27
www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 1629 sierpnia 2013 nr 15 (187)
księstwo Balaku" w Stanislawowie Humor
żydowski
Miasto, którego nie ma i Polska, której nigdy nie będzie taką nostalgiczną przepla-
tanką wypelnione są opowieści Andrzeja Chciuka. Książki pisarza w przekladzie na
Bankier Goldring wzywa do ga-
język ukraiński prezentowala w Stanislawowie tlumaczka Natalia Rymska.
binetu prokurenta:
- Nasz dlużnik Lissauer nie pla-
ci ani szylinga. Proszę się do niego
- Andrzej Chciuk urodzil się w
SaBiNa RÓŻYCKa
udać i nie ruszyć się z miejsca, póki
Drohobyczu. Byl szóstym dzieckiem
tekst i zdjęcie
nie zwróci zaciągniętej u nas po-
w rodzinie. Uczyl się w męskim
życzki.
Autor urodzil się w Drohobyczu w
gimnazjum im. króla Wladyslawa
Prokurent wraca po dwóch go-
1920 roku, ale po wymuszonej emi-
Jagielly. Do tej samej szkoly chodzili
dzinach z triumfalną miną.
gracji nigdy nie powrócil do krainy
wspóltwórca Skamandra Kazimierz
- Zaplacil? pyta szef.
swej mlodości. Wspomnienia o Dro-
Wierzyński, Bruno Schulz i pisarz
- A jakże.
hobyczu i Galicji znalazly swe odbicie
ukraiński Iwan Franko. Chciuk byl
- Gotówką?
- Tyle co gotówką wekslem.
w utworach ,,Atlantyda" i ,,Ziemia księ-
uczniem Brunona Schulza stresz-
- To istne kpiny!
życowa". Inaczej utwory te nazywane
cza życiorys Chciuka Natalia Rym-
- Żadne kpiny! Spójrz pan tylko!
są opowieścią o ,,Wielkim Księstwie
ska. Jesienią 1938 roku Chciuk
Weksel wystawiony na imię i nazwi-
Balaku". Tak Andrzej Chciuk określa
rozpocząl studia na wydziale prawa
sko samego barona Rotszylda...
Galicję. Niedawno mieszkańcy Stani-
Uniwersytetu Jana Kazimierza we
- A czy Rotszyld go podpisal?
slawowa mieli okazję do zapoznania
Lwowie. Ale po pierwszym roku stu-
- Podpisal? Też pretensje! Prze-
się z magiczną krainą uwiecznioną
diów nie zdal żadnego egzaminu. A
cież Rotszyldowi można wierzyć na
przez Chciuka. Książki prezentowano
potem wybuchla wojna. 24 września
slowo!
w centrum kultury ,,Je" w Iwano-Fran-
do Drohobycza wkroczyla Armia
***
kowsku. Tlumaczka Natalia Rymska
Czerwona. Andrzej, z bratem Tade-
We Lwowie mawiano:
mieszka z mężem w Warszawie, ale
uszem i kolegą postanowili uciekać
- Kiedy żona otrzymuje nazwi-
pochodzi ze Lwowa. W 2004 roku
przez Węgry na Zachód. Tam prze-
sko męża?
natalia Rymska
- W dniu ślubu.
otrzymala stypendium i po raz pierw-
bywal w obozie dla Polaków. Po
- A kiedy mąż otrzymuje nazwi-
rodzinnego domu, którego Chciuk
szy zetknęla się z utworami Chciuka.
przyjeździe do Francji wstępuje do 2
Z okazji 25-lecia pracy twórczej
sko żony?
zostal pozbawiony na zawsze,
- Przeczytalam i zrozumialam, że
Dywizji Strzelców Pieszych.
Chciuka, w Londynie nakladem Pol-
- W przededniu bankructwa.
opowieść o utraconej Ojczyźnie, o
książka mnie pochlonęla mówi dla
W listopadzie 1941 roku Andrzej
skiej Fundacji Kultury ukazal się zbiór
***
świecie, który historia skazala na los
Kuriera Natalia Rymska. Praca nad
znalazl się w Tuluzie, gdzie rozpo-
wspomnieńdrohobyckich,,Atlantyda".
Chaim leży w szpitalu epide-
Atlantydy i jedynie obowiązek pamię-
przekladem zabrala dużo czasu, bo
cząl wspólpracę z polskim ośrod-
6 czerwca 1970 roku jury dorocznej
micznym. Stan pacjenta jest prawie
ci, wierna milość do tej ziemi, zmu-
realia Galicji, które opisuje Chciuk nie
kiem organizacji YMCAjako redaktor
nagrody londyńskich ,,Wiadomości"
beznadziejny. Nagle chory prosi o
sza go do opisywania fragmentów,
byly mi znane zbyt dobrze, chociaż
i dziennikarz. W październiku 1951
uznalo ją za najwybitniejszą publika-
przyprowadzenie księdza. Prośba
aby ocalić od zapomnienia choćby
urodzilam się tam, gdzie mieszkal
roku Andrzej Chciuk wyjechal do
cją polskiego autora wydaną w 1969
lotem blyskawicy obiega caly szpi-
szczególy mówi Natalia Rymska.
pisarz. Jednak slyszalam opowieści
Australii. Tam jego artykuly ukazy-
roku. W 1972 roku w Londynie uka-
tal. Nie może być inaczej: Żyd w obli-
Powrót do Drohobycza dla Chciuka
o tym, co opisywal. Prezentowana
waly się w prasie emigracyjnej. Bral
zala się druga część dylogii ,,Zie-
czu śmierci chce się ochrzcić!
rozpocząl się z potrzeby opowieści o
książka ukazala się po ukraińsku w
czynny udzial w życiu polskiej emi-
mia księżycowa". 15 maja 1978 roku
Po chwili zjawia się dyrektor w
swym nauczycielu Bruno Schulzu.
2011 roku. Przedmowę do wydania
gracji. Od 1957 roku Andrzej Chciuk
towarzystwie pielęgniarek i ksiądz,
Andrzej Chciuk zmarl. Zostal pocho-
do którego Chaim zwraca się ci-
Dlatego w obu ,,drohobyckich" książ-
napisala Natalia Rymska, podala
wspólpracowal z paryską ,,Kulturą"
wany na cmentarzu ,,Nekropolis" w
chym glosem:
kach postać Schulza jest dla pisa-
również slownik wyrazów i określeń
Jerzego Giedroycia, a od 1958 z
Melbourne.
- Proszę, aby ksiądz wziąl pa-
rza jakby znakiem-symbolem tego,
galicyjskich użytych w książce, które
londyńskimi ,,Wiadomościami". Pi-
Dylogia ,,Atlantyda" i ,,Ziemia
pier i pióro, chcialbym podyktować
co stalo się z ,,jego" Drohobyczem
nie zawsze mogą być dla czytelnika
sarz interesowal się również życiem
księżycowa" zajmują szczególną
swoją ostatnią wolę.
i ludźmi opisanymi w ,,Atlantydzie".
zrozumiale. Slownik ten zostal spo-
emigracji ukraińskiej, co zaowoco-
pozycję w twórczości pisarza. Na
Kapelan poslusznie siada przy
Drohobycz Chciuka powstaje jako
rządzony przez Rymską, aby wspól-
walo ukazaniem się na lamach ,,Kul-
ich kartach rozwija się wewnętrzna
stoliku, a pacjent dyktuje:
mozaika wspomnień pisanych ,,ba-
cześni czytelnicy mogli zrozumieć
tury" antologii Jurija Lawrynienka
biografia autora tzn. historia jego
- Na synagogę przy Tlumackim
lakiem".
,,balak galicyjski".
,,Rozstrzelane odrodzenie".
pamięci. ,,To opowieść o powrocie do
przeznaczam dwadzieścia tysięcy
zlotych...
Dyrektor nie wytrzymuje nerwo-
Mogilę Pradziada ocal od zapomnienia
wo:
- Panie Chaim, jeśli przeznacza
pan taką kupę pieniędzy na rzecz
Akcję porządkowania polskich grobów na Ukrainie rozpoczęla i prowadzi od 1999 roku Telewi-
synagogi, to dlaczego wezwal pan
księdza, a nie rabina?
zja Polska-Oddzial we Wroclawiu. Celem tej akcji jest ratowanie zaniedbanych i w dużej części
Chory uśmiecha się:
- Panie dyrektorze, bądź pan
zniszczonych polskich cmentarzy na Wschodzie, szczególnie na Ukrainie i Wileńszczyźnie.
mądry! Rabina do szpitala chorób
zakaźnych?!
JULiaN GoLaK
***
W autobusach kursujących z Tel
Pierwszą akcją (14 lat temu) bylo
Avivu do Hajfy widnieje napis ostrze-
gawczy:
porządkowanie cmentarza w Kolomyi.
- Nie rozmawiaj z szoferem! Szo-
Od samego początku akcję przywra-
fer powinien trzymać ręce na kierow-
cania do dawnej świetności polskich
nicy!
grobów koordynowala Grażyna Son-
***
dej-Orlowska, dziennikarka TVP Wro-
Bylo to przed wojną, na począt-
claw. Od 1999 roku co roku wyjeżdża
ku lat trzydziestych. Przewodnik
do pracy na cmentarze polskie na
oprowadzający wycieczkę po malo-
wschodzie okolo 300 wolontariuszy.
polskim uzdrowisku poświęca parę
Wyjazdy polskiej mlodzieży ze
slów miejscowym świątyniom:
szkól z Dolnego Śląska na cmen-
- Tu, proszę państwa, kościól
tarze polskie na Ukrainie, to akcja
dla rzymskokatolików, nie opodal
warta wyróżnienia. Mlodzi ludzie nie
cerkiew dla grekokatolików, a tam
synagoga dla kuracjuszy.
odpoczywają, nie bawią się, ale w
***
czasie wakacji dobrowolnie angażują
Spryciarz, korzystający z wielkiej
opiekuje się mlodzież z gimnazjum
skiego Rafalem Jurkowlańcem od-
wojska polskiego. W Jampolu pra-
się w ciężką pracę na zaniedbanych
gościnności zamożnego bankiera
wiedzilem kilka cmentarzy polskich
w Dziadowej Klodzie. Na cmentarzu
cują studenci z Wroclawia i samo-
polskich cmentarzach. W 2011 roku
Rotszylda, poczynil mu następującą
w miejscowościach Polonne, gdzie
w Szepietówce pracują uczniowie z
rządowcy z Sycowa.
uczestnicy akcji porządkowali aż 16
propozycję:
prace porządkowe prowadzi mlo-
gimnazjum i Zespolu Szkól Ponad-
Na cmentarzu polskim w Berdy-
polskich cmentarzy na Ukrainie.
- Jak mi pan da 100 guldenów,
dzież z Zespolu Szkól Ponadgimna-
gimnazjalnych w Oleśnicy.
czowie prace porządkowe prowadzi
W lipcu 2013 roku mialem
dostarczę panu coś, czego nie mógl-
zialnych w Legnicy. Na cmentarzu
W Nowej Uszycy udzial w ak-
mlodzież z gimnazjum w Jaworze.
osobiście zaszczyt odwiedzać po-
by pan dostać za caly swój majątek.
w Litynii pracuje mlodzież z gimna-
cji porządkowania cmentarza to
Mlodzi ludzie z Dolnego Śląska
rządkowane polskie cmentarze w
Rotszyld się zgodzil i dostal...
zjum w Czernicy. Groby polskie na
zasluga mlodzieży z gimnazjum w
walnie przyczynili się do odnowie-
winnickim okręgu konsularnym.
świadectwo ubóstwa z gminy żydow-
cmentarzu w Zaslawiu odnawiają
Pszennej kolo Świdnicy. Tam rów-
nia polskich grobów na Ukrainie, w
Wspólnie z konsulem generalnym
skiej.
uczniowie z gimnazjum nr 2 i 3 w
nież nastąpilo odslonięcie i poświę-
2013 roku pracowalo tam ponad 750
RP Krzysztofem Świderkiem oraz
Oleśnicy. Cmentarzem w Slawucie
cenie symbolicznej mogily żolnierzy
wolontariuszy na 13 cmentarzach.
marszalkiem województwa dolnoślą-
www.izrael.badacz.org
