21

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 16­29 sierpnia 2013 nr 15 (187)

Czerwonogród

Na granicy województw tarnopolskiego i iwanofrankiwskiego (dawnego

stanislawowskiego) polożone są malownicze miejscowości. Na przy-

klad Nyrków i Nagórzany kolo Zaleszczyk ­ kryją one ciekawe pamiątki

historyczne. Na pograniczu miejscowości w porośniętej lasem rozpa-

dlinie widać dwie stare wieże niby z powieści Tolkiena. Na mapach

próżno szukać tego punktu. Mieszkańcy okolicznych wiosek nie wiedzą

zbyt wiele na temat budowli. Dowiedzieć się można jedynie, że kiedyś

byla tu wieś Czerwonogród, a wieże to pozostalości po palacu. Warto

zajrzeć do tego miejsca, żeby sprawdzić czego strzegą kamienne wie-

że, kto je zbudowal i gdzie podziali się wlaściciele?

Ruiny zamku w Czerwonogrodzie

byla eksponowana w 1835 roku w

Będzie to chyba zbyt śmiale

Iwan BonDaREw

Warszawie. Zabytek ten mial więcej

porównanie, ale miejscowość Czer-

tekst i zdjęcia

szczęścia od palacu ­ dziś ekspo-

wonogród, jak starożytna Pompea,

zdjęcie z lat 30.

nowany jest w Lwowskiej Galerii

zniknęla w ciągu jednego dnia. 3

prywatne archiwum

Sztuki.

lutego 1945 roku do polskiej wioski

zenowija Sokolowskiego

weszli upowcy. Przelamali slaby

zamek trzech dynastii

opór samoobrony, wymordowali 38

wypadki losowe XX wieku

Wśród historyków istnieje wer-

Po wygaśnięciu rodu Ponińskich

jej mieszkańców. 1000-letni Czer-

sja, że na miejscu Czerwonogrodu

w 1903 roku, palac w Czerwonogro-

wień zakończyl swe istnienie.

istnial niegdyś gród Czerwień. Pod

dzie przechodzi do ich krewnej księż-

Co stalo się z palacem? Nastaly

koniec X wieku podbil go książę

nej Marii Lubomirskiej. Za jej pano-

dlań nienajlepsze czasy. Przewodni-

kijowski Wlodzimierz Wielki. Musial

wania wybucha I wojna światowa, w

czący kolchozu, Herostrates okresu

być znacznym miastem, skoro oko-

czasie której Galicja staje się sceną

komunistycznego, nakazal rozbiórkę

liczne ziemie dostaly nazwę Rusi

zacieklych walk. W poszukiwaniu

budowli. Z kamieni zamkowych na-

Czerwonej. W czasie najazdu Mon-

bezpiecznego schronienia księżna z

kazal wybudować chlewy. Niewiado-

golów Czerwień znika ze stron kro-

trzema córkami chroni się w Czerwo-

mo czy herby Ponińskich i Górskich

nik, ale nie na dlugo. W polowie XIV

nogrodzie. W czasie wojny w palacu

również przeniesiono na zabudowa-

wieku w średniowiecznych kronikach

kolejno stacjonowaly wojska carskie,

nie kolchozowe.

pojawia się Castrum Rubrum lub też

austriackie, polscy żolnierze i kozacy

Dziś po bylej rezydencji ksią-

Czerwony Zamek, który wlaściwie

Budionnego. Po ,,gościach" palac stal

żęcej pozostaly jedynie dwie wie-

stal się protoplastą Czerwonogrodu

się spustoszoną ruiną.

że, ruiny kościola i resztki kaplicy

i należal do książąt litewskich.

Wlaściciele do palacu nie powró-

rodowej na cmentarzu na wzgórzu.

W XIV wieku magnacki ród Bu-

cili (mieli jeszcze jedną rezydencję

Stare mury mają wroga gorszego

czackich zdradza Litwę i zaczyna

w Miżyńcu). Z porzuconej rezydencji

od Turków i Tatarów, jest nim czas.

popierać dzialania polskiego króla.

mieszkańcy Czerwonogrodu powoli

Nieublagany.

Wdzięczny monarcha obdarza ich

rozkradli do wlasnych domów reszt-

13 kwietnia 2013 roku zawalila

dożywotnio starostwem czerwono-

ki mebli palacowych. Stopniowo

się polowa jednej z wież. Dziś teren

grodzkim. Pierwszym jego wlaścicie-

park angielski porósl zielskiem, a

palacu jest w dzierżawie tarnopol-

lem byl w piętnastym wieku Teodoryk

porzucone gniazdo Ponińskich stalo

skiej diecezji prawoslawnej cerkwi

Buczacki, który zbudowal drewniane

się ulubionym miejscem ,,spacerów"

autokefalicznej. Początek dzierżawy

fortyfikacje i ufundowal świątynię dla

okolicznej mlodzieży. Może to wów-

to rok 2002. Od tego czasu dla odbu-

Czerwonogród w latach 30. XX w.

dominikanów. Za tegoż Teodoryka, w

czas pojawila się tradycja smażenia

dowy, renowacji czy choćby zabez-

przyjaciela. Ale Turcy spróbowali

1448 roku, Czerwonogród otrzymuje

kielbasek w ruinach zamku? W la-

pieczenia ruin nie zrobiono niczego.

lac w stylu empire pomiędzy dwie

fortelu ­ zmienili bieg rzeki Dżuryn,

prawa miejskie ­ staje się pelnowar-

tach 30 XX wieku palac byl już nie-

Może warto poszukać bardziej odpo-

wieże wschodnie. Pojawil się wielki

która otaczala zamek pętlą i suchą

tościowym miastem europejskim.

zamieszkaly.

wiedzialnego gospodarza?

portyk, wsparty na dziesięciu potęż-

nogą przeprawili się na drugi brzeg.

Na początku wieku XVI, po wy-

nych kolumnach i przestronny taras z

Zdobyli zamek obrońców wycięli, a

gaśnięciu rodu Buczackich, miasto

szerokimi dwuspadowymi schodami.

twierdzę z kościolem i klasztorem

ze starostwem przechodzi do rycer-

Wokól palacu rozbito park angielski,

spalili. Po tym oblężeniu pozostala

skiego rodu Jazlowieckich. Wraz z

odtwarzając zakątki dzikiej przyrody.

pamiątka ­ wspanialy dżuryński wo-

nowymi wlaścicielami przychodzą

W 1820 roku przebudowano zamek,

dospad, o wysokości 16 m. ­ najwyż-

nowe klopoty. W 1538 roku hospo-

fasadę ozdobiono herbami Karola

szy równinny wodospad na terenie

dar moldawski o imieniu Petrylo na

Ponińskiego i jego malżonki Heleny

obecnej Ukrainie.

czele swego wojska zdobywa i pali

z Górskich.

zamek wraz z kościolem. Przeklina-

Kolejna przebudowa miala miej-

jąc najeźdźcę Jazlowiecki odbudo-

sce w 1830 roku, już po śmierci Ka-

Palace powracają do lask

Po rozbiorach Rzeczpospolitej

wuje zamek.

rola. Jego starszemu synowi, Wlady-

Austriacy zainteresowali się pod-

Po rodzinie Jazlowieckich w 1609

slawowi, wydawalo się, że średnio-

upadlym zamkiem i w 1778 roku

roku starostą czerwonogrodzkim sta-

wieczne wieże są za bardzo surowe.

sprzedali go z siedmioma okolicz-

je się podskarbi wielki koronny (odpo-

Byly niewysokie ­ sięgaly na wyso-

nymi wioskami rodzinie Raczyń-

wiednik dzisiejszego ministra finan-

kość budynku palacowego. Calość

skich za 140 tys. zlotych reńskich.

sów) Mikolaj Danilowicz. Nie zmartwil

podobna byla do Bastylii. Z rozkazu

Po kilku kolejnych transakcjach

go nawet ten fakt, że poprzednie

nowego wlaściciela dwie wieże, pa-

zamek nabywa książę Poniński, ale

starościńskie dynastie wygasly w sto-

miętające jeszcze okres turecki, zbu-

już za 560 tys. Majątek opisywano

sunkowo krótkim czasie. Danilowicz

rzono do fundamentów i wzniesiono

tak: ,,Zamek na skale, murowany

wznosi zamek murowany i murowaną

dwie nowe w mauretańskim stylu, ze

starodawną strukturą, oblany wokól

świątynię z klasztorem. Zamek byl

strzelistymi oknami, wznoszące się

pętlą rzeki Dżuryn, otoczony mura-

prostokątny z czterema dwukondy-

nad palacem o kilka pięter.

mi, w niektórych miejscach zrujno-

gnacyjnymi wieżami. Obronil się

Wladyslaw niedlugo napawal

wanymi".

nawet przed wojskami Chmielnic-

się swym dzielem. W 1833 roku

Byl rok 1785 i Poniński dobrze

kiego i Doroszenki, lecz padl przed

umiera i w ślad za nim odchodzą

rozumial, że ani Turcy, ani Tatarzy,

Turkami.

mlodsze siostry. Majątek przecho-

ani nawet podstępny moldawski

W 1672 roku olbrzymia armia

dzi na brata ­ Kaliksta Ponińskiego.

Petrylo już zamkowi nie zagrażają.

turecka zalala Podole i zajęla Kamie-

Nieutulona w żalu matka zamawia u

Zdecydowal się przebudować zamek

niec. Turcy wysylali w gląb kraju od-

znanego rzeźbiarza Thorvaldsena

na palac, który mial slużyć jako let-

dzialy dla zdobycia poszczególnych

wspanialy nagrobek. Plaskorzeźba

nia rezydencja. Rozebrawszy wieże

twierdz. Obrońcy Czerwonogrodu

z bialego marmuru, zanim znalazla

od strony zachodniej wbudowal pa-

przez kilka dni odpierali ataki nie-

się w kaplicy rodowej Ponińskich,

wodospad