12

Przegląd wydarzeń

16–25 kwietnia 2013 nr 7 (179) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

klasztory-więzienia

Mijając pomnik Lenina na Besarabce w Kijowie albo odczytując na mapie

nazwę „Dnieprodzierżyńsk” czy „Kotowsk”, przychodzi mi czasami do głowy

myśl, że te elementy są jak wieczna plama rodem z „Ducha z Canterville”

Oskara Wilde a. I nie pozostaje nam nic innego poza ciągłym obracaniem się

wśród posttotalitarnych ekskrementów. Miał rację Salomon mówiąc: „pokolenie

przychodzi i pokolenie odchodzi”. Bo czas zaciera te ślady „pokolenia”, choć

nie tak szybko jakbyśmy tego chcieli. Nawet takie nieprzemijające, wydawałoby

się, relikty czasów sowieckich, jak więzienia w starych klasztorach. One też nie

wytrzymują próby czasu. Zakratowane przez komunistów zabytki przeszłości

jeden za drugim otwierają z trudem i zgrzytem swe podwoje. Zlikwidowano już

Klasztor w Sokalu. Widok znad Bugu

więzienie w Dederkałach Wielkich w obwodzie tarnopolskim w dawnym klasz-

gów ludu”. Następnie zabudowania

cję sakralną. Przydałaby się czyjaś

torze oo. reformatów. Być może wkrótce otworzy bramy klasztor ojców bernar-

zamieniono na szkołę zawodową dla

dobra wola.

dynów w Sokalu koło Lwowa, bardziej znany jako kolonia karna nr 47.

nieletnich przestępców, a później na

kolonię dla nieletnich.

Wycieczka po klasztorze

W dni powszednie ks. Mychajło

Od prawie dziesięciu lat do brze-

też chętnie oprowadza po klasztorze.

żańskiej kolonii karnej (XVII wieczne-

Na początek należy jednak przejść

go klasztoru bernardynów) mogą tra-

przez punkt kontroli zbudowany w

fić wszyscy chętni. Należy pojechać

czasach radzieckich, kilka podob-

do tego galicyjskiego miasteczka w

niedzielny poranek. W każdą niedzie-

nych punktów, następnie podziemny

lę w dawnym kościele św. Mikołaja,

korytarz, który prowadzi do klasztoru.

który teraz jest cerkwią grecko-kato-

Ponieważ jest to obiekt zamknięty,

licką pod wezwaniem Pratulińskich

Męczenników odprawia nabożeń-

stwo ks. Mychajło Bugaj. Dzięki nie-

mu klasztor powoli odzyskuje swój

przedwojenny charakter, zarówno

wewnątrz jak i na zewnątrz: niedawno

wyremontowano dawną sygnaturkę z

latarenką, kościół pokryto nowym da-

chem, utrzymywane są pomieszcze-

nia wewnątrz światyni. Praca księdza

Herb Sieniawskich na skle-

Mychajła jest niezwykle ważna, trze-

pieniu kościoła w Brzeża-

ba pamiętać, że klasztor ma już około

nach

400 lat. Ufundował go wielki chorąży

Klasztor bernardynów w zasławiu

który dziś stanowi jedną z wizytówek

zamieniono na kolonię karną nr

dMYtro antoniuK

stolicy Galicji. Niedostępny z racji po-

47, w której między innymi prze-

tekst i zdjęcia

łożenia klasztor w Sokalu doskonale

trzymywani byli więźniowie z wy-

radził sobie podczas wojen – mnisi

rokami dożywocia. Taki stan trwał

Oddam klasztor

szczęśliwie bronili klasztoru podczas

do marca 2012 roku – wówczas z

w dobre ręce

Trzeba uczciwie powiedzieć,

wszystkich najazdów. Klasztor słynął

nieznanych przyczyn zapaliła się

że praktyka zamiany klasztorów na

też z otoczonego czcią obrazu Matki

dzwonnica klasztoru. Ogień prze-

więzienia pojawiła się na naszych

Bożej. Cudowny wizerunek Matki Bo-

rzucił się na dach i na cele. Po po-

terenach jeszcze w czasach impe-

skiej Sokalskiej został ukoronowany

żarze część więźniów przeniesiono

rium austriackiego pod koniec XVIII

w 1724 roku. Dzięki temu Sokal stał

do Lwowa, a ruinę zabytku decyzją

wieku. Cesarz Józef II skasował

się jednym z największych ośrodków

władz przekazano społeczności

większość klasztorów, opuszczone

miejscowości Żwirka (na terenie

kultu maryjnego w Rzeczypospolitej.

Korytarz i wejścia do cel klasztoru w Brzeżanach

gmachy pełniły nowe funkcje, często

tej miejscowości leżał klasztor) lub

Klasztor przetrwał kilka pożarów

penitencjarne. Zdecydowanie więk-

wiernym. Minął rok, a jak twierdzi

i rujnacji (szczególnie ucierpiał w cza-

robienie zdjęć wewnątrz klasztoru jest

koronny Mikołaj Hieronim Sieniawski,

szego rozmachu praktyka ta nabrała

szef służby penitencjarnej Lwowa

sie I wojny światowej), ale działał nie-

zakazane. Jednak wewnątrz świątyni

który zmarł w wyniku otrzymanych

za sowietów, którzy nigdy zbytnio nie

Mychajło Dziudzia, nikt nie śpieszy

przerwanie do 1951 roku, kiedy to w

i w celach mnichów można już foto-

ran podczas odsieczy wiedeńskiej

przejmowali się komfortem więźniów

się z przejęciem zabytku. Koszty

wyniku „wymiany” terenów pomiędzy

grafować. Chociaż w kościele był ma-

w 1683 roku. Klasztor działał też po

i naprędce przerabiali cele mnichów

remontu są zbyt wielkie. Niektórym

PRL i ZSRR ziemie te przeszły do

gazyn świątynia zachowała się w do-

kasacie józefińskiej i chociaż ilość

na wieloosobowe cele więzienne.

turystom i fotografom udało już się

Sowietów i bernardynów zmuszono

brym stanie. Na sklepieniu można zo-

braciszków nie była tak duża jak w

Położone na uboczu klasztory

dostać do wnętrza kościoła. Sądząc

do opuszczenia klasztornych murów.

baczyć XVIII wieczny fresk z herbem

Sokalu, był czynny aż do „pierwszych

katolickie idealnie nadawały się na

ze zdjęć, dość dobrze zachował się

Do Krakowa pozwolono im zabrać

Sieniawskich. Niestety brakuje wspa-

sowietów” do roku 1939. Po wojnie

więzienia. Protestów inteligencji, mu-

po pożarze – ocalały freski z XIX

jedynie bibliotekę i archiwum.

niałych barokowych ołtarzy – główne-

umieszczono tu przytułek dla sierot,

zealników czy lokalnych społeczności

wieku. Po przykryciu go nowym

Na krótko w klasztorze umiesz-

go i bocznych. W zakrystii mieści się

mieszkały w nim m.in. dzieci „wro-

nigdy nie brano pod uwagę. „Wro-

dachem mógłby nadal pełnić funk-

czono dom starców, który z czasem

szkoła plastyczna dla podopiecznych

gów ludów” było zbyt wielu. Dzięki

kolonii karnej. Swoje dzieła mogą na-

architekturze i lokalizacji sowieckim

wet sprzedawać. W salach klasztoru

więziennikom w szczególny sposób

mieszczą się obecnie pomieszczenia

przypadły do gustu klasztory bernar-

produkcyjne i muzeum dzieł chłop-

dynów. Aż trzy obiekty były w gestii

ców – pensjonariuszy zakładu.

ministerstwa spraw wewnętrznych:

klasztory w Brzeżanach, Zasławiu

i Sokalu.

dożywotnio

Klasztor w Sokalu założony zo-

w świętym miejscu

Nadal natomiast istnieje miej-

stał w 1604 roku staraniem Jana

sce, które dziś podobnie jak w cza-

Ostrogskiego i Hieronima Jazłowiec-

sach stalinowskich ma sławę jed-

kiego. To oni sprowadzili zakonnika-

nego z najstraszliwszych więzień.

architekta Bernarda Avellidesa, który

Oficjalnie jest to „zamkowa kolonia

w ciągu 15 lat wybudował wielką bryłę

nr 31”, znana też w świecie krymi-

klasztoru-twierdzy. Istnieją przypusz-

nalnym pod nazwą „Klasztor” lub

czenia, że ten sam architekt projek-

Klasztor bernardynów w zasławiu

„Biały łabędź”.

tował bernardynom lwowski klasztor,