16

Przegląd Najnowszych

29 października–14 listopada 2013 nr 20 (192) * Kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Stanisławowianie w polskim kinie

Z tęsknoty za życiem pełnym blasku

Przegląd Najnowszych Filmów Polskich „Pod Wysokim Zamkiem” w listopadzie wyrusza w swoją pierwszą

większą podróż poza Lwów – w ciągu najbliższych listopadowych dni (8–12) mieszkańcy Iwano­Frankiwska

(Stanisławowa) obejrzą w kinie Lumière 10 polskich filmów. Zapraszając widzów do kin przypominamy trady-

cje filmowe dawnego Stanisławowa i postacie polskich twórców filmowych wywodzących się z tego miasta.

BEATA KOST

Czar kinematografu

Przedwojenny Stanisławów i jego

okolice był, podobnie jak inne polskie

ośrodki, miastem miłośników filmu: na

terenie województwa działało 27 kin,

nie licząc rozmaitych objazdowych

zespołów, które jeździły z projekcjami

od Kut po Dolinę.

Kiedy niemy czar kinematografu

uzupełniono dźwiękiem towarzy-

szącej mu muzyki, kino na zawsze

zawładnęło wyobraźnią mieszkań-

ców miasta. I dość szybko zorien-

towano się, że kino ma wielką moc

Barbara Ludwiżanka

oddziaływania. W 1912 roku władze

Stanisławowa wydają zarządzenie,

grodę Georgesa Mélièsa na festiwa-

– pisała o nim Zofia Ottawa­Rogal-

które oznajmia, że wszystkie filmy

lu w Wenecji. Odebrał Srebrną Pal-

ska.

przed projekcją publiczną mają zo-

mę na festiwalu w Cannes za „Matkę

Roman Palester to jedna z naj-

stać poddane przez urzędników

Joannę od Aniołów”. Film „Faraon”

ważniejszych postaci życia muzycz-

cenzurze. Jak tłumaczono dyspozy-

był nominowany do Oskara w kate-

nego w Polsce w okresie między-

cja spowodowana była listami osób

gorii filmów zagranicznych. „Śmierć

wojennym i po wojnie. Był niezwykle

„kompetentnych i absolutnie god-

Prezydenta” nagrodzono Srebrnym

czynny: komponował, angażował

nych zaufania”. Krytyczne opinie do-

Niedźwiedziem za reżyserię na fe-

się w działalność stowarzyszeń

tyczyły właścicieli kinematografów,

stiwalu w Berlinie. Film „Austeria” był

twórczych, publikował artykuły, pi-

którzy „pokazują obrazy zdolne po-

laureatem Grand Prix za najlepszy

sał muzykę do sztuk teatralnych i fil-

wodować poważne szkody duchowe

film na Festiwalu Polskich Filmów

mów. W latach 1931–1934 Palester

Pokolenie ich dzieci stanęło po dru-

Jako dziecko z zamiłowaniem

i szkodzić horyzontom etycznym oraz

Fabularnych w Gdańsku.

pracował na stanowisku kierownika

giej stronie kamery – wyrosły z nich

oglądał inscenizacje stryjecznego

moralnym widzów, szczególnie zaś

W 2007 r. na Festiwalu Filmów

muzycznego Teatrów Miejskich we

gwiazdy filmowe reżyserzy i aktorzy.

dziadka wystawiane siłami amato-

młodzieży”. Z tej przyczyny młodzi

Fabularnych w Gdyni Jerzy Kawa-

Lwowie.

Państwa uwadze prezentujemy

rów na scenie siedziby „Sokoła” w

zatracają poczucie piękna, obowiązku

lerowicz odebrał Platynowe Lwy za

Muzykę filmową pisywali wów-

kilkanaście wybranych postaci. Na

Gwoźdźcu. Pierwsze filmy oglądał

i sprawiedliwości, zastąpione przez

całokształt twórczości. Tytuł doktora

czas popularni kompozytorzy – Jerzy

tle barwnej historii miasta sylwetki

w kinie „Mars” w Kołomyi, czasem

zrozumienie dla występku i uwielbie-

honoris causa nadały mu Université

Petersburski, Władysław Daniłowski

zasłużonych artystów stają się jed-

seanse urządzane w Gwoźdźcu, ale

nie dla zmysłowości oraz pozornie

Paris­Sorbone i Państwowa Wyższa

(Dan), Władysław Szpilman, czy

nym z najważniejszym elementem

na dobre rozsmakował się w sztuce

niezwykłych perypetii ukazywanych

Szkoła Filmowa Telewizyjna i Teatral-

Jan Maklakiewicz. Do tej plejady Ro-

budującym dzieje grodu Rewery.

filmowej jako bywalec kina „Ton” w

w filmach.

na w Łodzi. Zmarł w 2007 roku.

man Palester dołączył w 1932 r. pi-

Zdjęcia do tekstu pochodzą ze zbio-

Stanisławowie. Po wojnie zamiesz-

Cenzura nie mogła jednak za-

sząc muzyką do filmu „Dzikie Pola”.

rów Narodowego Archiwum Cyfro-

kał w Krakowie, studiował na ASP, a

szkodzić wielkiemu sukcesowi filmu.

Łącznie skomponował muzykę do

wego i Fototeki Filmoteki Narodowej.

następnie ukończył Instytut Filmowy.

Roman Palester

Sale projekcyjne początku XX wieku

Urodzony w 1907 roku w Śnia-

20 polskich filmów (m.in. „Młody las,

Nazywany przez krytyków „wir-

i ich magia rozprzestrzeniająca się

tynie (woj. stanisławowskie) Roman

„Róża”, „Ludzie Wisły”, „Dziewczęta

tuozem kamery” Kawalerowicz po-

Jerzy Kawalerowicz

przez hol z afiszami, charaktery-

Palester był wybitnym polskim kom-

z Nowolipek”). Jest autorem znane-

Wybitny polski reżyser, scena-

święcił sztuce filmowej ponad 50 lat

styczne odgłosy: warkot silnika, a

pozytorem, współtwórcą polskiej mu-

go filmowego przeboju dwudziesto-

rzysta, pedagog mówił o sobie, że

życia, zrealizował 17 filmów fabular-

wcześniej odgłosy ręcznej korbki

lecia – piosenki „Baby, ach te baby”

przyszedł na świat „na pograniczu

nych. Jest współtwórcą powojennej

za pomocą której kręciło się taśmę

napisanej do filmu „Zabawka” (1933).

Bizancjum i Rzymu”. Urodził się

filmowej Szkoły Polskiej. Od 1956 r.

filmową w projektorze, rzędy krzeseł

Słowa piosenki napisał Jerzy Nel,

19 stycznia 1922 roku w Gwoźdź-

kierował studiem filmowym „Kadr”,

aż po kasjerkę w okienku i straża-

śpiewał ją Eugeniusz Bodo. Czołową

cu niedaleko Kołomyi. Lata mło-

gdzie reżyserowali najwybitniejsi

ków angażowanych na wypadek

pozycją wśród kompozytorów ugrun-

dzieńcze spędzone w Gwoźdźcu

polscy reżyserzy – Andrzej Munk,

pożaru.

towało napisanie przez Palestra

– zamieszkiwanym przez Żydów,

Andrzej Wajda, Kazimierz Kutz, Jan

„Film śnić” – tęsknić za życiem

muzyki do pierwszych powojennych

Ormian, Polaków i Ukraińców – na-

Łomnicki, Tadeusz Konwicki. Współ-

pełnym blasku – pojawia się tłuma-

filmów: „Zakazane piosenki”, „Ostatni

uczyły go szanowania odmienności

założyciel i pierwszy prezes Stowa-

czenie nowego snu w sennikach.

etap”, „Ulica Graniczna”, „Robinson

kulturowej. Charakter typowego

rzyszenia Filmowców Polskich. Lau-

I choć tytuły przez chwilę dobiera-

warszawski”. Po wojnie pełnił funkcję

miasteczka pogranicza oddał w fil-

reat wielu prestiżowych nagród. W

no staranniej, tłumy bez względu na

prorektora Wyższej Szkoły Muzycz-

mie „Austeria”.

1959 r. za film „Pociąg” otrzymał na-

nastroje urzędników zasiadały w sta-

nej w Krakowie, uchodził za jednego

nisławowskich salach – u pani Róży

z najwybitniejszych polskich kompo-

Lieberman w „Uranii”, u Hellerbachów

zytorów. Sprzeciwiając się doktrynie

w „Olimpii”, w kinach „Warszawa”,

socrealistycznej, wyjechał za grani-

„Ton”, „Słońce”, „Edison”, „Bellana”,

cę, gdzie pozostał do śmierci w 1989

„Raj” i wielu innych.

roku.

Roman Palester

Kiedy mieszkańcom Ziemi Stani-

sławowskiej przyszło opuścić tereny,

zyki filmowej. Komponował utwory

Barbara Ludwiżanka

na których mieszkali – do Wrocławia,

orkiestralne (symfonie, koncerty), ka-

Urodziła się w Stanisławowie 24

Bytomia czy Gliwic zabierali ze sobą

meralne (kwartety i tria smyczkowe),

stycznia 1908 roku. Wybitna polska

swoją pasję filmową. Pierwszymi

sceniczne, wokalne (instrumentalne

aktorka teatralna i filmowa była cór-

osobami tworzącymi powojenne kina

i solowe), a także kantaty, muzykę for-

ką lwowskiego śpiewaka operowego

na Śląsku byli często dawni kiniarze

tepianową, muzykę filmową, do sztuk

Adama Ludwiga.

ze Lwowa czy Stanisławowa. Wy-

teatralnych i audycji radiowych.

Ukończyła Wydział Dramatycz-

korzystując swoje  doświadczenie,

Od 1921 r. mieszkał we Lwowie,

ny przy Konserwatorium w Poznaniu

zostawali operatorami, kierownikami

uczył się w VIII Gimnazjum im. Ka-

(1923). Debiutowała w 1924 roku. W

nowopowstających kin, szukali sale

zimierza Wielkiego oraz w Konser-

dwudziestoleciu międzywojennym

nadające się na seanse filmowe,

watorium, gdzie był uczniem Adama

występowała w teatrach w Warsza-

dbali o zaplecze techniczne i sprzęt.

Sołtysa. „Chluba Lwowa i Warszawy”

wie, Krakowie, Poznaniu i Łodzi.

Jerzy Kawalerowicz