24
Rok 1920
1629 sierpnia 2013 nr 15 (187) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Pod Zamościem
Na przelomie lipca i sierpnia 1920 roku sukcesy Armii Czerwonej bezpośrednio zagrozily istnieniu odro-
dzonego państwa polskiego. Bolszewiccy sztabowcy spodziewali się, że już 12 sierpnia wojska Michaila
Tuchaczewskiego zdobędą Warszawę. Ich nadzieje podzielali podążający za frontem czlonkowie Polskiego
Rewolucyjnego Komitetu. Czlonkowie komitetu, w tym Julian Marchlewski, Feliks Dzierżyński, Józef Unsz-
licht i Feliks Kon oczekiwali, że w zdobytej Warszawie proklamują, za zgodą Kremla, polską Socjalistyczną
Republikę Rad.
MaRCiN RoMER
Na Donu i w Zamostie /Tlejut bielyje
kosti, / Nad kostiami szumiat wietier-
ki./ Pomniat psy-atamany,/ Pomniat
polskije pany, /Konarmiejskije naszi
klinki.
Nad Donem i w Zamościu/ Tleją
biale kości/A nad kośćmi szumi
sobie wiatr./ Pamiętają psy
atamany/ pamiętają polskie pany/
klingi szabel naszej konarmii
(pieśń oddzialów Armii Konnej Bu-
dionnego odtwarzana w Związku
Sowieckim, przy różnych okazjach,
praktycznie do końca jego istnienia)
Postępy Armii Czerwonej z za-
partym tchem śledzili w Moskwie
uczestnicy II kongresu Kominternu.
Codziennie gromadzili się przed
specjalnie wywieszoną mapą. W co-
dziennych komentarzach przepowia-
dano rychly koniec ,,najniegodniejszej
kreatury międzynarodowego kapita-
lizmu" Polski. Prowadzący spotka-
nia z delegatami Grigorij Zinowiew
Bitwa pod Komarowem, mal. Jerzy Kossak
obiecywal, że III kongres zostanie
zwolany w Berlinie, kolejny w Paryżu,
potem w Londynie itd.
bohaterki, zarazem w pogardzie,
Tak jak na początku Polacy i Uk-
ka Bezruczki. Zaraz po zdobyciu Ki-
wyprawa kijowska
W kierunku Lwowa ciągnęla I Ar-
poją konie, taszczą siano, naprawiają
raińcy razem posuwali się w stronę
Pilsudski, wiedząc o przygotowy-
jowa przeniósl się tam sojuszniczy
mia Konna pod dowództwem Siemio-
uprząż, okradają kościoly i miejsco-
Kijowa, tak teraz wspólnie się cofali.
wanym przez Rosję Sowiecką ataku
rząd Ukraińskiej Republiki Ludowej.
na Budionnego. Kapitan Crawford,
wą ludność".
Caly czas w zagrożeniu rosyjskim
na Polskę, postanowil uprzedzić bol-
Sukcesy polskie okazaly się jednak
amerykański lotnik ochotnik, po lo-
Jazda Budionnego nieustannymi
okrążeniem. 6. Dywizja Strzelców Si-
szewickie natarcie planowane, we-
nietrwale. Glówne sily bolszewickie
cie zwiadowczym nad oddzialami Bu-
atakami spychala na zachód polskich
czowych dowodzona przez plk. Mar-
dlug doniesień polskiego wywiadu,
nie zostaly rozbite, a rząd atamana
dionnego napisal w swoim raporcie:
żolnierzy i ich ukraińskich sojuszni-
ka Bezruczkę opuścila zagrożony
na lipiec 1920 r.
Petlury nie zdolal porwać swych ro-
,,Zdawalo mi się, że na calym świecie
ków.
odcięciem Kijów razem z polskimi
22 kwietnia 1920 podpisana zo-
daków i przekonać ich do udzielenia
nie ma tyle kawalerii, ile tam jej bylo".
oddzialami 3. Armii, ruszając na pól-
stala przez Józefa Pilsudskiego i ata-
mu masowego poparcia.
Pojawienie się oddzialów Armii
nocny zachód, w kierunku na Sarny
mana Symona Petlurę, szefa ukraiń-
Bolszewicy dysponowali coraz
Początek wojny
Konnej poprzedzala trwożna wieść
Walki z bolszewikami rozpoczę-
i Kowel. W końcu lipca żolnierze
skiego państwa, tak zwana umowa
większą przewagą liczebną i posta-
o jeźdźcach, rąbiących szablami,
ly się jeszcze w początkach 1919 r.
Bezruczki uczestniczyli w ciężkich
warszawska. Gwarantowala wspólne
nowili ją konsekwentnie wykorzystać.
klujących pikami i rozstrzeliwują-
W styczniu maszerujące na Zachód
bojach, ponosząc w walkach cięż-
wystąpienie zbrojne przeciwko bol-
cych przeciwników, podrzynających
jednostki Armii Czerwonej pokonaly
kie straty w ludziach i sprzęcie. W
szewikom oraz uznanie przez Polskę
odwrót
gardla rannym lub schwytanym jeń-
polskie oddzialy i po trzydniowym
polowie sierpnia ukraińska dywizja
niepodleglości Ukraińskiej Republiki
Jeszcze 10 marca 1920 r. na
com. Rzeczywistość czasami byla
boju zmusily je do opuszczenia Wil-
liczyla zaledwie 300 ludzi zdolnych
Ludowej na terenach polożonych na
odprawie w Smoleńsku dowództwo
bardziej przerażająca od opowieści
na. Jednocześnie dowództwo armii
do walki. Pozostali byli ranni lub
wschód od linii rzeki Zbrucz. Bylo to
Armii Czerwonej podjęlo decyzję o
pisal w swojej książce ,,Galicja
bolszewickiej nakazalo rozpoczęcie
chorzy. Polskie dowództwo odwola-
zgodne z koncepcją Pilsudskiego,
przerzuceniu z Kaukazu na front pol-
Wschodnia 1920" prof. Michal Kli-
realizacji planu ,,operacja Wisla",
lo ją z frontu, kierując na odpoczy-
którego celem politycznym bylo stwo-
ski I Armii Konnej pod dowództwem
mecki.
którego celem mialo być wsparcie
nek w rejon Zamościa. Przybyla tam
rzenie federacji państw narodowych
Siemiona Budionnego. Po rozbiciu
Nie brakowalo w opowiadaniach
komunistycznej rewolucji w Niem-
19 sierpnia 1920 r.
tzw. Międzymorza od Estonii po
po drodze części wojsk Nestora
drastycznych epizodów, w których po-
czech. W kwietniu 1919 r. wojska pol-
Ukrainę. Mialo to w efekcie zapobiec
Machno w Hulajpolu, Armia Konna
jawialy się walczące w l Armii Konnej
skie ponownie jednak odzyskaly Lidę,
ekspansji terytorialnej Rosji w kierun-
rozpoczęla przeprawę przez Dniepr
Pod zamościem
kobiety. One to wyróżnialy się wielką
Nowogródek, Baranowicze i Wilno.
Gdy wykrwawiona 6. Dywizja
ku zachodnim.
i 27 maja, po koncentracji pod Huma-
odwagą w boju oraz okrucieństwem
W ciągu roku 1919 r kilkakrotnie
Strzelców Siczowych dotarla do
Uprzedzając bolszewickie ude-
niem, jej oddzialy rozpoczęly atak na
wobec ludności miasteczek i wsi, w
podejmowano próby rozmów po-
Zamościa, pod Warszawą trwaly
rzenie, 25 kwietnia 1920 Pilsudski
pozycje polskie. Po kilku nieudanych
których stanęly na krótki nawet od-
między Polską a Rosją Sowiecką.
ciężkie walki. Bitwę Warszawską,
rozpocząl ofensywę. Już następne-
natarciach Budionny znalazl lukę w
poczynek. Cieszyly się one swoistą
Bolszewicy okazywali wolę porozu-
której integralną częścią bylo decy-
go dnia wojska polskie zajęly Żyto-
ugrupowaniu wojska polskiego i 5
slawą także wśród swoich towarzy-
mienia, a nawet znacznych ustępstw,
dujące przeciwnatarcie polskie znad
mierz, a w ciągu kilku następnych
czerwca 1920 r. przelamal polską
szy broni. ,,O kobietach w Konarmii
jednak tylko tak dlugo, jak dlugo sami
Wieprza nazwano później ,,Cudem
opanowaly Berdyczów i węzel kole-
obronę rozpoczynając dzialania na
można napisać tomy. Szwadrony idą
czuli się zagrożeni. Po pokonaniu
nad Wislą" i ,,18. decydującą bitwą w
jowy Koziatyn. Na poludniu polskie
tylach wojska polskiego. 7 czerwca
do boju, kurz, huk, obnażone szable,
bialej armii Denikina i odbiciu z jego
dziejach świata".
oddzialy opanowaly Winnicę, Bar
jedna z jego dywizji zajęla Żytomierz,
niesamowite bluzgi zapisal w swym
rąk Kijowa, bolszewicy natychmiast
20 sierpnia 1920 Siemion Bu-
i Żmerynkę. Na pólnocy zdobyly
wycinając do nogi polski garnizon,
dzienniku czerwony komisarz Izaak
zerwali rokowania z Polską. Bly-
dionny, dowódca bolszewickiej I Armii
Czarnobyl i zbliżyly się do Dniepru
druga opanowala Berdyczów, paląc
Babel a one z podkasanymi spód-
skawicznie koncentrowano wojska
Konnej, operującej pod Lwowem, po-
w rejonie ujścia Prypeci. Armia pol-
m.in. doszczętnie szpital z sześciu-
nicami galopują na samym przedzie,
sowieckie. Od stycznia do kwietnia
stanowil wreszcie zrealizować dawno
ska bez większych przeszkód dotar-
set rannymi i siostrami Czerwonego
zakurzone, piersiaste, wszystkie kur-
1920 r. ich liczebność na Froncie
już otrzymany rozkaz naczelnego
la do Kijowa i 7 maja zajęla miasto
Krzyża. 10 czerwca zagon Budion-
wy, ale towarzyszki, a kurwy dlatego,
Zachodnim zwiększyla się pięciokrot-
dowódcy Armii Czerwonej Siergieja
wspólnie z oddzialami ukraińskimi
nego zająl już Równe. Dzialania za-
że towarzyszki, to najważniejsze,
nie. Ostateczne starcie stawalo się
Kamieniewa o przyjściu z pomocą
6 Dywizją Strzelców Siczowych
czepne zostaly podjęte przez Armię
slużą wszystkim, czym tylko mogą,
nieuniknionym.
Tuchaczewskiemu pod Warsza-
pod dowództwem pulkownika Mar-
Czerwoną na calym froncie.
