25 mln dolarów

szwajcarski postanowił wszcząć do-

„Wolno zabrać złoto i walutę” –

tunel ze złożonymi tam dziełami sztu-

stowskich skarbów, które ma w sobie

Czechosłowacji, 163 mln dolarów

chodzenie w sprawie wszystkich

głosiły plakaty w warszawskim getcie.

ki – bezcennymi obrazami i rzeźba-

coś z przygodowych opowieści o po-

Holandii, 225 mln dolarów (głównie

transakcji finansowych z nazistami.

Oznaczały one mniej więcej tyle: nie

mi. O odkryciu skarbu zadecydował

szukiwaczach skarbów i skrzyniach

belgijskich) zagarnęła po zwycię-

Jednocześnie Amerykanie zagrozili

zapomnijcie zabrać ze sobą pienię-

przypadek. Dwaj żołnierze podwieźli

złota poukrywanych w zapomnianych

stwie nad Francją, 100 mln dolarów

zamrożeniem kont banków szwajcar-

dzy i złota” – pisze Rachela Auerbach,

do szpitala kobietę w ciąży, francuską

kopalniach i jaskiniach. Rolę poszuki-

po zajęciu Włoch. W szczytowym

skich afiliowanych przy Wall Street.

autorka książki „Na polach Treblinki”.

robotnicę przymusową. Od niej usły-

waczy skarbów Trzeciej Rzeszy prze-

okresie grabieży rezerwy złota Ban-

Ostatecznie pod międzynarodowym

Żydzi, sądząc iż są przesiedlani na

szeli plotkę o kopalni pełnej złota.

jęli prawnicy, miejscem poszukiwań

ku Rzeszy przekroczyły 772 miliony

naciskiem 18 sierpnia 1998 r. Szwaj-

wschód, starali się jak największą

W latach 70. znany tropiciel za-

stały się zaś niezamaskowane kry-

dolarów, czyli według obecnej warto-

caria podpisała międzynarodową

część swego majątku zamienić na

ginionego nazistowskiego złota, Ian

jówki górskie, a tajne konta w szwaj-

ści grubo ponad 7 miliardów dolarów.

umowę, w której zobowiązywała się

poręczne, łatwe do transportu kosz-

Sayer, wytropił dwie sztabki złota z

carskich bankach.

Tylko Polsce udało się wywieźć i ura-

do wypłaty potomkom ofiar Holokau-

towności. Mieli ze sobą: wieczne pió-

próbą Reichsbanku w skarbcu Bank

tować przed nazistami 75 ton złota

stu ćwierć miliarda dolarów w trzech

ra ze złotymi stalówkami wypełnione

of England. Okazało się, że odna-

Szwajcarskie skrytki

z rezerw Banku Polskiego.

transzach. W 2001 r. 35 osób z 36

zamiast tuszu brylantami, najróżniej-

lezione w Anglii złoto było częścią

Szwajcaria była hitlerowskim

Czechosłowackie złoto, które

krajów otrzymało pierwsze szwajcar-

sze szlachetne kamienie, perły, złote

skarbu złożonego w Mittenwald w

finansowym oknem na świat. Ode-

skie odszkodowania.

tuż przed upadkiem republiki zostało

dolary i ruble, zabytkowe numizmaty.

górach Bawarii. Do odkrycia skarbu

grała podwójnie ponurą rolę. To tutaj