17

www.kuriergalicyjski.com * kurier Galicyjski * 15–28 listopada 2013 nr 21 (193)

Dawnoruski gród w Czernelicy

nego „Rezydencja Dachowskich” w

obwodzie czerkaskim”. Po rozpa-

trzeniu projektu przewidziano środki

budżetowe na rok 2014 na prace

renowacyjne i remont zabytku. W

Na samym rogu trójkąta, który zajmuje dawny gród w Czernelicy, zobaczyć można be-

planach jest przekazanie zabytku

tonowy bunkier z czasów I światowej wojny oraz resztki okopów austriackich z tego

pod opiekę Ministerstwa Kultury i

włączenie go na listę obiektów nie-

okresu. Widok ten jest ciekawym połączeniem śladów najstarszych dziejów miejsco-

podlegających prywatyzacji. Osta-

tecznie planowane jest stworzenie

wości z historią dwudziestowieczną. Badając historię tego regionu można natrafić na

w Leśkowej państwowego rezerwa-

tu historyczno-kulturowego.

jednym terenie na ślady różnych kultur i narodów, które pozostawiły po sobie warte

Aby zapoznać się z aktualnym

stanem zabytków w Leśkowej, za-

uwagi pamiątki.

dzwoniłem do wójta Anatola Gawry-

luka, który powiedział, że do dziś „nie

WITALIJ NAGIRNYJ tekst

LARYSA POLISZCZUK

zdjęcie

W Czernelicy (pow. Horoden-

ka) poza pięknymi krajobrazami w

dolinie Dniestru, znajduje się kilka

ciekawych zabytków historycznych,

które na pewno warto poznać. Wśród

nich są pozostałości XVII-wiecznego

zamku, ruiny kościoła dominikanów z

1661 roku, ruiny XIX-wiecznej kapli-

cy Raciborskich, cerkiew greckoka-

tolicka z 1817 roku oraz pozostałości

fortyfikacji austriackich z czasów I

Wieża w Latyczowie będzie

wojny światowej. Bez wątpienia, naj-

służyć jako muzeum

bardziej znany z wymienionych za-

bytków jest zamek, ukończony przed

wiadomo kto” rozbiera przegniłe stro-

1659 rokiem przez księcia Michała

py i wyrzuca śmiecie z komnat rezy-

Jerzego Czartoryskiego. Twierdza ta,

dencji. Wokół wyrosły już stosy śmie-

Badania terenowe horodyszcza w Czernelicy

wybudowana według nowej metody

ci. Jednocześnie wycinana jest dzika

wzmocnień dobrze widoczne są

zancjum. Fakt, że wszystkie ozdoby

bastionowej, odegrała ważną rolę w

dzimierz Wielki przyłączył ziemie w

roślinność w parku. Pałac powoli wy-

ślady dawnej bramy wjazdowej. Wy-

zostały odnalezione w jednym miej-

czasach wojen polsko-tureckich w

górnym biegu Dniestru (późniejsze

łania się spod stert śmieci i gęstwiny

sokość pierwszego, zewnętrznego,

scu może świadczyć o tym, że nale-

drugiej połowie XVII wieku i pełniła

ziemia halicka oraz księstwo halickie)

samosiejek. Do tej pory pozostaje

wału wynosi od 1,5 do 2,5 m. Naj-

żały do jednej osoby lub rodziny i zo-

ważną funkcję obronną na wschod-

do Rusi Kijowskiej (koniec X wieku),

jednak w gestii Ministerstwa Obrony

bardziej jednak zadziwiający jest wał

stały schowane w wielkim pośpiechu

nich kresach Rzeczypospolitej. Jed-

w okolicach Czernelicy już istniała

i ochroniarze nadal nie wpuszczają

wewnętrzny, który osiąga wysokość

w nieznanych bliżej okolicznościach.

nakże, nie jest to pierwszy zabytek

osada słowiańska. Miejsce dla niej –

nikogo do środka. „Ustaliliśmy jedno,

nawet 3-3,5 m. Podziwiając pozosta-

Być może, stało się to w czasach na-

fortyfikacyjny na terenach dzisiejszej

na wzmocnionym przez samą naturę

– kontynuuje wójt, – po zakończeniu

łości fortyfikacji staroruskiej możemy

jazdu mongolskiego, kiedy gród, jak

Czernelicy. Na obrzeżu tej miejsco-

wysokim prawym brzegu Dniestru –

remontu chętni będą wpuszczani na

się tylko domyślać jakiej wysokości

i setki innych ruskich miast i wsi, zo-

wości, na wysokim prawym brzegu

było dobrze wybrane. Wygodne po-

teren rezydencji”.

czy głębokości sięgały wały i rowy

stał zniszczony przez koczowników.

Dniestru, w głębi lasu znajdziemy

łożenie na ważnym szlaku wodnym

No cóż, chyba wypada podzięko-

obronne w czasach największego

Nie wykluczone, że takich skarbów

inny, nie mniej ciekawy zabytek for-

spowodowało, że pierwotna osada

wać i za to, że bodaj coś dzieje się

rozwoju grodu w Czernelicy. System

mogło być znacznie więcej. Niestety

tyfikacji – dawnoruski gród z XI-XIII

aktywnie rozwijała się w czasach

w zabytku, który był uważany za bez-

umocnień obronnych posiadał jesz-

jednak, żadnych oficjalnych badań

wieku. Zanim przejdziemy do jego

przynależności do księstwa halickie-

powrotnie stracony. Jest jednak na-

cze jeden wewnętrzny wał. Ma on ok.

archeologicznych, umożliwiających

opisu, warto wspomnieć o począt-

go (koniec XI–XII w.) oraz do pań-

dzieja, że za kilka lat znów będziemy

120 m długości i znajduje się na od-

odnalezienie takich pamiątek, do-

kach osadnictwa na tych ziemiach.

stwa halicko-wołyńskich Romano-

mogli wybrać się na spacer odnowio-

ległości ok. 100-120 m. od środkowej

tychczas nie prowadzono.

W przypadku Czernelicy usta-

wiczów (XIII – pierwsza połowa XIV

nymi alejkami parku pamiętającymi

linii obronnej. Terytorium wewnątrz

Poza wspomnianym już wstęp-

lenie początków zasiedlenia tych

w.). Wyraźnym świadectwem takiego

jeszcze czasy Dachowskich.

niego stanowi dziedziniec grodu lub

nym badaniem Tomenczuka w 1987

terenów jest sprawą niełatwą. Ba-

rozwoju są resztki grodu staroruskie-

swego rodzaju „punkt ostatecznej

roku i obmiarami wałów grodu przez

dania archeologiczne, które były

go, znajdujące się na odległości kilku

Zapraszamy

obrony”. Na samym rogu trójkąta,

polsko-ukraińską ekspedycję w lip-

prowadzone w tym rejonie na prze-

kilometrów od dzisiejszego miastecz-

do oglądania

który zajmuje gród, zobaczyć można

cu 2012 roku (dr Larysa Poliszczuk,

łomie XIX i XX wieku przez Włady-

ka nad Dniestrem.

z kolei betonowy bunkier z czasów I

dr Zenowij Fedunkiw, dr Witalij Na-

sława Przybysławskiego, w latach

Gród ten, mimo iż jest bardzo

kuriera kresowego

światowej wojny oraz resztki okopów

girnyj), horodyszcze w Czernelicy

trzydziestych XX wieku przez Ja-

rzadko wspominany w wydaniach

na TV POLONIA!

austriackich z tego okresu. Widok ten

nie doczekało się dotychczas więk-

rosława Pasternaka oraz w latach

naukowych, bez wątpienia zasługu-

jest ciekawym połączeniem śladów

szego  zainteresowania  badaczy.

50. XX wieku przez archeologów

je na uwagę. Obejmuje przestrzeń

najstarszych dziejów miejscowości z

Należy jednak wziąć pod uwagę, że

radzieckich, pozwalają mówić o tym,

ok. 5 ha i jest datowany, według

historią dwudziestowieczną. Badając

odnalezienie jakichkolwiek pamiątek

że pierwsi mieszkańcy pojawili się na

ukraińskiego archeologa Bohdana

historię tego regionu można natrafić

niezmiernie utrudniają działania tak

tych ziemiach już w czasach paleoli-

Tomenczuka, na XI–XIII wiek. Poło-

na jednym terenie na ślady różnych

zwanych „czarnych archeologów” –

tu, tj. w okresie 40-25 tys. lat przed

żony był na wysokim brzegu rzeki,

kultur i narodów, które pozostawiły po

osób, prowadzących wykopaliska bez

naszą erą. Badania archeologiczne

który w tym miejscu tworzy kształt

sobie warte uwagi pamiątki.

żadnych licencji. Odnalezione przez

Przybysławskiego także pozwoli-

trójkąta. Taka lokalizacja spowodo-

Z terenów staroruskiego grodu w

nich przedmioty pozostają w kolek-

ły ustalić, że między 5 000 a 2 500

wała, że z trzech stron gród zabez-

Czernelicy pochodzi także skarb ko-

cjach prywatnych i nigdy nie trafiają

rokiem przed naszą erą w okolicach

pieczała sama natura – jedynie od

biecych ozdób ze srebra, datowany

do muzeów czy instytucji naukowych.

Czernelicy pojawiła się nowa fala

strony pola i dzisiejszej Czernelicy

na XII-XIII w. Większa jego część zo-

Zazwyczaj naukowcy nawet nie wie-

ludności. Z tego okresu zachowały

mógł być zagrożony przez wroga.

stała odnaleziona przez mieszkańca

dzą o ich istnieniu. Gród w Czerne-

się kamienne trumny, odnalezione w

Właśnie dlatego, z tej strony dostę-

Zapraszamy na nowy program

Kołomyi (niestety nie dysponujemy

licy, położony w lasach i oddalony o

1870 roku w okolicach miasteczka. Z

pu do niego broniły trzy linie wałów

w TV Polonia – „Kurier Kresowy”.

imieniem i nazwiskiem wspomnia-

kilka kilometrów od najbliższych do-

późniejszego okresu – ery żelaza –

ziemnych, wzmocnione dodatkowo

Jest to program o nas – o Polakach

nej osoby) w 1987 roku w okolicach

mów mieszkalnych jest doskonałym

również zachowały się świadectwa

dębową palisadą. Z zewnętrznej

mieszkających na Ukrainie, dawnych

grodu. Kolejne poszukiwania na tych

miejscem dla poszukiwań „czarnych

przebywania ludzi w tej okolicy. W

linii do naszych czasów zachowały

kresach południowo-wschodnich Rze-

terenach, przeprowadzone przez

archeologów”. Jak pokazała ekspe-

roku 1878 wspomniany już Przyby-

się jedynie resztki wałów. Przecho-

czypospolitej.

Bohdana Tomenczuka, archeologa

dycja z lipca 2012 roku, takie „bada-

sławski odnalazł kobiece ozdoby z

dząc przed ledwie widoczne resztki

Wkrótce szósty odcinek: 19 listo-

z Iwano-Frankiwska, pozwoliły odna-

nia archeologiczne” są prowadzone

brązu, naczynia i pochówek – wszyst-

bramy wjazdowej, na odległości ok.

pada, o godz. 14:20 czasu pl, (15:20

leźć jeszcze kilka srebrnych przed-

na tych terenach bardzo aktywnie

ko datowane na pierwsze tysiąclecie

100-150 m. można zobaczyć środ-

ukr.) oraz o godz. 19:25 czasu pl,

miotów z tego samego okresu. Zda-

(ekspedycja udokumentowała powy-

przez narodzeniem Chrystusa (dziś

kową linię wałów obronnych. Linia ta

(20:25 ukr.).

niem Tomenczuka, wszystkie wyroby

żej dziesięciu świeżych nielegalnych

pamiątki te znajdują się w Muzeum

obejmuje nie jeden tylko dwa wały,

Kolejne odcinki będą nadawane

są miejscowego pochodzenia, tzn.

wykopów). Pozostaje tylko mieć

Archeologicznym w Krakowie).

długością ok. 250 m, które nawet w

co drugi wtorek o tej samej porze.

ich autorzy należeli do halicko-wołyń-

nadzieję, że miejscowa i regionalna

Nie wiemy dokładnie kiedy na

naszych czasach sprawiają niesa-

Program przygotowuje Fundacja

skiej szkoły jubilerskiej. Podobnych

władza weźmie pod ochronę tę nie-

tych terenach pojawili się pierwsi

mowite wrażenie. Przed każdym z

Wolność i Demokracja we współpra-

wyrobów ozdobnych nie spotykamy

zwykle ciekawą pamiątkę historii Rusi

Słowianie. Można jednak przypu-

nich widać rowy o głębokości nawet

cy z redakcją Kuriera Galicyjskiego

ani w innych częściach Rusi, ani w Bi-

Halickiej.

ścić, że w czasie, kiedy książę Wło-

do 2,5-3 m. Bliżej lewego końca

i redakcją Słowa Polskiego.