17

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 30 kwietnia–16 maja 2013 nr 8 (180)

Lwowska kartoteka Emigranci”

Historia wystawienia tej sztuki na lwowskiej scenie jest bardzo długa

we Lwowie

i zarazem pouczająca. Pomysł spektaklu zrodził się w roku 1981, ale

nie udało się go wtedy zrealizować. Lwowska publiczność mogła ocenić

spektakl dopiero 20 lat później, kiedy zmieniła się sytuacja polityczna, a

W niedzielę, 21 kwietnia br., w ostat-

w zespole pracowali aktorzy, którzy mogli unieść ciężar Różewiczowskie-

nim dniu festiwalu 3. Polska Wiosna

go tekstu. Wówczas reżyser postanowił powrócić do „Kartoteki. Podczas

Teatralna, na deskach Teatru Młodego

tegorocznego 3. Festiwalu „Polska Wiosna Teatralna”, Polski Teatr we

Widza we Lwowie, Polskie Studio Te-

Lwowie znów zaprezentował ten ważny tekst Tadeusza Różewicza.

atralne w Wilnie zaprezentowało dra-

eUGeniUSZ SałO

mat Sławomira Mrożka „Emigranci”.

tekst i zdjęcia

Sztukę wyreżyserował, jak również

Sam reżyser i odtwórca głównej

roli Zbigniew Chrzanowski uważa, że

wcielił się w rolę Intelektualisty –

było w tym coś w rodzaju przezna-

czenia i potwierdzenia przysłowia,

Sławomir Gaudyn.

że nie ma tego złego, co by na dobre

nie wyszło. – Teraz myślę: chyba do-

brze, że tak się stało. Bo „Kartoteka”

Publiczność lwowska sponta-

Maria BaSZa

zaczęła we mnie dojrzewać.

nicznie reagowała na dialogi i mi-

tekst i zdjęcie

W ciągu tych dwudziestu lat

strzowską grę aktorów, nie szczę-

miało miejsce wiele wydarzeń, które

Bohaterowie „Emigrantów” Sła-

dząc im gromkich braw. Sztuka,

pozwoliły Zbigniewowi Chrzanow-

womira Mrożka nie mają imion. Bo-

wystawiona przez Polskie Studio

skiemu jako aktorowi i reżyserowi,

hater XX, intelektualista, nie podej-

Teatralne w Wilnie nie tylko bawi,

przemyśleć i przepuścić przez sie-

mniej dramatyczny. Cała sztuka

młody reżyser przedstawił sztukę.

muje pracy fizycznej. Nie radzi sobie

ale także uczy.

bie tę sztukę.

nasączona jest ironią, a raczej sa-

Cała gra opierała się na dekonstruk-

sam ze sobą, ale próbuje kierować

W swoim dramacie Sławomir

Dramaturgia Różewicza zrodziła

moironią. To właśnie ona ratuje Bo-

cji: aktorzy biegali, wykrzykiwali ja-

życiem innych. Widzi w swoim współ-

Mrożek ukazuje poniżenie, jakie sta-

się z jego poezji, w których konkrety

hatera od nadmiernego zagłębienia

kieś wypowiedzi. Powtarzało się to

nabierają metaforycznej jakości. Au-

lokatorze przykład idealnego niewol-

je się udziałem uchodźców. Dramat

się w sobie samym, w własnej me-

w nieskończoność. Bo nie ma końca

tor tworzy model dramatu, jak sam

lancholii, bo życia nie można brać

bolesna pamięć, która może tylko

nika. Natomiast bohater AA, robot-

napisany przed prawie 40 laty jest

mówi, „otwartego”, który nie ma po-

zbyt poważnie, w przeciwnym ra-

powtarzać utrwalone kiedyś ujęcia.

nik, próbuje materialnie wykorzystać

nadal aktualny. Coraz więcej osób

czątku ani końca. Dramat, w którym

zie ryzykujemy utratę odczucia jak

Być może w różnej kolejności, ale z

inteligenta. Robotnik, w rolę którego

opuszcza ojczyznę, udając się za

nowa struktura niweczy tradycyjną.

powinno smakować. Osoby, które

tej samej kartoteki.

wcielił się Edward Kiejzik, jest prosty

chlebem, w poszukiwaniu szczęścia

w obyciu, trochę śmieszny i tragiczny

i wolności. Mrożek ukazuje, iż zarów-

zarazem. Marzy o domku z ogród-

no Intelektualista, jak i zwykły Robot-

kiem, o sielance z rodziną. Niestety

nik nie mogą się wyzwolić od stereo-

nic z tego nie wyszło, wszystko stracił

typów. Pod przykrywką beztroski czy

i nie widzi wyjścia z tej sytuacji.

też prymitywizmu nie potrafią ukryć

Inteligent mówi o przyszłości, o

bezradności, zagubienia i tęsknoty,

nadziei, o tym, że jakoś się wszyst-

chociażby za muchami, których nie

ko ułoży. Ale jego kolega śpi, już nie

ma na obczyźnie. Tragizm bohate-

słucha. Co zastanie po przebudze-

rów dramatu polega na niemożności

niu? Na to pytanie nie ma odpowie-

powrotu do kraju – czy to z powodów

dzi ani w dramacie Mrożka, ani w

finansowych, czy też też w obawie

spektaklu Gaudyna.

przed prześladowaniem.

W tekście mamy dużo przypadko-

wyciąga z pamięci nasz Bohater

O czym jest „Kartoteka” Zbi-

wej akcji, improwizacji, elementów,

przesuwają się jak w kalejdoskopie

gniewa Chrzanowskiego? „... to spo-

w których czytelnik lub widz może

i pojawiają się w ustalonej kolejno-

wiedź pokolenia, która ubrana jest w

z łatwością uczestniczyć, żeby we-

ści. Mamy tu dramat Bohatera –

możliwość budowania świata z frag-

dług słów Różewicza „każdy mógł

człowieka, który ma za sobą całe

mentów wspomnień. Jest to rodzaj

wyjść na środek ze swoimi własny-

życie i który gdzieś głęboko w du-

mozaiki, która powinna ułożyć się w

mi sprawami. Coś podobnego zda-

szy tęskni za młodością, jakiej tak

jedną całość” – mówi sam reżyser.

rzyło się i w „Kartotece”. Tam każdy

naprawdę nie miał i nie doznał jej

Spektakl Zbigniewa Chrzanow-

może wejść do środka, dopisać jakiś

uroków.

skiego jest spokojniejszy, ale nie

kawałek lub koniec, rozszerzyć lub

uzupełnić scenę”.

kartoteka na deskach Polskiego

Już od razu po wydaniu w 1960

roku, „Kartoteka” stała się bardzo

W dniach 27 i 28 kwietnia w Teatrze Polskim im. Arnolda Szyfmana w

popularna, bo Tadeusz Różewicz

łącząc absurd z poezją, dzięki po-

Warszawie gościł Polski Teatr Ludowy ze Lwowa. Na scenie kameralnej

staci swojego Bohatera potrafił od-

teatru warszawiacy obejrzeli spektakl „Kartoteka” Tadeusza Różewicza w

zwierciedlić kryzys duchowy świata

adaptacji i reżyserii Zbigniewa Chrzanowskiego. Występom zespołu towa-

i podsumować stracone pokolenie,

rzyszyła jubileuszowa wystawa poświęcona 55. rocznicy istnienia teatru.

rozczarowane powojenną sytuacją.

Wystawę zaprezentowano w foyer Sceny Kameralnej Teatru Polskiego.

W 2010 roku oglądałem „Karto-

Pięć lat temu, z okazji jubileuszu 50-lecia działalności artystycznej, Polski

tekę” w Teatrze Współczesnym we

Teatr Ludowy został odznaczony Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze

Wrocławiu w reżyserii Michała Zada-

Gloria Artis”. Odznaczenie Gloria Artis otrzymał też dyrektor artystyczny

ry. Była to absolutnie inna Kartoteka.

Zbigniew Chrzanowski.

Nie łamiąc tekstu, zupełnie na nowo