9

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 26 marca–15 kwietnia 2013 nr 6 (178)

mięsiwem. Na środku olbrzymi

conego jadła”, z dziecinną uciechą

jeszcze po czterech latach w Anglii

zarządzenie lwowskiej dyrekcji poli-

Chyba, że ktoś tam mą piosnkę

rozdzielali farbowane jajka, kawałki

przekładaniec, sławny przekłada-

w reszteczce dochowany, był taki

cji z 1923 roku: w interesie porządku

usłyszał,

ciasta i mięsa i na sam widok jego

niec mojej Matki. Istotnie był prze-

sam dobry i świeży jak pierwszego

i bezpieczeństwa publicznego zaka-

No to spojrzy na siebie, na biedę

zapomnieliśmy o wszelkiej biedzie,

zano strzelaniny na ulicach i placach

dziwny. Był oblany lukrem i posypa-

dnia! (a bez żadnych „preserves”

i usłyszy z daleka jak wtedy.

o niewoli i zdało nam się żeśmy w

miasta Lwowa i sprzedaży wszelkich

ny kolorowym maczkiem, a na nim

angielskich). Tak samo z wilii, np.

Kalichlorek, kalichlorek proszę dać,

polskim domu.

do tego celu służących środków.

stał cukrowy baranek. Obok niego

gołąbki wybierało się z garnka i od-

bo na wiwat strzela lwowska brać.

baby wysokie i niskie, jak Manhat-

grzewało do herbaty jeszcze przez

Przekroczenie zakazu karano grzyw-

tan... Dalej serniki, jeden żółtawy z

cały styczeń. Nic się nie zmarno-

ną, a czasem karą aresztu do dni 14.

Ta tradycja, choć przeżyła okres

Za mazurek i za babkę

szafranem, drugi biały, śmietankowy

wało, a jadło się za to mniej cze-

Za nieletnie dzieci odpowiadali ro-

sowiecki, zanika w ostatnich latach

całowałem ciocię w łapkę

A w domu? W rodzinnym domu

– dalej cygany czekoladowe z mig-

go innego. Tak samo przecie nie

dzice względnie opiekunowie. Mimo

– rzeczywiście coraz ciszej po rezu-

o wymiarze sakralnym pamiętali, co

dałami na opłatkach, dalej „placek

wypijało się obowiązkowo wina w

ostrzeżeń, Lwów strzelał głośno na

rekcji pod lwowskimi kościołami.

prawda, nie wszyscy, ale w Wielki

w kratkę”, czyli kruchy cynamonowy,

dnie świąt, a u nas w ogóle wszyscy

chwałę Zmartwychwstałego Pana.

Piątek istne pielgrzymki przetaczały

wielowarstwowy, z wiśniami, dalej

pijali niewiele. No, a trzeba przy tym

Minęły lata. Siedząc nad filiżan-

lwowskie Alleluja

się przez Lwów – lwowska tradycja

mazurek bakaliowy: warstwa masy

pamiętać, że na święcone zawsze

ką angielskiej herbaty pokolenia wy-

Poza opisami z lamusa, mamy

nakazywała odwiedzanie Bożych

na kruchym cieście, dalej tort migda-

przychodzili goście – i to często

gnanych lwowiaków, po raz kolejny

jeszcze kartki z życzeniami dla Pań-

Grobów we wszystkich ważniej-

łowy, makowy, jabłeczny... Pomiędzy

tacy, którzy po kawalersku żyjąc,

zalewały się łzami na wspomnienie

stwa: te lwowskie, zrobione przez

nie mieli możności zaznać go u sie-

bie. I wreszcie trzeba pamiętać, że

te święta były tylko dwa razy do roku

i że żadnej potrawy wigilijnej ani

wielkanocnej nie robiło się i byłoby

czymś nieobyczajnym robić ją kiedy

indziej. Co najmniej przekładańca,

cyganów i mazurków, prosięcia, kutii,

szczupaka w szafranie, zupy migda-

łowej i kwaśnych gołąbków nie wolno

było po prostu mieć kiedy indziej niż

w święta, którym przynależały”.

Mam nadzieję, że Michał Gwal-

bert Pawlikowski obronił przepych

lwowskich świąt swoim czułym opi-

sem sporządzonym na emigracji z

tęsknoty za lwowskim domem. We

„Wspomnieniach lat szczęśliwych”

Janina  Augustyn-Puziewicz  po-

zostawia równie ciepły opis świąt

mniej wystawnych z przed II wojny

światowej:

„Dominował świąteczny stół,

przykryty śnieżnobiałym obrusem,

przybrany  baziami,  hiacyntami,

barwinkiem, zaś w koszyczkach z

pisankami i ze święconymi jajkami

zieleniły się gałązki bukszpanu. Na

środku stołu stała pokaźna donicz-

ka z owsem, a w nim biały bara-

nek z czerwoną chorągiewką przy

boku. Wawrzynek – wilcze łyko stał

skromnie w niewielkich flakonikach,

szych kościołach miasta. Wyprowa-

to przede wszystkim całe prosię pie-

ślicznym zapachem dając znać o

dzała do świątyń nawet tych, którzy

czone z cytryną w pysku, z nadzianką

swojej obecności. Ta roślina była

w ciągu roku nigdy tam nie zagląda-

słodką w środku, z zadartym kruchym

jedną z tradycyjnych dekoracji na-

szego rodzinnego, wielkanocnego

wystrzałowych obchodów:

li. Redaktor lewicującego dziennika

ogonkiem i zielonym bukszpanem w

piewcę Miasta Witolda Szolginię

komentował: Pamiątka męki Chry-

stołu. Z potraw przede wszystkim

uszach... Zresztą bukszpanu po tro-

Na Wielkanoc to we Lwowie,

mają specjalny urok i wymowę. Każ-

stusowej wywiera wrażenie nawet

baby, duże, puszyste (lekkie ciasto)

chę wszędzie. Szynka z odwiniętą do

pan wie?

dego roku Witold Szolginia wysyłał

na niewierzących sceptyków.

baby. Bardzo słodkie do kawy, pra-

połowy skórą, przyozdobiona punk-

- ćmaga, myślisz pan? Ja wiem,

życzenia do zaprzyjaźnionych lwo-

W Wielki Piątek po ukazaniu

wie niesłodkie do wędlin, jedynie do

tami goździków. Kiełbasy najrozma-

piło się.

wian, wypisując je na własnoręcznie

wiernym odsłoniętego krzyża w

studzieniny był zwyczajny chleb, czy

itsze, indyk z farszem, już słonym,

Ja wim, baranek, majeranek

zrobionych kartkach pocztowych

czasie procesji w lwowskich ko-

kulikowski – nie wiem”.

koprowym... Pomiędzy to butelki z

i pisanki,

– na specjalnych kartonikach poja-

ściołach śpiewano pieśni „łacińskie

Dwudziestowieczne święcone z

rozmaitym winem, sosjerki z sosem

ale na co narzekały lwowianki?

wiały się różne fragmenty miasta.

i greckie” na znak, że cały Kościół

całą pewnością było mniej okazałe

tatarskim, salaterki z sałatką francu-

- Kalichlorek, kalichlorek proszę dać,

Takich kart rozsyłał Witold Szolginia

– zachodni i wschodni składa hołd

niż to z wieku XIX, ale i tak Maria

ską... Przed samym przekładańcem

Bo na wiwat strzela lwowska brać.

ponad sto kilkadziesiąt… Rozsiani

krzyżowi.

Bunin-Kasprowiczowa, żona poety

pisanki kolorowe. Na brzegu chleb

Aptekarze nie Łazarze wiedzą to,

po świecie lwowiacy czekali na jego

narzekała: Święta Wielkanocne! (…)

Na lwowskie zwyczaje składały

wiejski i sól na talerzyku, na serwetce

że batiarskie to zwyczaje są

opowieści i na te małe fragmenty

Święta dni wiosennych i spotęgowa-

się tradycyjne wizyty „na święcone”.

jaja na twardo pokrajane wzdłuż, któ-

I nie dziwię im się wcale,

miasta, które w ich wyobraźni po-

nej nadziei. We Lwowie Wielkanoc

W zamożnych domach przygoto-

rymi, wziąwszy widelce, dzieliliśmy

zapchaj kapsle pod tramwaje!

ruszały cały wielki lwowski mikroko-

oznaczała parodniową wędrówkę po

wywano kosze i stoły dla najbied-

się przed obiadem.

Kalichlorek, kalichlorek cały dzień!

smos. Dziś na łamach gazety udo-

znajomych, siedzenie przy zastawio-

niejszych, rozdzielane potem przez

Kiedy ksiądz z organistą czy ko-

strzelał Lwów i głuchy był jak pień.

stępniamy wielkanocne leopolitana

nych do obrzydliwości stołach, jedze-

towarzystwa dobroczynne – babki

ścielnym w komeżkach, obchodzący

W inszych miastach miałeś baby

dzięki uprzejmości syna pisarza –

nie, jedzenie i jeszcze raz jedzenie!

lukrowane, drożdżowe placki z kru-

domy po parafii w mieście, już po-

i mazurki,

pana Krzysztofa Szolgini.

szonką, mazurki i nugaty na mio-

święcił i pokropił to wszystko, usuwa-

różne jajka, obwarzanki i figurki.

Jeszcze tylko kilka dni, jeszcze

dzie, kiełbasy i mięsa. I znów sło-

no święcone do spiżarni, a zostawały

Lecz od świtu we Lwowie

zdążymy z przygotowaniami i de-

Na wiwat strzela

dycze: przekładańce, serniki, „placki

tylko półmiski z nakrajanymi plackami,

tak wypada:

koracjami. Najprościej i najłatwiej

lwowska brać

w kratkę”. Obyczaj kazał odwiedzać

A tradycyjna istniejąca niemal

z zimnym mięsem, z sałatą francuską

nic inszego – inu kanonada.

jest z rzeżuchą. Potrzebna jest tylko

znajomych i przyjaciół: lepsze to-

od zawsze lwowska oprawa niedzieli

i prosię – do obiadu. Zaczynało się od

Kalichlorek, kalichlorek wszędzie

butelka i nasiona, lwowskie zalece-

warzystwo chodziło do Dzieduszyc-

wielkanocnej w postaci strzałów na

czystego barszczu w filiżankach...

grzmi,

nia są następujące: „flaszkę owija

kich – Alfonsyny i Włodzimierza.

wiwat? Wielkanoc we Lwowie to nie

„Co to za zbytki, co za orgie ob-

kładą ci pod okno i pod drzwi!

się przędzą lub pakułami (inaczej

Do pałacu na Kurkową przychodził

tylko nastrój rodzinnych domów, ale

żarstwa wyprawiało się po domach

Strzela stary, młody, student,

„kłakami”), następnie gliną równo

namiestnik, arcybiskup i przyjaciele

polskich, szlacheckich czy nieszla-

i nastrój lwowskiej ulicy, wspominana

rzeźnik, dziad,

oblepia, a na glinę sieje się gęsto

przez wielu słynna kanonada z klu-

rodziny. Od nich można było podje-

checkich!” – może kto powiedzieć.

-musisz słuchać jakeś tutaj wpadł.

rzeżuchę i nasienie starannie w gli-

cza, to perfidne używanie, jako „od-

chać na Trzeciego Maja do Bade-

Ale taki niczego nie rozumie. Naj-

I dobra cegła dobry kamień,

nę wciska”. Gdzieś na strychu od-

palacza”, poczciwego starego tram-

nich i Pawlikowskich. Ogromny stół

większym zbytkiem – jeśli o to idzie

wiwat jest nad wiwatami.

szukać można kolorowe wycinanki,

waju lwowskiego, który rozpędzony

u Pawlikowskich nakrywano białym

– był trud gospodyni. Bo trzeba o

Kalichlorek, kalichlorek –

krajki i pisanki. Rzeżucha czy owies

z górnego Łyczakowa najeżdżał na

obrusem udekorowanym herba-

tym pamiętać, że święcone starcza-

święta grunt!

zazieleni się na stole. Do tego odro-

podstawione na szynach ładunki „ka-

mi, odziedziczonym po kardynale

ło po części na tydzień, a po części

Panie aptekarzu, daj pan jeszcze

bina uroku zachowanego w opisach

lichlorku”. Huczą w uszach te batiar-

Lipskim. Przy stole mieściły się 24

i na miesiąc. Może nie każden uwie-

funt.

i w niepowtarzalnym klimacie sta-

skie strzały, uśmiecham się do nich

osoby: jest „cały gęsto zastawiony

rzy, ale przekładaniec przysłany mi

Dziś we Lwowie na pewno

rych kart pocztowych. Wesołych

w myślach… Nie pomogło nawet

półmiskami, plackami, wędlinami,

przez Matkę na wygnanie do Włoch,

tam cisza,

Świąt!