14

Przegląd wydarzeń

15–28 listopada 2013 nr 21 (193) * kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Ćwierćwiecze Towarzystwa

kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej

Wspominając początki powołania do życia Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej chciałbym z per-

spektywy lat mocno podkreślić, iż była to inicjatywa oddolna, przez nikogo z zewnątrz nieinspirowana,

tym bardziej przez nikogo z „zewnątrz” (jakby to określenie nie tłumaczyć!) niekierowana.

Lwowskiej, członkinią pierwszego

uniemożliwiający zajmowania się

LESZEK MAZEPA

Zarządu. Jednym z pierwszych

pracą twórczą i naukową, nie wspo-

zdjęcia z archiwum autora

członków TKPZL był też wykładow-

minając na częstsze kontaktowanie

ca Konserwatorium pianista Alek-

Tekst wspomnieniowy chciał-

się z kolegami. Nie dawało to rów-

sander Koziński. We trójkę byliśmy

bym zacząć od osobistych zwie-

nież możliwości zawierania nowych

wówczas jedynymi Polakami – wy-

rzeń i refleksji o czasie złożonym

znajomości w polskim lwowskim

kładowcami LKP.

– w przededniu dni, kończących dla

środowisku).

Nikt z nas nie przypuszczał, że

większości z nas ówczesną wielo-

Otóż droga do „legalnej” działal-

w Polsce odbędzie się bezkrwawy

letnią epokę dominacji sowietyzmu

ności Towarzystwa zaczęła się na kil-

przewrót demokratyczny, że „So-

i komunizmu w naszym życiu i dzia-

ka miesięcy przed grudniem 1988 r.,

lidarność” zwycięży, że runie mur

łalności, przeplatanych wspomnie-

jeszcze przed utworzeniem PSKOU

berliński, że za trzy lata rozpadnie

niami z epoki dzieciństwa, spędzo-

w Kijowie. Szczęśliwie zachowały

się Związek Sowiecki. Był jeszcze

nego w latach poprzedzających

się pewne notatki, które tutaj wyko-

rok 1988. Byliśmy obywatelami

dramatyczny, straszliwy i tragiczny

rzystam. Zaznaczę naprzód, iż rolę

ZSSR z całymi tego wynikają-

okres czasów wojenno-społecznych

zasadniczego inspiratora tworzenia

cymi konsekwencjami. Otoczeni

zmian, który przewrócił życie każ-

we Lwowie narodowych stowarzy-

i obserwowani przez wszelakie

dego z nas do góry nogami. Starsze

szeń wzięła na siebie Fundacja

służby systemu komunistycznego.

osoby pamiętają – co i jak zmieniało

Kultury Ukraińskiej, na czele której

To obecnie – z perspektywy mi-

się w naszym życiu w owych latach,

stał wybitny rzeźbiarz lwowski, je-

nionego czasu – wspominamy ten

jak zmieniano nam (bez naszej chę-

den z założycieli Akademii Sztuki

okres niejako z „przymrużeniem

ci i wiedzy), co jakiś czas przyna-

Ukrainy, długoletni rektor Lwowskiej

oka”. Lecz wówczas nie wiedzieli-

leżność państwową: z polskiej na

Akademii Sztuki profesor Emanuel

śmy – czym i jak się skończą nasze

sowiecko-niemiecką, z sowieckiej

Myśko.

działania i dążenia i odbudowania

na „generalno-gubernatorską”, a

To dzięki niemu powstały takie

własnej tożsamości narodowej.

potem, już – na długie lata – znów

stowarzyszenia, jak Towarzystwo

Sporo ryzykowaliśmy. Lecz wi-

na sowiecką, a wreszcie życie na

Języka Ukraińskiego (Mowy Ukraiń-

dzieliśmy przed sobą szczytny cel.

Ukrainie, której część obywateli

skiej) im. T. Szewczenki, Rosyjskie

Byliśmy zauroczeni perspektywami

jeszcze żyje pod wpływem minionej

Towarzystwo im.A.Puszkina, Rosyj-

naszych starań. I to nas inspirowa-

ideologii...

skie Towarzystwo im. A. Sacharowa,

ło do konkretnych działań na rzecz

Jedyną społeczną inspiracją

Ormiańskie Towarzystwo, Żydow-

naszej coraz bardziej topniejącej

była na pewno atmosfera zapo-

skie Towarzystwo im. Sz. Alejche-

polskiej społeczności.

czątkowanej w 1985 r. „pieriestroj-

ma, Česko-Slovenska Beseda, Ru-

Osobiście we Lwowie miałem

ki”, po której zaczęły się wszelakie

muńskie Towarzystwo i TKPZL.

nie za dużo znajomych wśród tu-

zmiany, apogeum którego stanowił

Symbolicznym „ojcem chrzest-

tejszych Polaków, mało się z kon-

rozpad imperium komunistyczne-

nym” Towarzystwa Kultury Polskiej

kretnymi osobami kontaktowałem,

go. Był to szczęśliwy zbieg oko-

Ziemi Lwowskiej był wybitny poeta

mało znałem. Naprzód Stryj, później

liczności, że w owym czasie we

ukraiński i działacz społeczny, syn

Konserwatorium, dalej teatr, armia,

Lwowie zaczęły powstawać inne

posła na Sejm II Rzeczypospolitej,

znów konserwatorium (a tu nawał

stowarzyszenia  narodowościowe

pierwszy demokratycznie wybra-

pracy pedagogicznej, funkcje dzie-

o charakterze ukierunkowanym na

ny deputowany Rady Najwyższej

kańskie, kierownika katedry), w

odrodzenie własnej tożsamości

ZSSR od zachodniego regionu

Leszek Mazepa (pierwszy od lewej) wśród delegatów I

domu rodzina (babcia, matka, pra-

narodowej, stłamszonej w poprzed-

USSR, przewodniczący Lwowskiej

Kongresu Polaków na Ukrianie. Adam Kokodyński klęczy

cująca żona, syn, córka – wszystko

nich dziesięcioleciach przez ustrój

Organizacji Literatów Ukraińskich

po prawej

to absorbowało cały wolny czas,

totalitarny, dążący do mitycznego

Rostysław Bratuń, który prezento-

stworzenie jednolitej postaci „czło-

wieka sowieckiego” o zunifikowanej

ką orkiestrę symfoniczną. Potem

W Konserwatorium Lwowskim,

ideologii, poglądach i układzie ży-

bardziej udzielałem się pracy dyry-

gdzie pracowałem i które wówczas

cia. Nasze stowarzyszenie stawiło

genckiej, naukowej i pedagogicz-

miało charakter bardziej rosyjski

się sobie zaszczytny cel przywró-

nej.

(ze względu na prowadzenie zajęć

cenia duchowej jedności z narodem

W roku 1988 poznałem znane-

przez wielu nauczycieli z Leningra-

polskim, który uzyskał możliwość

go polskiego lekarza Adama Koko-

du i in. ośrodków), niż ukraiński, a

odrodzenia własnej państwowości

dyńskiego oraz działacza Polskiego

raczej całkowicie zsowietyzowany,

„po drugiej stronie granicy” – w od-

Teatru Ludowego Adolfa Wisłow-

w którym wielu pracowników, w tym

różnieniu od tej rzeczywistości, w

skiego, z którymi zacząłem się co-

kierowników za swoją szczególną

której znaleźliśmy się my, Polacy,

raz częściej spotykać. Wówczas,

„misję” uważało usunięcie, a najle-

rozproszeni po różnych regionach

pod wpływem wiadomości z Wilna,

piej – całkowite zniszczenie przez

Związku Sowieckiego.

gdzie utworzono Związek Polaków

„autodafe” (spalenie) jak najwięcej

Wracam jednak do roku 1988-

na Litwie oraz z Kijowa, w którym w

świadectw przeszłości tej uczelni,

go. Byłem wówczas długoletnim

lipcu 1988 r. – na pewno nie bez in-

której przeszłość związana była z jej

kierownikiem Katedry Kompozycji

spiracji ze strony ówczesnego Kon-

poprzednikami. Gdy byłem na 1-m

Lwowskiego Konserwatorium Pań-

sula PRL w Kijowie Włodzimierza

roku, na 3-m roku w klasie kompo-

stwowego (LKP) im.M.W.Łysenki,

Woskowskiego – powstało Polskie

zycji profesora A.Sołtysa studiował

w którym w latach 1948 – 1953 stu-

Stowarzyszenie Kulturalno-Oświa-

Andrzej Nikodemowicz – znany

diowałem kompozycję na wydziale

towe na Ukrainie (prezes Stanisław

później polski kompozytor. Nieco

kompozytorskim (którego później

Szałacki). Był to ten ważny impuls,

później w Konserwatorium podjęła

byłem dziekanem) w klasie znako-

który uświadomił nam, że powinni-

pracę pedagogiczną pianistka Ma-

mitego lwowskiego kompozytora,

śmy – gdzie jak gdzie, ale przede

ria Tarnawiecka – uczennica wy-

dyrygenta i działacza muzycznego

wszystkim we Lwowie – dążyć do

bitnego profesora Konserwatorium

profesora doktora Adama Sołtysa,

założenia również tutaj stowarzy-

Moskiewskiego pianisty Henryka

który po śmierci swego ojca Mieczy-

szenia, łączącego zarówno Pola-

Neuhausa – kuzyna Karola Szy-

Uroczystości przy grobie Nieznanego Żołnierza na Cmen-

sława w 1929 r. kontynuował jego

ków, jak i wszystkich innych, dla

manowskiego. Była jedną z pierw-

tarzu Obrońców Lwowa. Przemawia Rostysław Bratuń (z

działalność. Kompozycję kończyłem

których kultura polska jest czymś

szych b. zaangażowanych członkiń

bukietem). Leszek Mazepa po prawej

5-częściową „Suitą Polską” na wiel-

ważnym w życiu.

Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi