27

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 17–30 maja 2013 nr 9 (181)

humor

gnała się z Polską i teatrem jesienią

nych zespołach i tatrach w Polsce,

banku”, przez trzy tygodnie upijał się

ła ekspedycje paranaukowe w Azji –

1913 roku. Z okazji pożegnalnego

na Litwie, w Rosji. W końcu wyjecha-

we Lwowie „szklankami, kuflami, cu-

Indie, Birma, Persja, Cejlon, poza tym

benefisu opublikowano poświęcony

ła do Włoch, gdzie kształciła się wo-

kiernicami, bo nigdzie tak się nie pije

Tybet, Pamir, szczyty Himalajów. To

żydowski

jej album. Pisali o niej i poświęcali

kalnie, występowała w operach i ope-

jak na naszych kresach”.

ona zorganizowała m.in. wyprawę od-

wiersze najwybitniejsi wówczas poeci

retkach. W każdym sezonie grywała

Ile by nie wypił, ich romans, zra-

krywczą na Mount Everest. W Pami-

i krytycy, z których każdy gotów byłby

tak wiele rozmaitych ról, że jeden z

zu pomyślany jak dzieło literackie,

rze odkryła nawet przełęcz, którą na-

Icek i Zbyszek idą na obiad. Z

stać się w jej rękach żywą zabawką –

krytyków chciał przyznać specjalną

wzorem dzieła musiał dobiec końca.

zwano jej imieniem. Publikowała ce-

daleka zobaczyli, że na stole cze-

również Boy. Pisał, że choć na pozór

nagrodę temu, kto policzy ile „pan

Gdy Boy trwał jeszcze w uczuciowym

nione książki, wygłaszała odczyty na

kają na nich dwie nierówne porcje.

tkwi w niej „swojska, poczciwa Jagu-

Bóg stworzył Jadwig Mrozowskich

obłędzie, Jadwiga wróciła na krótko

poważnych katedrach. Była przy tym

Zaczęli więc biec. Icek był szybszy i

sia”, nie należy „dowierzać zbytnio tej

pod pozorem tej jednej”.

do Lwowa żeby zagrać Celimenę w

wielką promotorką spraw polskich we

bęc złapał większy talerz. Zadyszany

prostocie”, bo:

„Mizantropie”. Do przedstawienia jed-

Włoszech – w 1935 roku ogłosiła tam

Zbyszek podbiega i zaczyna swoje.

nak nie doszło i wściekła Mrozowska

nawet książkę o Piłsudskim. W 1937

„Jam jest markiza”

- Icek ale wy Żydzi to pazerna

W tej samej chwili ta prosta i szczera

Znali się z Boyem od czasów jej

została z zamówionym przez siebie

roku Polska Akademia Literatury, w

nacja i jaka nie wychowana. Tak się

Dziewczyna polska, z polskim

pierwszych krakowskich tryumfów,

szykownym kostiumem markizy. Boy,

której zasiadał także Boy, uhonoro-

przecież nie robi. Zabrałeś większy

niebem w oku,

jednak okoliczności pomogły im się

wiedząc o wszystkim, przyszedł do

wała ją Srebrnym Wawrzynem za

talerz.

Pręży się niby królewska pantera,

zbliżyć dopiero jesienią 1911 roku,

„George a” późnym wieczorem i wsu-

propagowanie polskiej twórczości.

- Tak? A jak ty byś był pierwszy,

Węsząc krew świeżą, gotowa

kiedy Mrozowska przybyła do Lwo-

nął pod drzwi jej apartamentu wiersz

Tuż przed wojną dawny kochanek,

to jaki byś wziął?

do skoku.

wa na gościnne występy, a żonaty

sceniczny pod tytułem „Markiza”:

omawiając jej książkę „Wizje Wscho-

- Jak to, jaki? Mniejszy.

Boy przyjeżdżał do galicyjskiej stolicy

du”, interesująco wracał do „…uchny”

- No to przecież masz. O co ci

Więc odurzony przez tej pani

w sprawach wydawniczych. Oprócz

Jam jest Markiza – ta sama,

sprzed lat, aktorki i heroiny: „Był to

chodzi?

śliczność,

Moliera skończył właśnie tłumacze-

Znana wam z dawnych powieści,

jeden z owych talentów zuchwałych,

***

Wnet przed zjawiskiem stajesz

nie „Niebezpiecznych związków”,

Ideał: kochanka, dama,

eksplodujących, które bez żadnych

Rozmowa przed gmachem gieł-

niepojętym,

które (o, dobroczynny przypadku!)

Co razem gardzi i pieści,

szkółek i egzaminów skaczą równy-

dy:

I chciałbyś wiedzieć „z kimże

miały ukazać się we Lwowie tak-

mi nogami w Sztukę. Ale także z tych

- Halo, Fisz! Jak ci się wiedzie?

okoliczność”,

że w owym sławetnym 1912 roku.

Zeszłam tu do was na chwilę –

indywidualności, które nie znoszą

- Spekuluję w minach.

I co w niej prawdą jest, a co talentem?

Czy ta literacka wyprawa w XVIII

Ot tak, zachcenie kobiece –

dreptania w miejscu, stojącej wody,

- To bardzo wysoko notowane

wiek pchnęła tłumacza w ramiona

które blazują się sukcesem, zawsze

akcje, skąd masz na to pieniądze?

tęsknią za czymś innym”. Rozumiał

kochanki, która zdawać się mogła

- Ach, źle mnie zrozumiałeś!

przybyszką z tamtej epoki? Z dnia na

ją jak dawniej, kiedy w jednym z wier-

Stoję tu obok portalu, a gdy ktoś wy-

dzień związek z Mrozowską stawał

szy poświęcał jej słowa:

chodzi z wesołą miną, proszę go o

się prawdziwie niebezpieczny, Boy

pożyczkę...

tonął w zauroczeniu, uzależniał się

A kiedy przyjdzie godzina rozstania

***

psychicznie i erotycznie. Zamykając

Popatrzmy sobie w oczy długo, długo,

Lili wysyła telegram do przyja-

się z wyzwoloną Jadwigą w aparta-

I bez jednego słowa pożegnania

ciela Mosze:

mencie u „George a” mógł, niczym

Idźmy, ja w jedną stronę, a ty w drugą.

- Mosze. Przyślij mi pięćset du-

dopisany przez siebie bohater de

(…)

larów. Chodzi o mój honor.

Laclosa, kontemplować drzemiące w

Leć, ale pomnij w pogody uśmiechu,

Mosze wysłał Liii dwieście pięć-

niej skrajności rozważając przy tym,

W marzeń haszyszu i smutku żałobie,

dziesiąt dolarów z telegramem:

jak to ujął w jednym z wierszy, „czy

I cnót dystynkcji, i w plugastwie

- Kochana przyjaciółko. Ratuj

z nią w dożynki pomknąć obertasa,

grzechu,

tymczasem połowę.

czy nagą rzucić na kosztowne futra”?

To wiedz, najmilsza – ja jestem przy

***

I zastanawiać się, co ma ich inspiro-

tobie…

- Mosze, a skąd ty masz taki

wać – Śluby panieńskie czy też Ka-

ładny zegarek?

masutra”?

A kiedy przyjdzie godzina spotkania,

- Podoba się, co? Tate mi sprze-

Ten prześmiewca i kpiarz począł

Może w nas pamięć dawnych chwil

dał jak umierał.

pisywać wiersze ckliwe, sentymental-

poruszy,

***

ne, niekiedy ostentacyjnie banalne.

I bez jednego słowa powitania

Mosze zaprosił na randkę swoją

Wszystko, co w „Słówkach” zdaje się

Popatrzym sobie aż w samo dno

przyjaciółkę, Salcie. Spacerują po

powiadać serio o miłości, wywołane

duszy…

mieście i w pewnym momencie mi-

jest przez ów legendarny czar Mro-

jają elegancką restaurację.

zowskiej:

„Na wieki wieków”

- Ach, jakie smakowite zapa-

Mrozowska przeżyła Boya o

chy... – wzdycha dziewczyna.

[…]

ćwierć wieku. Choć stale mieszkała

Jadwiga Mrozowska

- Podoba ci się? – Mosiek na to.

Kochanko moja słodka

we Włoszech utrzymywała kontakt

– Jeśli tak, to możemy przejść się

Naucz mnie takich piosneczek,

także z Polską za żelazną kurtyną. W

Ot, kaprys jak innych tyle,

Boy wyszedł z romansowej mat-

tędy jeszcze raz.

Żeby ich każda zwrotka

1947 roku ofiarowała Muzeum Na-

Aby, nim rychło odlecę,

ni. Już w czerwcu 1913 r, w lwowskiej

***

Miała smak twoich usteczek.

rodowemu ogromną kolekcję sztuki

oficynie Połonieckiego ukazały się

Żyd wysłał swojego syna na

orientalnej. Będąc w kraju ostatni raz

Zmienić w majaków gorączkę

„Słówka”, w których zamieścił znacz-

studia do Ameryki. Po kilku latach

Albo:

w 1964 roku, przekazała Muzeum

Sen waszych nocy spokojnych,

ną część rymowanej kroniki miłosnej

pobytu syn wraca i tak oto rozma-

Literatury rękopis wiersza, który Boy

Obudzić w was słodką drżączkę

związanej z Mrozowską. Rok później

wiają:

Ach, niech się święci ta godzina,

ułożył dla niej, jak to określiła, „pew-

Pragnień zawrotnych, upojnych.

wydał uzupełniony zbiorek „Markiza

- Synu, a gdzie twoja broda?

W której twój kaprys począł wić

nego ranka we Lwowie”:

i inne drobiazgi”. Nigdy nie uważał

- Tate, w Ameryce nikt nie nosi

Sympatii naszej złotą nić,

Przerobić na moje prawo

czasu spędzonego z Jadwigą za stra-

brody. Zgoliłem ją.

Po stokroć moja ty jedyna…

Upraszam pani Jagi,

Dusz waszych pustą zawiłość,

cony, nigdy nie uznał wiązanych z nią

- Ale przestrzegałeś szabasu?

O chwilo, słodka chwilo, stój,

Żeby nim kształt swój nagi

Że życia jedyną sprawą

emocji za czcze uniesienie. Zgodnie

- Tate, w Ameryce w szabas

Błogosławiony kaprys twój…

Zdąży przyoblec w szatki,

Jest miłość, jedynie miłość!

zresztą ze słowami, jakie sam kazał

wszyscy idą do pracy.

Spojrzała na te kwiatki

wypowiedzieć Markizie:

- Mam nadzieję, że spożywałeś

Życie jednak nie chciało się za-

I pomyślała sobie

Gwiazda wykonała go brawurowo

tylko koszerne jedzenie?

trzymać w „słodkiej chwili”. Mrozow-

O nieśmiałej osobie,

w czasie pożegnalnego przedstawie-

… kto u stóp mych wiek strawi,

- Tate, w Ameryce bardzo ciężko

ska, syta sławy i hołdów, zamierzała

Co jej kawał serduszka

nia. Wyszła ze złoconej ramy, jak gdy-

Najsroższe cierpiąc męczarnie,

o koszerne jedzenie.

rzucić scenę i wyjść za mąż, rzecz

Posyła już do łóżka,

by z portretu, i recytowała poruszając

Choć wszystką krew z serca skrwawi,

- Och synu! Powiedz mi tylko

jasna bogato. Wybrała Józefa Toeplit-

Do kawusi porannej

się menuetowym krokiem, przy

Ten dni swych nie przeżył marnie.

jeszcze jedną rzecz. Jesteś nadal

za, poznanego we Włoszech bankiera

I do cieplutkiej wanny

dźwiękach „Don Juana” Mozarta.

obrzezany?

polskiego pochodzenia, najprawdziw-

I do innych czynności,

Czas robił swoje, zwłaszcza, że

***

szego milionera. Boy, który czuł się

bezpowrotnie mijała belle époque. Po

Razem z masą czułości

W samo dno duszy

Syn pracujący u ojca – Żyda w

upokorzony posadą kolejowego leka-

I pieszczotliwym gestem,

„Kobieta stwarza sobie z męż-

wybuchu wojny Mrozowska miała na

sklepie pyta go:

rza, topił frustracje to w przekładach

Bo w pani Jadze jestem

czyzny żywą zabawkę i powoli, a

kilka miesięcy wrócić do kraju, już nie

- Tate, a co to jest etyka?

francuskich arcydzieł, to w alkoholu,

Troszeczkę zwariowanem

z głębokim zastanowieniem wykrę-

jako artystka, ale ochotnicza pielę-

- Widzisz synu jakby ci to wytłu-

miewał także, jak napisała Jadwiga,

Na wieki wieków amen.

ca jej ręce, nogi, ogołaca główkę z

gniarka, opatrująca najciężej rannych.

maczyć. Wyobraź sobie, że do skle-

„neurozy” z powodów finansowych.

peruki, rozpruwa pierś w poszuki-

Przywiozła też ze sobą pół miliona…

pu przychodzi klient kupuje towar za

„Mężczyzna bez pieniędzy wyłączo-

Czyż to nie elektryzujące, patrząc

waniu serca…” – napisała sędziwa

ciepłych kaftaników dla dzieci. Kiedy

100 rubli, płaci banknotem 200 ru-

ny jest z rodzaju męskiego – miał jej

w wiosenne przedpołudnie na „Geo-

już Mrozowska, we wspomnieniach

Polska odzyskała niepodległość po-

blowym i przez przypadek zapomi-

powiedzieć – tworzy osobny zoolo-

rge a”, pomyśleć, że oto przed stule-

które ogłosiła z górą pół wieku po wy-

dobno właśnie za jej namową Józef

na zabrać wydaną mu resztę. Wtedy

giczny gatunek, odznaczający się tłu-

ciem, za którymś z tych okien składał

jeździe do Włoch, pod prostym acz

Toeplitz pomógł rządowi uzyskać

wchodzi w grę etyka: czy zabrać te

mioną wściekłością, okrywaną pozo-

swe figlarne rymy czterdziestoletni,

wiele mówiącym tytułem „Słoneczne

pierwszą poważną pożyczkę na od-

pieniądze, czy podzielić się nimi ze

rami nieśmiałości”. Jeśli w istocie tak

rozpłomieniony mężczyzna? Z wia-

życie”. Niełatwo byłoby dociec, czy ta

budowę kraju. W dwudziestoleciu

wspólnikiem.

czuł, trudno się dziwić, że, gdy jego

rą, że miniona upojna noc „choć zbyt

refleksja naszła ją z czasem, czy też

międzywojennym poświęciła się po-

szmonces.dowcipy.pl

bogini „zdeponowała się we włoskim

krótka w życiu”, lecz „ożyje w pieśni”.

myślała podobnie wtedy, kiedy że-

dróżowaniu – finansowała i prowadzi-