12

Przegląd wydarzeń

26 marca–15 kwietnia 2013 nr 6 (178) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Podróż w czasie

Do Lwowa przyjechał Tomasz Kuba Kozłowski, koordynator programu „Warszawska Inicjatywa Kresowa”,

niezmordowany popularyzator Kresów, kolekcjoner pamiątek i wspomnień. Zainteresowania Tomasza Kuby

Kozłowskiego są niezwykle rozległe, interesuje go wszystko co dotyczy Kresów. Popularyzuje historię tych

terenów w odczytach, które są bogato ilustrowane materiałem graficznym, mapami, fotografiami, a swą opo-

wieść przeplata oryginalnymi cytatami. Do Lwowa Tomasz Kuba Kozłowski zawitał z okazji imprezy związa-

nej z kuchnią galicyjską (ten temat też go pasjonuje), a przy okazji odbył kilka spotkań z lwowiakami.

że, poręcze o wspaniałych kształtach,

KrZYSZToF SZYMAŃSKI

balkony o rewelacyjnie dekorowanych

tekst

kratach. Tak, było to zniszczone, za-

EuGENIuSZ SAło zdjęcie

malowane, pobite i potrzaskane, ale

było to oryginalne. I na tym polegała

W trakcie wykładu dla lwowskich

wartość tych rzeczy. Było to zupełnie

przewodników Tomasz Kuba Ko-

odmienne od tego, co mamy dziś w

złowski zabrał uczestników na fascy-

Polsce. Nie mówię tu o Warszawie,

nujący spacer po północnych okoli-

bo tam po wojnie nie było praktycz-

cach Lwowa na przełomie XIX i XX

nie nic. Ale, na przykład, taki Kraków.

wieków. Wędrowali więc przewod-

Od 30 lat prowadzona jest tam tzw.

nicy przez Brzuchowice, Kulików,

„rewaloryzacja”, która sprowadza

Dublany i lwowskie Podzamcze. W

się do tego, że ze starej, zabytkowej

materiale ilustracyjnym można było

kamienicy pozostaje jedynie fasada.

zobaczyć zdjęcia wypoczywających

Cała reszta wnętrz jest już całko-

w Brzuchowicach rodzin: na space-

wicie współczesna. Jeżeli władze

rze, przy stole, w czasie gry w kry-

Lwowa nie uzmysłowią sobie, jakie

Polacy, Ukraińcy, Żydzi. Do tego na

kieta (kto pamięta dziś tę grę?). Ze

mają autentyczne bogactwo i pójdą

Wołyniu dochodzą osadnicy czescy

zdjęć spoglądały na nas eleganckie

drogą europejską – podobnej „rewa-

i niemieccy. Każda z tych grup ma do

panie w kapeluszach i panowie w

loryzacji”, to miasto straci cały swój

opisania własną historię. Nie zawsze

garniturach – bo takie stroje obo-

urok i stanie się typowym współcze-

grupy żyły hermetycznie, przeplatała

wiązywały w owych czasach nawet

snym miastem europejskim. W tym

się kultura, były małżeństwa miesza-

podczas wypoczynku. Odkrył też

autentyku jest cała historia, wartość

ne. Ale historia pisana jest wewnątrz

Tomasz Kozłowski ciekawą kartę

i atrakcja turystyczna. To trzeba

grupy: Polacy piszą polską, Ukraińcy

historii miejscowości – dłuższy pobyt

chronić i nie niszczyć. To jest atutem

– ukraińską, a Żydzi – żydowską. Te-

Józefa Piłsudskiego w Brzuchowi-

Lwowa i jego szansą.

raz, żeby to ogarnąć, przeanalizować,

cach w lecie 1901 roku po ucieczce

połączyć w jedno – trzeba opierać

z Petersburga. Prowadził tam dzia-

Czym zajmuje się pan na

się na wszystkich trzech (lub więcej)

łalność polityczną, spotkania i próby

co dzień?

Kresami. W Domu Spotkań z Hi-

źródłach. Potrzebna tu znajomość

bomb w okolicznych lasach.

Tomasz Kuba Kozłowski

storią prowadzę jednoosobowo War-

tych języków, mentalności poszcze-

Nawiązując do legendy kulikow-

szawską Inicjatywę Kresową. Posta-

gólnych narodów. Jest to niezwykle

skiego chleba, Tomasz Kuba Kozłow-

uczta sama w sobie, bo ci ludzie,

swój skarb uznał… testamenty, które

wiłem sobie za cel badanie historii

skomplikowane. Da się w ten spo-

ski przedstawił fotografie Kulikowa po

jak to z lwowiakami bywa, prowa-

miał do wykonania. To były te najcen-

kresów dawnej Rzeczypospolitej: od

sób opracować jakieś poszczególne

I wojnie światowej. Cała miejscowość

dzili niezwykle interesujące rozmo-

niejsze lwowskie pamiątki. Po latach

została w czasie wojny zrujnowana –

wy: i gadki, i wspomnienia, i żarty,

uzmysłowiłem sobie, że dla mojej

pozostały tylko dwa obiekty: kościół

i opowieści. Tak toczyły się u nas

mamy najcenniejszym upominkiem

i cerkiew. Z Kulikowa z łatwością do-

lata 70-80 XX wieku. Nasiąkałem tą

będzie jakaś drobnostka z Kresów.

trzeć można do wyższej szkoły rolni-

lwowską atmosferą, ale nie miałem

Początkowo z różnych okazji wyszu-

czej w Dublanach. Autor prezentacji

pojęcia, jakie powiązania miała z

kiwałem dla niej gdzie się tylko dało

pokazał budynki, laboratoria, sale

Kresami nasza rodzina. Gdy sobie to

widokówki, pocztówki, zdjęcia. Z cza-

wykładowe i gmachy akademików.

uzmysłowiłem, to niestety już było za

sem sam zacząłem gromadzić i inne

Opowieść została uzupełniona za-

późno – wiele z tych opowieści ode-

przedmioty…

bawnymi historyjkami z życia studen-

szło wraz z ludźmi. Pozostały tylko

Ile tego w tej chwili jest?

tów i opisem obowiązkowego wypo-

strzępy jakichś wspomnień i gawęd

Około 30 tys. najróżniejszych

sażenia w ówczesnych Dublanach.

rodzinnych. Nie ominęły naszej ro-

przedmiotów. Początkowo jakoś nad

Powracając do Lwowa przez ro-

dziny i tragiczne losy polskich rodzin

tym panowałem, ale w chwili obecnej

gatkę żółkiewską, natrafić można na

podczas okupacji sowieckiej – zsyłki

jest to już raczej trudne. W swych

Żmudzi na północy po Bukowinę na

wydarzenie, jakiś fakt historyczny,

fabrykę Baczewskich. To była kolej-

i więzienia.

zbiorach mam pocztówki, mapy, wi-

południu. Jest to ogromna przestrzeń,

ale pozbieranie całości historii to jest

na opowieść o tej znanej rodzinie, jej

dokówki, ale też i oryginalny znak ze

od czego rozpoczęła się

tysiące miejscowości, miliony poten-

ogromna praca na wiele dziesięciole-

wspaniałych wyrobach alkoholowych

słupa granicznego, ocynkowaną ba-

pana pasja kolekcjonerska?

cjalnych wspomnień. Jest to bardzo

ci dla wielu naukowców.

i o pierwszej profesjonalnej reklamie

Jak już wspomniałem, lwowski

lię, czy frak z kamizelkami od lwow-

trudne do ogarnięcia, ale takie za-

Obecnie wiele historii jest powie-

produkcji.

klimat otaczał mnie od dzieciństwa.

skiego krawca i kapelusz skautow-

danie sobie postawiłem i staram się

lanych. Autorzy w wielu przypadkach

Choć tych pamiątek rodzinnych nie

ski sprzed I wojny światowej. Zbie-

z tego wywiązywać w miarę swoich

nie korzystają ze źródeł, bo do nich

Kiedy spacer dobiegł końca To-

było za wiele. Ze Lwowa, jako rzecz

ractwo jest wielką pasją i nasila się

możliwości.

nie zawsze można dotrzeć, ale z

najcenniejszą, moja mama wywiozła

z każdym rokiem. Ale coraz trudniej

MASZ KubA KoZłoWSKI

prac innych autorów. Powielane są

dla czytelników Kuriera opowiedział

kronikę harcerską, którą prowadziła

o oryginalne pamiątki z tego okresu,

Co sądzi pan o „subiek-

w ten sposób stereotypy, pojęcia,

o swoich zainteresowaniach i zbio-

przez cały okres okupacji i zaraz po

a już jak znajdują się na aukcjach, to

tywnym” podejściu niektó-

fakty. Jako przykład można tu przy-

rach.

wojnie, aż do wyjazdu ze Lwowa.

osiągają zawrotne sumy.

rych historyków do swych

toczyć legendę chleba kulikowskie-

Była prowadzona w formie zielnika,

badań?

Czy pamięta pan swój

Są historycy i historycy. Niewąt-

go. Fakty historyczne mówią, że ten

lecz na jego stronach znajdowały się

Z pana opowieści moż-

pierwszy przyjazd do lwo-

pliwie czasem mamy do czynienia z

chleb był wypiekany w piekarni na

dokładne opisy wycieczek, spotkań,

na wywnioskować, że temat

wa?

bardzo indywidualnym podejściem

Zamarstynowie, a tylko miał nazwę

działań tej grupy młodzieży lwowskiej,

Tak. Było to na początku lat 90.

lwowa i Kresów w pana ży-

do tematu lub wręcz działaniu „na

kulikowskiego. Na pewno był wspa-

z wymienionymi imionami i nazwi-

Towarzyszyłem mojej mamie i było

ciu był obecny od zawsze?

zamówienie”. Nie koniecznie zawsze

niały, chrupiący i smaczny, ale z miej-

Moja rodzina i ze strony ojca

skami. Aż mi skóra cierpnie na samą

to głównie chodzeniem po miejscach

ktoś musi za tym stać, może to być

scowością Kulików pod Lwowem nie

i mamy pochodzi ze Lwowa i Kre-

myśl, gdyby to trafiło w ręce Niemców

jej pamięci: po ulicach, szkołach, do-

działanie czysto koniunkturalne. Ale

miał nic wspólnego. A teraz możemy

sów. Po przeniesieniu się rodziców

lub Sowietów. Moja babcia wywiozła

mach. Zrobiło to na mnie ogromne

trzeba tu zaznaczyć, że historia Kre-

przeczytać, że gdy jechało się przez

do Warszawy w naszym domu od

zapisy kulinarne kilku pokoleń kobiet

wrażenie takiej „kapsuły czasu”. To

sów jest niezwykle złożona i trudna

Kulików to nad tą miejscowością uno-

czasu do czasu spotykało się lwow-

z naszej rodziny. Miała to zresztą

było coś fantastycznego, bo na klat-

do obiektywnego opisania.

sił się zapach chleba, pieczonego w

skie towarzystwo. W tej atmosferze

spakowane i przygotowane na wy-

kach schodowych były jeszcze stare

Nie zależy to nawet od woli ba-

każdej chacie. To jest legenda, która

lwowskiego salonu właściwie wyro-

padek wywózki sowieckiej. Dziadek,

kafelki z wzorami, czy z nazwą firmy,

dacza. Kresy to mozaika narodów:

żyje już własnym życiem.

słem. Każde takie spotkanie to była

notariusz z zawodu, za najcenniejszy

były stare oszlifowane szybki, witra-