27

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 26 marca–15 kwietnia 2013 nr 6 (178)

humor

Już w przeddzień defilady odbywały

one powodem mego „przestępstwa”

własnym domu. Zostałem również ja.

rok 1939

się uroczystości z okazji pobytu w

i kary wymierzonej przez ojca. A sta-

Był to dla mnie bardzo ważny

Byłem głodny, więc ze spokojem zaja-

Łucku marszałka Rydza Śmigłego.

ło się to tak: posiadane przez ojca

rok. Nareszcie miałem pójść do

dałem kaszkę. Dopiero gdy niemieckie

żydowski

Na stadionie społeczeństwo Woły-

odznaczenia bardzo mi imponowały

szkoły. Czekałem na tę chwilę z utę-

bombowce zaczęły ukazywać się nad

nia wręczało Armii zakupiony przez

i chwaliłem się nimi przed kolegami.

sknieniem, gdyż imponowali mi starsi

zamkiem, poganiany przez babcię, po-

siebie sprzęt wojenny. Naturalnie

Starsi chłopcy namówili mnie, abym

koledzy. Dobrze zapamiętałem mo-

mknąłem przez warzywny ogródek na

Icek przychodzi do rabina.

ment kupowania szkolnego palta u

byliśmy z ojcem na tej uroczystości

je przyniósł. Poszedłem do domu i po

łąki. To był straszny moment. Samolo-

- Rabbi, mam straszny problem

żydowskiego kupca. Do małego skle-

i widziałem wtedy marszałka. Na-

kryjomu wyniosłem kilka odznaczeń.

ty zaczęły spuszczać bomby i strzelać

z moją żoną, wszystkie pieniądze

piku w suterenie schodziło się w dół

stępnego dnia już od rana wyruszy-

Przyniosłem je nad staw, który był

do ludzi. Wszyscy byli ukryci. Biegłem

przepuszcza...

po stromych schodach. Obok beczek

liśmy całą rodziną na ulicę Chrobre-

miejscem naszych codziennych za-

tylko ja. Ostatkiem sił dopadłem krza-

- To nie dawaj jej pieniędzy.

ze śledziami stały bajecznie kolorowe

go, gdzie miała odbyć się defilada.

baw. Gdy je zacząłem pokazywać,

ków, w których zawsze przy bombar-

- Rabbi, tak będzie jeszcze go-

słoje cukierków. Ciepły, granatowy

Trybuna była usytuowana przy koń-

jeden z kolegów wyrwał mi naj-

dowaniach chowała się nasza rodzina.

rzej, wtedy będzie cały dzień narze-

płaszczyk w środku lata nie wzbudził

cu ulicy i dostać się do niej było nie

ładniejsze z odznaczeń. Starałem

W tym momencie w pobliżu rozległa

kać i lamentować...

- To dawaj jej tylko tyle pienię-

się odebrać mój skarb. W trakcie

mojego entuzjazmu, choć Żyd cmo-

sposób. Stanęliśmy więc na odcinku

się detonacja. Eksplodująca bomba

dzy, ile potrzebuje na codzienne

kał z zachwytu i zapewniał: „Panicz

między cmentarzem prawosławnym

wyrywania medal wpadł do wody,

przysypała nas mokrą gliną i wodą. To

sprawunki.

pięknie wygląda!”.

a Urzędem Wojewódzkim. Na ulicy

ponieważ cała zabawa odbywała

pierwsze wojenne przeżycie pozosta-

- Rabbi, ale wtedy ona wyda je

wiło ślad – siwy kosmyk w czuprynie

na stroje, a dzieci głodne będą cho-

siedmiolatka. Od tego dnia zawsze już

dzić...

miałem to siwe pasemko włosów.

- To wiesz Ty co, Icek? Prze-

W owym czasie Łuck zapełnił się

chrzcij się.

uciekinierami z Polski centralnej. Peł-

Żyd zaskoczony.

no też było wojska. Wieczorne bom-

- I to pomoże?!

bardowania koncentrowały się przede

- Nie, ale będziesz zawracał gło-

wszystkim na dworcu. Raz bomba

wę księdzu, nie mnie.

trafiła w wagony z amunicją i później

***

długo było słychać salwę wybuchów.

- Czy widzisz tego dziedzica? Ja

Po pierwszych nalotach ojciec

go postawiłem na nogi.

postanowił wywieźć nas do Teremne-

- Nie wiedziałem, że taki z ciebie

go, wsi położonej kilka kilometrów od

dobroczyńca!

- Wprost przeciwnie. Zanim zo-

Łucka, gdzie mieszkali Czesi – krew-

stał moim dłużnikiem, rozbijał się

ni jego pierwszej żony. Gospodarze

luksusowym autem. A teraz chodzi

przyjęli nas miło. Karmili i gościli.

pieszo.

Bardzo smakowały mi dorodne owo-

***

ce. Przez wieś przejeżdżali co rusz

I wojna światowa, siedzą Ro-

uciekinierzy. Z podobną życzliwością

sjanie w okopie, dowódca kompanii

Czesi każdemu dawali jeść i często-

woła: „Orły, naprzód! Za mną!”. Cała

wali wodą. Dobrze zapamiętałem

kompania wyłazi z okopów, dwóch

wojsko polskie. Oficerowie przyszli

zostało.

do sadu naszych gospodarzy, zrywali

- Komendy nie słyszeliście?

jabłka i gruszki. Później pojechali da-

- Słyszeliśmy, ale to nie do nas

lej – na południe.

było!

W końcu przyjechał do nas oj-

Jan i olimpia Marcinkowscy z córką leokadią i synem Tadeuszem w ogródku domu na

- Jak to nie do was?

ciec. Powiedział, że wojska sowiec-

ulicy Zamkowej (fot. z rodzinnego archiwum Tadeusza Marcinkowskiego)

- My nie orły, my lwy – Lew Da-

kie wkraczają do Polski, więc po-

widowicz i Lew Mojżeszowicz.

Niestety zamiast szkolnych przy-

się na brzegu stawu. Było to piękne

Chrobrego zgromadziły się tłumy

winniśmy czym prędzej udać się do

***

gód, wrzesień przyniósł zupełnie inne

odznaczenie z wizerunkiem Piłsud-

ludzi, więc kiedy zaczęła się defi-

Łucka. Gdy wjeżdżaliśmy do rodzin-

Pewna żydowska para małżeń-

ska zbliża się do obchodów 50. rocz-

przeżycia. Najstraszliwszym z nich

skiego. Zaczęliśmy gorączkowo

lada, ojciec wziął mnie na ramiona,

nego miasta, trudno było przecisnąć

nicy ślubu. Mąż dzwoni do syna, który

było bombardowanie Łucka. W pobli-

wypatrywać zguby, ale medalu, w

abym mógł dostrzec jadącego w

się w tłumie. Wracali nieliczni. Więk-

mieszka w odległym mieście i mówi:

żu naszego domu na wieży zamkowej

zmąconej jeszcze bardziej przez

kierunku trybuny marszałka i póź-

szość – zarówno cywile, jak i tabory

- Synu, zamierzamy z matką się

znajdował się punkt obserwacyjny.

szukanie wodzie, nie odnaleźli-

niej maszerujące oddziały wojska.

wojskowe – uciekała na południe.

rozwieść.

Gdy dostrzeżono obce samoloty, nad

śmy. Wystraszony i nieszczęśliwy

Defilada trwała kilka godzin, a roz-

Na ulicy Chrobrego natrafiliśmy na

- Tato, daj spokój. Nic nie róbcie

miastem rozlegało się przeraźliwe

wróciłem do domu. Po mojej mi-

poczęły ja pułki kawalerii, wzbudza-

zator. W dwie różne strony posuwały

i o niczym nie decydujcie, dopóki się

wycie syren, a wówczas cała lud-

nie mama od razu poznała, że coś

jąc olbrzymi entuzjazm zebranych.

się dwa strumienie ludzi. Rosjanie z

nie pojawię u was. Za kilka dni będę!

ność ulicy Zamkowej, na której nie

przeskrobałem i wydobyła ze mnie

Z podziwem patrzono na przejeż-

karabinami na sznurkach, w charak-

Syn dzwoni do swej siostry i infor-

całą prawdę. Kiedy ojciec wrócił z

było schronów, uciekała na porośnięte

dżające wozy pancerne i tankietki

terystycznych wysokich czapkach

muje ją, że rodzice chcą się rozwieść.

pracy, rozumiejąc, że nie można

krzakami łąki nad Głuszcem. Ponie-

oraz czołgi i artylerię. Na końcu

„budionnówkach”, jechali na zachód.

Siostra dzwoni do ojca i mówi:

ukryć mego przestępstwa, próbo-

waż poprzednie naloty koncentrowały

maszerowała piechota. Pomimo

Wyglądali raczej niesympatycznie.

- Tato, nic nie róbcie i nie podej-

wała go przygotować do tej niemi-

się na dworcu, daleko od naszego

upału i zmęczenia, dotrwaliśmy

Patrzyliśmy na nich z przerażeniem.

mujcie decyzji zanim się u was nie

łej informacji. Gdy dowiedział się

miejsca zamieszkania, zupełnie zlek-

prawie do końca defilady. Szcze-

Tą samą ulicą, ale w przeciwnym

pojawię. Za kilka dni będę!

prawdy, otrzymałem solidną repry-

ceważyłem kolejny, którego celem

gólnie zmęczony był mój ojciec, bo

kierunku zmierzali Polacy. Kiedy żoł-

Ojciec odkłada słuchawkę i mówi

tym razem było centrum miasta z oko-

mendę i karę w postaci klęczenia

prawie przez cały czas musiał trzy-

nierze polscy przystawali, rozdawali

do żony:

licami zamku Lubarta. Ojciec, praw-

w kącie na grochu. Nie trwała ona

mać mnie na ramionach.

wszystkim suchary. Gdy przejeżdża-

- Nie przyjechali na Paschę, nie

przyjechali na Rosz Haszana, ale

dopodobnie zaangażowany w prace

jednak długo, bo widząc rzęsiste łzy

Ojciec był zakochany w wojsku

liśmy koło Urzędu Wojewódzkiego,

namówiłem ich żeby przyjechali na

obrony przeciwlotniczej miasta, był

i słysząc mój głośny szloch, ojciec

i wszystkim, co wojska dotyczy. Z

sowieckich żołnierzy hałaśliwie witali

naszą 50. rocznicę ślubu.

nieobecny w domu. Reszta rodziny na

zawiesił mi karę pod warunkiem

dumą nosił w czasie świąt swój mun-

zwolennicy komunizmu, w tym Żydzi.

***

pierwszy dźwięk syren natychmiast

przyrzeczenia, że więcej nigdy nie

dur, szable i odznaczenia. Szabla na

Zanim zdołaliśmy przepchać się do

Dwaj uczniowie jeszybotu zasta-

pobiegła w stronę łąk. W pokoju zo-

wyniosę nic z domu bez pozwole-

co dzień wisiała w pokoju jadalnym

domu, trwało to parę godzin. Kiedy

nawiają się nad teorią Einsteina.

stała babcia, która ignorowała wszel-

nia. Ten drobny incydent na krótko

na ścianie, na huculskim kilimie.

wjechaliśmy na most Bazyliański, był

- Jednego nie mogę w żaden spo-

kie alarmy twierdząc, że jako osoba

zakłócił szczęśliwy okres mojego

Odznaczenia ojciec przechowywał

już wieczór. Tak oto zaczął się dla nas

sób zrozumieć – przyznaje się Dawid

dzieciństwa.

w podeszłym wieku woli umrzeć we

w biurku – w szufladzie. Stały się

nowy okres – okupacja sowiecka.

– w jaki sposób dwie równe rzeczy

mogą być jednocześnie różne?

- Ja ci to zaraz wytłumaczę –

Pomóżmy w wydaniu książki Skarby pamięci”

odzywa się Josel – gdyby ci gorąca

dziewczyna w cienkiej koszuli usiadła

na kolanach, to każda godzina wyda-

Fundacja im. ks. dra Mosinga

życia tutaj, pozostał wierny miejscu

Koszt wydrukowania książki [ko-

wałaby ci się chwilą. Gdybyś jednak

pragnie wesprzeć inicjatywę zielono-

swego dzieciństwa, zajmując się

lor] o charakterze albumowym, zamy-

ty sam w cienkiej koszuli usiadł na

górskiego bibliofila, filokartysty i wiel-

aktywnie tematyką kresową. ,,Skar-

ka się w kwocie 15 000 zł. W chwili

gorącej płycie kuchennej, to każda

kiego miłośnika Kresów Południowo-

by pamięci ”, treścią wpisują się w

obecnej, potrzebna suma to ok. 3 tys.

chwila wydawałaby ci się godziną.

Wschodnich pana Tadeusza Marcin-

biografie ludzi z Kresów, którzy zna-

zł. Pomóżmy spełnić marzenie pana

Jasne, prawda?

kowskiego. Inicjatywa ta, związana

leźli swój nowy dom na Zachodzie.

Tadeusza. Jeśli ktoś chciałby wes-

***

jest z wydaniem książki pt. ,,Skarby

Rodzinna historia zaczyna się na

przeć tę inicjatywę, prosimy o wpłaty

- Salcie, kiedy potrzebujesz pie-

pamięci”, z fragmentami której mo-

Wołyniu, gdzie od wieków, w kolebce

na nasze konto, z dopiskiem – „pan

niędzy jesteś dla mnie bardzo miła

gli się Państwo zapoznać powyżej.

tej miary, co Słowacki czy Malczew-

Tadeusz”: BGŻ SA 23 2030 0045

– mówi Mosiek do swojej połowicy.

Ksiązka jest podsumowaniem ponad

ski – obok Żydów, Rusinów, Ormian

1110 0000 0222 0700

- Ach, Mosze, ale przecież ja za-

50-letniej działalności pana Tadeusza

czy Karaimów, żyli Polacy. Czytelnik

Monika Narmuntowska-

wsze jestem dla Ciebie miła...

na rzecz ocalenia prawdy o historii,

śledzi losy małego bohatera, który

Autor tejże publikacji urodził się

Michalak

- No właśnie!!!

kulturze, a także tragicznych wyda-

jako dziecko, na fotografii, dumnie

w Łucku. Na Ziemie Odzyskane przy-

ul. Olbrychta 8/9, 65-823, Zielona Góra

rzeniach rodzinnego Wołynia.

podpisał się ,,Tadzio Polak”.

jechał w 1945 i przez wszystkie lata

szmonces.dowcipy.pl

www.fundacjamosinga.zgora.eu