27

www.kuriergalicyjski.com * Kurier galicyjski * 29 października–14 listopada 2013 nr 20 (192)

Humor

napisał Leon Boruński, a popularność

piosenek, w tym tak znanych jak

cował z najlepszymi z tekściarzami

noc, oczka zmruż”, wyśpiewany

szybko zyskała piosenka „Tego nie

„Jesienne róże”, „Tango Milonga”

Konradem Tomem i Ludwikiem Star-

przez Szczepka i Tońka oraz prze-

wolno brać do ręki!” Wkrótce nagra-

czy „Całuję twoją dłoń, madame”.

skim oraz z kompozytorami Jerzym

piękny sentymentalny slow­fox „Nic

żydowski

na została w osławionej wytwórni

W głośnym filmie Juliusza Gardana

Petersburskim, Henrykiem Warsem.

o tobie nie wiem”, zaśpiewany przez

płytowej „Syrena Records” – jednej z

„Czy Lucyna to dziewczyna” Euge-

Wkrótce Ordonka w „Wielkiej Rewii”

Zbigniewa Rakowieckiego i Andrzeja

najstarszych na świecie przez same-

niusz Bodo i Jadwiga Smosarska

wylansowała wspomniany przebój

Boguckiego. Był to jeden z ostatnich

Chełmianin spytał chełmianina:

go Kazimierza Krukowskiego „Lop-

zaśpiewali piosenkę Warsa­Schlech-

„Trudno”, a „Małe Qui Pro Quo” slow-

filmów polskich mających premierę w

­ Co byś zrobił, gdybyś znalazł w

ka”. Prawdopodobnie w tym czasie

tera „O Key” (slowfox) – najbardziej

fox „Tak mi wstyd” [lecz zakochałem

1939 r. (5 kwietnia). Następne plano-

sam szabas sakiewkę z pieniędzmi?

Mundek – jak powszechnie mówiono

„warsowską” ze wszystkich piosenek

się]. Dla kabaretu napisał jakże ak-

wano na jesień 1939 r. Oczekiwał film

­ Gwałtu! Przecież dzisiaj nie jest

do Schlechtera – być może za spra-

wielkiego kompozytora, bo stałym

tualną i dziś piosenkę o kryzysie go-

Krawicza wg scenariusza Schlechte-

szabas! Gdzie leży ta sakiewka?!

wą Hemara nawiązał współpracę z

elementem tekstu uczyniono owo

spodarczym – „A wszystkiemu winien

ra i Starskiego „Ja tu rządzę” (wy-

***

wspomnianym, legendarnym teatrem

powtarzane –zbyt często – przez

kryzys, / Stary zatwardziały kryzys. /

świetlono go dopiero w grudniu 1941

Z Chełma do Włodawy udaje się

Qui Pro Quo i uczestniczył w powsta-

Warsa „O.K.”.

I łudzisz się, że może jutro minie już,

r.). Finalizowano pracę nad trzecim

na jarmark „omnibus” żydowski – fur-

waniu repertuaru w ostatnich dwóch

Do muzyki Warsa Mundek na-

/ I myślisz wciąż, a nuż? A może? /A

filmem lwowskim Waszyńskiego,

manka wypełniona po brzegi pasaże-

sezonach (teatr działał od 1919 do

pisał m.in. piosenki: „Co bez miłości

tymczasem coraz gorzej”.

Schlechtera i Warsa – „Serce batia-

1931 r.).

wart jest świat”, „To nie ty”, „Nie ma

Największą sławę „piosenkotwór-

ra”, którego klisze prawdopodobnie

rami. Ostatnia gramoli się na wehikuł

30 kwietnia 1931 r. w lwowskim

piękniejszego nic od miłości”, „Czy

cy” przyniosła jednak dziesiąta muza.

spłonęły. Pozostała tylko piosenka

zażywna straganiarka, a stanąwszy

Colosseum odbyła się premiera

tutaj mieszka panna Agnieszka?”,

W ciągu owych siedmiu lat Schlechter

tytułowa.

na czyimś bucie pyta:

pierwszej autorskiej rewii Mundka

„Najlepiej w głowie mieć szum”, oraz,

uczestniczył w powstawaniu ponad

Siedem pracowitych i pięknych

­ Komuż to ja stanęłam na no-

Schlechtera – „Co słychać w eleganc-

do pierwszego lwowskiego filmu du-

dwudziestu filmów. Dla dziesięciu

lat minęło tak szybko...

dze?

kim świecie?”, która inaugurowała

etu Schlechter­Waszyński pt. „Bę-

tworzył lub współtworzył scenariusze,

*

Na to chełmski mełamed odpo-

działalność – współtworzonego m.in.

dzie lepiej” z 1936 r., „Nie wiem co

w szesnastu śpiewano jego piosenki,

We wrześniu 1939 r. Mundek z

wiada rzeczowo:

z młodszym o trzy lata kompozytorem

się ze mną stało” i piosenkę z mora-

dla kilku napisał dialogi, a w jednym

rodziną opuścił Warszawę i wrócił

­ Jeśli to noga w niebieskiej skar-

Alfredem Schützem (potem autorem

łem „My dwaj obacwaj”: „Popamiętaj

– wspomnianym na początku – filmie

do Lwowa. Po zajęciu miasta przez

petce – w takim razie to moja noga...

muzyki do „Czerwonych maków pod

ty sy, Tońku! / – Powidz, Szczepciu,

Marty Flanz zagrał rolę owego autora

Sowietów i wprowadzeniu sowiec-

***

Monte Cassino”) – teatrzyku żydow-

powidz co ? – To si Tobi przyda / Bo

rewii, który upomina się o możliwość

kiej administracji wprowadzono tzw.

Chełmski mełamed Zajnwel na-

skiej młodzieży akademickiej „Złoty

pamiętaj, ży ni bida, / Ali piniundz to

ukłonienia się publiczności.

paszportyzację – czyli nadanie oby-

leżał do nieprzejednanych wrogów

Pieprzyk”. Popularność w całej Pol-

watelstwa Związku Sowieckiego.

Napoleona. Toteż gdy w 1812 roku

sce, szczególnie wśród żołnierzy,

Schlechter jako Polak i obywatel

wkroczyły do miasteczka oddziały

zyskała piosenka z tejże rewii pt. „Żoł-

Polski odmówił przyjęcia paszportu.

francuskie, chederowy polityk wy-

nierska brać”, którą nagrały w Warsza-

Incydent ten skutkował tym, że mimo

szedł im naprzeciw z dwoma pusty-

wie zespoły lwowskich rewelersów, w

iż pracował Lwowskim Państwowym

mi wiadrami. Za nim biegła zdysza-

tym Chór Eryana. W kolejne miesiące

Teatrze Miniatury, nie opuszczał mia-

na żona Dwojra i zawodziła:

Schlechter pisał dla „Złotego Pieprzy-

sta. Nie związał się trwalej z Hen-

­ Ach, ty głupcze, ty jołopie prze-

ka” teksty, reżyserował, a w wysta-

rykiem Warsem, który utworzył we

klęty! Kiedy dwóch cesarzy się bije,

wianej w listopadzie 1931 r. rewii pt.

Lwowie zespół teatralny Tea Jazz, z

po co ty wtrącasz się do ich spraw?!

„Trzeba sobie radzić” współtworzył

którym podróżował po ZSRR. Dla-

***

muzykę i zagrał jako aktor. Uczestni-

czego pozostał we Lwowie? Prze-

Chełmianin Jechiel chce wyje-

czył w licznych przedsięwzięciach ar-

cież większość artystów wyjechała, a

tystycznych Lwowa. Pojawiał się też

potem wyszła z „nieludzkiej ziemi” z

chać z Polski, lecz nie wie dokąd.

w lwowskiej prasie oraz w nadzwy-

wojskiem gen. Władysława Andersa.

Udaje się zatem do Warszawy, do

czaj prężnie rozwijającym się Polskim

Wkrótce po zajęciu Lwowa przez

żydowskiego biura emigracyjnego

Radio Lwów, z którym współpracował

Niemców utworzono getto. Znalazł

„Hias”. Zasiadłszy przy biurku infor-

od chwili powstania rozgłośni w 1930

się w nim Schlechter z rodziną, z

matora, rozważa różne możliwości.

r. Wspólnie z Ludwikiem Starskim i

żoną i małym synkiem. Nie przyjął

Wreszcie zniecierpliwiony urzędnik

Zespół teatru „Cyrulik Warszawski” w redakcji IKC. Ema-

Wacławem Radulskim napisał sce-

propozycji „aryjskich” przyjaciół do-

radzi niezdecydowanemu petentowi:

nuel Schlechter (na zdjęciu w okularach) w otoczeniu Fry-

nariusz na rewię sylwestrową 1932

starczenia fałszywych „ausweisów”.

­ Tam w kącie jest stolik z globu-

deryka Jarossy ego (stoi na stole), Stefanii Górskiej (5. od

r., wystawianą w lwowskim Tatrze

Dzielił los narodu, z którego się wy-

sem. Proszę podejść i wybrać sobie

prawej), Zofii Terne (4. od prawej), Jadwigi Andrzejewskiej

Wielkim. Uczestniczył jeszcze w kil-

wodził. Nadal zajmował się działal-

jakiś kraj.

(w sukni w groszki), Ireny Kwiatkowskiej (6. od prawej), Le-

ku przedsięwzięciach lwowskich, po

nością artystyczną. Nie zaprzestał

Chełmianin pochyla się nad stoli-

ona Boruńskiego (1. od prawej), Jana Pawłowskiego, Bro-

czym – około połowy roku – zapew-

jej także we lwowskim obozie kon-

kiem, długo rozmyśla, a potem zwra-

nisława Gimpla

ne już z małżonką opuścił Lwów. Za-

centracyjnym tzw. obozie janowskim,

ca się do urzędnika:

mieszkał w Warszawie, w której już

Pierwszym filmem z udziałem

niszczeńsci! O!” W głośnym filmie

do którego trafił prawdopodobnie w

­ Żaden z tych krajów mi nie od-

1933 r. zaczął nagrywać dla „Ode-

Mundka była komedia w reżyserii

Mieczysława Krawicza z 1936 r. pt.

1942 r. Więzień tego obozu, któremu

powiada. Może mi pan pokaże jakiś

onu” i „Columbii” (był w niej kierow-

Mieczysława Krawicza pt. „Każde-

„Jadzia” śpiewano piosenki Schlech-

– jako jednemu z nielicznych uda-

inny globus!

nikiem literackim) płyty z własnymi

mu wolno kochać” – z tytułowym

tera do muzyki Alfreda Schera.

ło się uciec, Szymon Wiesenthal

***

piosenkami oraz ze spolszczonymi

przebojem Schlechtera do muzyki

18 lutego 1937 r., na Festiwalu

wspominał: „SS­Untersturmführer

Pisarz żydowski poślubił pannę

tradycyjnymi piosenkami żydowski-

Zygmunta Karasińskiego i Szymona

Filmowym podczas Targów Wschod-

Richard Rokita, kiedyś skrzypek

z Chełma. Pewnego dnia, udając się

mi. Nagrywał pod „litewsko­polskim”

Kataszka. W następnym roku na

nich we Lwowie, miała miejsce

w jednej ze śląskich kawiarni, miał

na zebranie, pozostawił na biurku plik

pseudonimem Olgierd Lech. Do wie-

ekrany kin wszedł obraz najpopu-

premiera jednego z najlepszych

bzika na punkcie „swojej” orkiestry.

zapisanych arkuszy. Gdy wrócił do

lu sam sobie akompaniował. Najbar-

larniejszego i najbardziej płodnego

filmów komediowych okresu II RP

On, który codziennie z czystej żądzy

domu i przekroczył próg gabinetu, po-

dziej znane to: „Żydowskie wesele”,

reżysera międzywojnia Michała Wa-

– „Piętro wyżej”, w reżyserii Leona

mordu zabijał kogo popadło, miał tyl-

ciemniało mu w oczach: biurko było

„Kołysankę matki”, chyba najpopular-

szyńskiego pt. „Parada rezerwistów”,

Trystana, według scenariusza trzech

ko jedną ambicję: swoją orkiestrę!”

niejsza ballada „Srulek” oraz oparta

do którego scenariusz przygotowali

autorów: Schlechtera, Ludwika Star-

i w dalszej części: „Pewnego dnia

dokładnie uprzątnięte, ani śladu jakie-

na motywach tradycyjno­biblijnych…

wspólnie Schlechter oraz skryty pod

skiego oraz Eugeniusza Bodo, który

Rokita przyprowadził kompozytora

gokolwiek rękopisu. Tknięty najgor-

pseudonimem Szer­Szeń adwokat

objął też kierownictwo artystyczne

piosenek kabaretowych nazwiskiem

szym przeczuciem, pyta połowicę:

Jan Lesman, potem znakomity twór-

oraz zagrał główną rolę. Sale kinowe

Zygmunt Schlechter [błędnie zapa-

Siedem dobrych lat

­ Powiedz, moja droga, jakie pa-

W tej spolonizowanej piosence

ca literatury dziecięcej – Jan Brze-

przez dwa miesiące pękały w szwach,

miętał imię – A.R.] i rozkazał mu, by

piery wrzuciłaś do ognia?

żydowskiej nagranej dla „Odeonu”

chwa. Wspólnie napisali też piosenkę

a piosenki ze słowami Schlechtera

napisał żałobne tango. Ilekroć później

­ Czy uważasz mnie za tak bez-

w 1933 r. Schlechter śpiewał: „Po-

„Barbara” do muzyki Władysława Da-

i muzyką Warsa, zaśpiewane w fil-

je grano, temu sadyście i okrutnikowi

rozumną, że zniszczyłabym czyste

zwólcie, że przed wami się pożalę /

niłowskiego (twórcy Chóru Dana),

mie przez Bodo, stały się przebojami

wilgotniały oczy” (Sz. Wiesenthal,

arkusze? Znajdziesz je w szufla-

Na moje biedne życie, na mój świat.

która stała się szybko popularna.

wszechczasów – „Umówiłem się z nią

Słonecznik. Opowieść i komentarze,

dzie. Spaliłam tylko zapisane!

/ Choć mówią, że nasz Pan Bóg

Przeboje przyniosły kolejne fil-

na dziewiątą” (tango), „Sexappeal”

przekł. M. Kurkowska, K. Sendecka,

***

zwykle daje / Każdemu jego siedem

my Waszyńskiego, m.in.: „Co mój

(foxtrot) oraz nieco mniej dziś znana

Warszawa 2000, s. 22). Tango owo

Bogacz chełmski poleca służą-

dobrych lat. / I czekam na tę dobrą

mąż robi w nocy” (1934), w którym

„Dzisiaj ta, jutro ta (mta)” (fox marsz).

grała orkiestra obozowa utworzona

cemu:

chwilę stale, / Że do mnie szczęście

wyśpiewano m.in. foxtrota „Gdybym

W 1938 r. Schlechter uczestniczył

przez Rokitę spośród więźniów KL

­ Masz tu list i trzydzieści kopie-

też uśmiechnie się, / Lecz moich

ja miał cztery nogi”, oraz ogromnie

w tworzeniu filmów „Królowa przed-

Janowska – Lemberg. Może tajem-

jek. List wrzuć do skrzynki poczto-

siedmiu lat nie widać wcale / – Czy to

popularne do dziś tango „Odrobinę

mieścia” (reż. E. Bodo); „Szczęśliwa

nica długiego przetrwania Mundka

wej, ale kup najpierw znaczek i przy-

możliwe, żeby Bóg zapomniał mnie?

szczęścia w miłości” [O czym marzy

trzynastka” (reż. Marian Czauski) – z

Schelchtera w Obozie Janowskim

lep do koperty!

/ Gdzie jest moich siedem dobrych

dziewczyna, gdy dorastać zaczy-

przebojem „Młodym być i więcej nic”

tkwi w „przychylności” zwyrodnialca

Służący szybko wykonał pole-

lat? / Jak nie siedem – dwa bym przy-

na, kiedy z pączka zmienia się w

(muz. J. Petersbuskiego); „Robert i

i artysty Richarda Rokity?

cenie, wraca do domu i oddaje chle-

jął rad. / By mi życie choć coś dało, /

kwiat] z muzyką J. Petersburskiego;

Bertrand” (reż. M. Krawicz) – m.in.

Jedyna krewna Schlechtera, któ-

bodawcy otrzymane przed chwilą

Żeby w sercu tak nie łkało, / Gdzie

„Czarna perła” – z dwoma przeboja-

z piosenką „Zakochany złodziej”; „Ko-

ra ocalała z Zagłady Eugenia Bre-

monety.

jest moich siedem dobrych lat?”

mi Schlechtera do muzyki Henryka

biety nad przepaścią” (reż. Waszyń-

cher napisała w ankiecie złożonej po

­ Dlaczego nie kupiłeś znaczka?

Owe „siedem dobrych lat”, a wła-

Warsa: „W hawajską noc” oraz „Dla

ski i E. Chaberski); „Serce matki” (reż.

wojnie w ZAiKS­ie, że kuzyn został

­ Czy uważa mnie pan za głup-

ściwie siedem najbardziej twórczych

ciebie chcę być białą”, wykonywane

M. Waszyński) oraz „Strachy” (reż. E.

zamordowany 11 listopada 1943 r.,

ca? Podszedłszy do skrzynki, obej-

lat rozpoczęło się właśnie w 1933 r.

przez odgrywającą tytułową rolę,

Cękalski i K. Szołowski).

w dzień niepodległości Polski – tej,

Wówczas Mundek aktywnie włączył

pochodzącą z Thaiti – Reri. W tym

W ostatnim roku pokoju do kin

o którą walczył w 1920 r., dla której

rzałem się dookoła. Nie było na ulicy

się w życie stołecznej bohemy. Dzia-

czasie Mundek Schlechter stał się

wszedł wspomniany drugi film lwow-

tworzył i z którą identyfikował się do

żywej duszy, więc szybko wrzuciłem

łał w Związku Autorów i Kompozyto-

najważniejszym tekściarzem Warsa,

ski – „Włóczęgi”, w którym oprócz

końca. Alfred Schütz wspominał, że

list... bez znaczka.

rów Scenicznych (ZAiKS), pisał dla

zajmując miejsce Andrzeja Własta

„Tylko we Lwowie” znalazły się inne

był na wskroś polski i nawet nazwi-

Horacy Safrin,

kabaretu oraz dla filmu. Współpra-

– nota bene autora tekstów setek

przeboje Warsa i Mundka: „Dobra-

sko zapisywał jako Szlechter.

Przy sabasowych świecach, 1981