8

Wesołych Świąt!

26 marca–15 kwietnia 2013 nr 6 (178) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

We Lwowie na Wielkanoc

Słońce świeci. W powietrzu czuć szynkę, kiełbasę, salceson, musztardę, goździki, wanilię, szafran, cebulę,

jaja świeże i nieświeże: wszystko pachnie Wielkanocą – podrwiwał sobie dobrotliwie lwowski felietonista w

1925 roku. Dziewięćdziesiąt lat później nosy mamy zdecydowanie mniej wrażliwe niż nasz kronikarz. A może

po prostu zapachów jest mniej? Wszyscy zgodnym chórem twierdzą, że Wielkanoc obchodzona jest mniej

uroczyście niż Boże Narodzenie. W ciągłym pośpiechu i wiecznej szarości pozbyliśmy się wielu ciekawych

zwyczajów, przysmaków i dekoracji. Na pocieszenie mamy już tylko stare lwowskie opowieści wielkanocne.

bardzo wcześnie – 23 marca. Pół

bEATA KoST

wieku później Wielkanoc przeży-

wano z wielką trwogą: „w roku 1453

Aż trudno uwierzyć, że po dość

około świąt Wielkanocnych horda

uciążliwej w tym roku zimie, tak

Tatarów z wodzem swoim Szach-

szybko uwinął się karnawał, a za nim

matem widząc słabą ziem ruskich

Wielki Post i oto przyszedł czas na

obronę dla zdobyczy i łupów wpa-

wielkanocne opisy, baby i kolorowe

dła na Podole, gdzie wiele ludzi

pisanki. Znajomy ksiądz burzy się,

i dobytku zabrawszy juz miastu

że opisując świąteczne zwycza-

Lwowie zagrażała. Ten postrach

je zawsze powracamy jedynie do

dziczy pogańskiej stał sie pobudką

tej barwnej otoczki, która niewiele

mieszkańcom Lwowa, ażeby do-

wspólnego ma z przesłaniem ducho-

wym. A jednak nasz świat profanum

kończenie warowni mieyskich czem

prędzej przyspieszono”.

– rzeczy zwyczajnych, znanych i bli-

Uroczyste święta wielkanocne

skich – przeplata się z sacrum bar-

dzo ściśle, wyrasta z sacrum i choć

po powstaniach narodowych wspo-

minał Karol Szajnocha. Do Lwowa

czasem przesłania duchowy wymiar

z powodów politycznych tłumnie

świąt, warto o tych zwyczajach pa-

zjeżdżali się Polacy z innych części

miętać.

kraju pod zaborami i z emigracji.

Gospodynie krzątały się wokół przy-

Corocznej swawoli

gotowań jeszcze intensywniej niż

przejawy

zwykle, aby gościom naszykować

Arcybiskup lwowski Jan Grzy-

„święcone weselsze niż dawno”.

mała Zamoyski objął stolicę we

i... świętami. A święta Lwów obcho-

Aby mogli poczuć się jak u siebie.

tym nic dziwnego, bo po zakończeniu

tuje fragmenty Nowego Testamentu,

Lwowie 15 marca 1605 roku, na

dził rozmaicie. Bywało, że z wielkim

Zdarzało się i lwowianom z powo-

Wielkiego Postu, ludzie z radością

jak pojawia się pod krzyżem Matka

miejscu witali go duchowni, orszak

rozmachem i z gośćmi dostojnymi.

dów politycznych obchodzić święta z

Bolesna i Jan Ewangelista – w pół-

mogli wreszcie pofolgować swoim

szlachty, tłumy obywateli i wszyscy

Tak było w 1408 roku, kiedy król Wła-

dala od domu. Osadzony w Tyrolu w

mroku wyglądając niczym postacie z

namiętnościom. I – czasem jak Miś-

szczególniejsi przytomni. Niejeden

dysław Jagiełło korzystając z zimy

austriackiej twierdzy Kufstein, Julian

ołtarza Wita Stwosza. Ale i tu wznio-

ku ze Lwowa – pochorować się z

obywatel z orszaku sarkał później

jeszcze nieustałej, wziął udział w

Horoszkiewicz z wielkim rozrzewnie-

sła i poetycka narracja przerywana

obżarstwa.

na dostojnika – w krótkim czasie

wielkich łowach na żubry w puszczy

niem pisał o okresie wielkanocnym:

była Gaikiem, Dyngusem, ludowy-

abp Zamoyski zniósł nadużycia

zadawnionej zabobonności, czyli

przyszowskiej nad Wisłą koło Leżaj-

„Było to w więzieniu, a było to nie w

mi przyśpiewkami, wszak Chrystus

Na Wielkanoc kronikarz

ska. Mięsa zwierza ubitego nasolo-

ojczyźnie, lecz w twierdzy Kufsztajn,

zmartwychwstał – cieszyli się wraz z

rzeczy, które lwowiakom sprawiały

zapisze

Pierwszą zapowiedź świąt przy-

no 50 stągwi. Było z czym jechać

gdzie nas, obcych wśród obcych, na

aktorami widzowie.

dużą przyjemność: karnawałowe

nosiła Niedziela Palmowa. W każdym

maskowane orszaki zapustujących,

na święta do Lwowa, Wielkanoc

długo zamknięto. Przywykliśmy do

kącie pachniało wiosenną świeżością

tańce (lubieżne poruszenia ciała),

podobnie jak w tym roku przypadła

porządku niewoli. Lecz gdy przyszły

Przysmaku lwowski!

święta jakie, a szczególnie święto

We Lwowie na Wielkanoc

pojedynki rywalów, a nawet oblewa-

nie się wodą na Wielkanoc i inne złe

Wielkanocne – nam nie wolno było

kiełbasy sos i kabanos,

zwyczaje corocznej swawoli wywo-

pomyśleć o zwyczaju domowym,

A w niedzielę wcześnie rano

łał. Biskupowi mimo szczerych chę-

który nasz kraj cały z taką wesoło-

jak człowiek wstał od razu żarł.

ścią obchodzi. Przyszła wielka środa

Do chrzanu, do chrzanu, do chrzanu

ci i zakazów nie udało się zapobiec

i wielki piątek: nam dano jeść mięso

mogłeś dobirać pan coś chciał.

„swawoli” w obchodzeniu ważnych

jakby się urągać chciano i karano

Jak jadłeś to już nie pytano –

świąt. Lwowskie zwyczaje rozwijały

tem, co pod naszą pobożną strzechą

dopókiś pełny talerz miał.

się w najlepsze.

niemal za pogaństwo uważają. W

Do chrzanu, do chrzanu, do chrzanu,

Z rozrywek lwowskiego ludku

sobotę wieczór przepędziliśmy przy

Miśku dobierał nawet krem,

bardziej do gustu przypadłyby Za-

kaganku i nie słyszeliśmy wesołego

Brał rycynus i był zdrów

moyskiemu inne sceny. Być może

„Alleluja”. W niedzielę rano słysze-

na Wielkanoc w mieście Lwów.

rozchmurzyłby czoło na widok tłumów

liśmy dzwony kościelne, lecz nam

– kilka stuleci później – oglądających

brakło wiary w pobożność tych ludzi,

Już widzę tę Wielkanoc,

w skupieniu „Wielkanoc” Leona Schil-

bo ich święta inne, ich zwyczaje inne,

gdy będzie znów nasz stary Lwów.

lera skomponowaną ze starych tek-

oni całą naturą nie podobni do nas,

W niedzielę wcześnie rano

stów misteryjnych (w tym z „Historyi

nam sprzeczni, uczuć naszych nie

dzwon zbudzi stróż i święcone już.

o chwalebnym Zmartwychwstaniu

znają i nie pojmują tego, co dzisiaj

Do chrzanu, do chrzanu, do chrzanu

Pańskim” Mikołaja z Wilkowiecka).

domy nasze weseli. Myśmy z wiarą

na talerz leci czyjaś łza.

Lwowska premiera widowiska napi-

w cnoty panowanie rozpamiętywali

„Dlaczego nie frygasz?” – spytano,

sanego dla Reduty Juliusza Osterwy

Zmartwychwstanie Chrystusowe i po

a ja mówim: „nie głodny czeguś ja”.

odbyła się w 1923 roku. Spektakl gra-

zwyczajnem niedzielnem nabożeń-

Do chrzanu, do chrzanu, do chrzanu…

no pod kościołem Dominikanów i pod

stwie wrócili jak każdej niedzieli do

Wypijesz sagan czystej raz,

Kopcem Unii Lubelskiej na Wysokim

kaźni. Niczym ten poranek nie różnił

A już Londyn polski zdrów

Zamku. Przy Dominikanach wielka

się od innego święta, chyba tylko

I ja zobaczył miasto Lwów!

masa ludzi i oświetlona reflektorem

smutniejszym przypomnieniem wol-

przestrzeń sceniczna; na kopcu

ności i rodziny”.

Taką piosenką rozmarzony Wik-

również tłok, a miejsce akcji oświe-

A w celi niespodzianka – na osa-

tor Budzyński (jako Hilary Proszek)

tlono beczkami i smolakami. Adam-

dzonych czekał kosz z wielkanocny-

w londyńskim studio Radia Wolna

Grzesznik (Peccator), po wyjściu

mi smakołykami od ubogiej Czeszki,

Europa składał życzenia w audycji

z piekła chce przeżyć mękę z Chry-

mieszkającej nieopodal więzienia.

Mariana Hemara i myślami powracał

stusem, kontemplując poszczególne

Znała zwyczaje Polaków i posta-

do Lwowa i lwowskich przysmaków.

jej momenty. Patrzył urzeczony lud

nowiła umilić im święta spędzane

Dawniej niemal w każdym opisie

podmiejski i zwabiona nazwiskiem

w niewoli. Jaka wielka była radość

świąt wielkanocnych pojawiały się

Schillera lwowska inteligencja, jak

polskich więźniów na widok „świę-

opisy tradycyjnych dań – nie ma w

zamiera akcja, kiedy narrator odczy-