23

www.kuriergalicyjski.com * kurier Galicyjski * 15–28 listopada 2013 nr 21 (193)

List do redakcji

nej Bagateli, pełniącej wtedy funkcję

Odprawiał tam potajemnie msze św.

Wisłowski, pieniądze, które grupy

Domu Twórczości Ludowej. Występ

Był też w przeddzień śmierci Hau-

uzyskiwały po spektaklach, przezna-

To były piękne dni…

ten zdobył uznanie widzów, ale tak-

svatera, aby go wyspowiadać oraz

czano na zakup butów i ubrań dla

że lwowskich urzędników od kultury.

udzielić sakramentu chorych.

ubogich uczniów. Tak postanowił po

W rok później teatr przeniósł się do

Trzeba też wspomnieć o twórczo-

naradzie z rodzicami Piotr Hausvater.

Obwodowego Domu Nauczyciela, co

ści literackiej Profesora. Po wojnie

Trzeba też podkreślić, że profesor

W ostatnim tygodniu września 2013 r. w Kielcach

świadczy o tym, że intensywne stara-

nie miał możliwości publikacji. Tylko

nigdy nie czerpał korzyści material-

odbywały się imprezy przygotowane przez Towa-

nia Hausvatera o stałą scenę powio-

część dzieł pozostała w rękopisach

nych z działalności teatru, chociaż po

dły się. Za jego niewątpliwy sukces

we wspomnianym już archiwum.

wojnie znajdował się w wyjątkowo

rzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-

należy uznać przyznanie w grudniu

Pisał do szuflady dramaty i wiersze.

trudnej sytuacji materialnej. Miał na

Wschodnich z okazji VIII DNI LWOWA. Podobnie

1961 roku przez republikańską Radę

Wiadomo, że po wojnie stworzył

utrzymaniu dużą rodzinę – troje dzie-

Związków Zawodowych polskiemu

komedię w duchu fredrowskim „Ku-

ci: córki Annę i Janinę oraz syna Emi-

jak w latach ubiegłych propozycje były różnorod-

zespołowi teatralnemu tytułu „te-

moszki lwowskie”, która była grana

la, a pensja nauczyciela była bardzo

ne i mogły zadowolić gusta mieszkańców Kielc

atru ludowego”, co w nomenklaturze

przez teatr przez kilka sezonów.

skromna. Żona jego nie pracowała.

sowieckiej sytuowało go prawie na

Tekst utworu, niestety, nie zachował

Utrzymywał się m.in. z wyprzeda-

i okolic.

równi z zawodowymi. Teatr otrzy-

się. Archiwalne materiały mają róż-

wania, często za bezcen, zgroma-

mał wówczas dwa etaty i dotację

ną wartość literacką. Tworzył kroni-

dzonej przed wojną kolekcji cennych

Gościem specjalnym był pro-

Piątkowy wieczór należał do

na wyjazdy, a także na druk afiszy

kę rodziny i środowiska, głównie te-

obrazów, których część  zakupiła

fesor Stanisław S. Nicieja z Opola,

sympatyków dobrej literatury i minął

i zaproszeń.  Grono zapaleńców

atralnego i szkolnego, swoiste „silva

Lwowska Galeria Obrazów. W domu

znakomity znawca historii Lwowa

na czytaniu tekstów Mariana Hemara

teatralnych działało pod kierownic-

rerum”. Utwory te są różnorodne,

znajdowała się ogromna biblioteka,

i Henryka Zbierzchowskiego. W so-

i Kresów II Rzeczypospolitej. Tym

twem Hausvatera do jego śmierci

można je pogrupować tematycznie:

starodruki, wspaniałe wydania przed-

botę w Muzeum Historii Kielc dr Jan

razem mówił o roli Galicji w rozwoju

w 1966 roku, przygotowując w tym

sztuki teatralne, wiersze okolicz-

wojennych drukarni, które Hausvater

Główka przedstawił echa wydarzeń

przemysłu Rzeczypospolitej w XIX

okresie 22 premiery. W repertuarze

nościowe (akademie szkolne, na

ofiarowywał jako honoraria lekarzom,

lwowskich w 1918 r., a Marek Axen-

i na początku XX wieku. Zebranym

towicz przybliżył postaci wybitnych

opowiedział o narodzinach polskie-

lwowiaków zasłużonych dla miasta:

go przemysłu naftowego, lwowskiej

swojego ojca Grzegorza Axentowicza

aptece Mikolascha, w której Ignacy

– twórcy kieleckiej Izby Rzemieślni-

Łukasiewicz dokonał wspólnie z Ja-

czej, Wiktora Wojtowicza i Władysła-

nem Zehem pierwszej frakcji oleju

wa Korsaka, wojewody kieleckiego w

skalnego czyli ropy i uzyskał naftę. W

okresie międzywojennym.

1853 roku w tej samej aptece skon-

Wojewódzki Dom Kultury zapre-

struowano pierwszą lampę naftową i

zentował koncert, podczas którego

użyto jej podczas operacji w szpitalu.

usłyszeliśmy piosenki lwowskie, kre-

Łukasiewicz nigdy nie opatentował

sowe oraz polskie przeboje z lat 20

swojego wynalazku, pytany dlaczego

i 30 ubiegłego wieku. Program przy-

odpowiadał: „Człowiek na świecie

gotowali Wit Chamera i Marek Tercz

jest jak żołnierz na warcie. I dopóki

ze swoim Studiem Autorskim a wy-

żyje, pracować musi, a co zapracuje,

stąpił również Chór NOWINA z No-

tego do grobu nie zabierze, przyda

win z repertuarem M. Hemara i wła-

się to dla innych ludzi”.

snym. Przed koncertem Małgorzata

W swoich książkach i wykładach

Potocka zaprezentowała swój film

prof. Nicieja przybliża ówczesnych

dokumentalny „Strażnik przeszłości”

bohaterów życia codziennego, lu-

„Damy i huzary”– jedno z pierwszych przedstawień. Rok 1959

o Borysie Woźnickim, wieloletnim

dzi którzy tworzyli miejsca pracy,

dyrektorze Lwowskiej Galerii Sztuki,

budowali podwaliny gospodarki na-

którzy bezskutecznie leczyli śmier-

dominowała klasyka, głównie utwory

uroczystości rodzinne, jubileusze);

człowieku który uratował od znisz-

rodowej. Na terenie Galicji działała

telnie chorego syna Emila. Nawet

Słowackiego, Mickiewicza, Szekspi-

wiersze o charakterze kabaretowym

czenia tysiące zabytków i dzieł kul-

między innymi największa i najnowo-

wtedy, gdy Polski Teatr zyskał mia-

ra, Zapolskiej, Szaniawskiego, Że-

(np. „Polka pijacka”), utwory opisu-

tury na terytorium Ziemi Lwowskiej,

cześniejsza w Europie rafineria ropy

no „ludowego” i kiedy chciano dać

romskiego i Bałuckiego. Teatr pre-

jące Lwów, utwory religijne; wiersze

tworząc liczne oddziały swojego mu-

naftowej „Polmin” w Drohobyczu i Pe-

Hausvaterowi etat jako kierownikowi,

zentował programy poetyckie według

odnoszące się do teatru, pracy w

zeum w zamkach i pałacach m.in. w

czeniżynie pod Czarnohorą, mniejsze

odmówił, chcąc widocznie zachować

„Ballad i romansów”, a także wiersze

nim, aktorów. W jednym z nich (bez

rafinerie były w Kołomyi, Nadwórnej

Olesku, Podhorcach, Złoczowie. Bo-

niezależność.

Tarasa Szewczenki i Marii Konopnic-

tytułu) pisał nie bez dumy:

i Bitkowie, w okolicach Borysławia

hater filmu wywarł duże wrażenie na

W szkołach, w których uczyłem

Za początek działalności teatru,

kiej. I choć w rzeczywistości sowiec-

działało tysiące szybów naftowych.

licznej widowni.

języków i literatury

który wyłonił się ze wspomnianych

kiej niczego nie można było być do

Było wiele fabryk urządzeń i maszyn

Dni Lwowa zakończył niedzielny

Stworzyłem mocne,

kółek szkolnych, uznano 19 kwietnia

końca pewnym, to z perspektywy lat

wiertniczych, polski przemysł nafto-

mecz piłkarski Korony Kielce z Pogo-

artystyczne placówki kultury.

1958 roku. Był to już okres, gdy zmie-

pod koniec życia, Hausvater mógł

wy i paliwowy zatrudniał w 1930 roku

nią Lwów. Choć Koroniarze wystawili

Placówkami tymi kierowałem

niła się nieco atmosfera w ZSRR. Ze-

na swe dzieło spoglądać z dumą.

około 20 tysięcy ludzi, następne 20

najmocniejszy skład oprócz zawod-

lat prawie czterdzieści!

spół w polskiej szkole nr 10 wystawił

Jego „Teatr życiem płacony” miał

tysięcy pracowało w kopalniach i za-

ników pierwszej i drugiej drużyny,

W nich geneza lwowskiego

składankę: „Rycerskość wieśniaczą”

skromną, ale stałą siedzibę, przy

kładach nawozów sztucznych, były

występująca w III lidze wojewódzkiej

Polskiego Teatru Ludowego

G. Vergi, fragment „Babci i wnuczka”

ulicy Kopernika w Domu Nauczycie-

duże fabryki papierosów i cygar, w

Pogoń stawiła zacięty opór, a na-

się mieści.

Konstantego Ildefonsa Gałczyńskie-

la (dawnym pałacu Bielskich), która

Chodorowie była największa w Eu-

wet strzeliła pierwszą bramkę już w

go, „Przyjaciółki” Magdaleny Samo-

do dziś pozostaje do dyspozycji

A oto zachowany fragment inne-

ropie cukrownia dająca pracę kilku

20 sekundzie. Wynik 3:3 zadowolił

zwaniec i „Kumoszki lwowskie” Pio-

zespołu. Jest tu kameralna scena i

go jego wiersza, który zawiera w za-

tysiącom plantatorów i robotników,

wszystkich.

tra Hausvatera, później zaś Juliusza

widownia na sto kilkadziesiąt osób.

sadzie cały program ideowy:

którzy w dowód wdzięczności za-

VIII DNI LWOWA w Kielcach

Jesteśmy polskiej kultury

Słowackiego „Balladynę”; rok później

I zespół – grono kochających te-

fundowali miastu jedyny na świecie

przeszły do historii, a udały się dzięki

sztandarem,

fragmenty „Beatrix Cenci”, „Marii Stu-

atr utalentowanych zapaleńców.

pomnik buraka cukrowego.

przychylności władz miejskich i wo-

Mamy ludzi upajać polskiej mowy

art” i „Mazepy” oczywiście w reżyserii

Wreszcie najzdolniejszy jego uczeń

Prof. Nicieja apelował o docenia-

jewódzkich, szczególnie prezydenta

czarem,

Hausvatera. Ten debiut artystyczny

– Zbigniew Chrzanowski – po stu-

nie ludzi pracy organicznej, pragma-

Kielc Wojciecha Lubawskiego i prze-

Mamy polszczyzny być dla innych

pod znakiem Słowackiego okazał

diach polonistycznych we Lwowie

tyków budujących warsztaty pracy

wodniczącego Rady Miasta Tomasza

wzorem,

się szczęśliwy. Wybór autora „Króla-

ukończył wydział reżyserii przy te-

oraz fabryki dla siebie i dla innych.

Boguckiego oraz Przyjaciół z Woje-

Poezji naszej być ambasadorem…

Ducha” na patrona artystycznego nie

atrze Wachtangowa w Moskwie, bo

Tezy wykładu powtórzył częściowo

wódzkiej Biblioteki Publicznej i Wo-

Wielkie zadanie, prawie ponad

był przypadkowy; wszak to pierwszy

oczywiście o studiach tego typu w

w Liceum im. Słowackiego, gdzie

jewódzkiego Domu Kultury. Szcze-

siły…

z romantycznej „szkoły ukraińskiej”

Polsce nie mogło wtedy być mowy.

został zaproszony przez nauczycieli

gólne podziękowania organizatorzy

Czarów się banie nad nami rozbiły.

i – co warto podkreślić – właśnie we

Tak powstał zespół, który miał przed

historii oraz na spotkaniu autorskim

składają swoim Dobrodziejom, którzy

(….)

Lwowie „odkrywany” z rękopisów

sobą trudne zadanie, ale też dużo

w księgarni POD ZEGAREM w Kiel-

pomogli finansowo, a byli to politycy,

Przyjaciele i wrogowie, miejcie

przez wybitnych badaczy, wydawa-

lepsze przygotowanie do pracy arty-

cach (prezentowany był m.in. trze-

urzędnicy, przedsiębiorcy. Patronat

to na względzie,

ny przez znakomite oficyny, a także

stycznej. Przede wszystkim miał już

ci tom serii „Kresowa Atlantyda”).

honorowy przyjął i dużą pomoc oka-

Że „zespół” nasz istnieje

analizowany i popularyzowany przez

w tym okresie znaczący dorobek;

Pięknie wydana książka cieszyła się

zał Konsul Generalny RP we Lwowie

i długo istnieć będzie.

polonistów. Lwów popularyzował

zyskał uznanie szczególnie w śro-

dużym zainteresowaniem, a zaku-

Ambasador Jarosław Drozd. Wszyst-

także dzieła Słowackiego poprzez

dowisku polskim. Na stałe wpisał się

pione egzemplarze autor opatrywał

kim serdeczne podziękowania złożył

scenę – wspaniałe przedstawienia

w ówczesny pejzaż kulturalny Lwo-

Sądzę, że Polski Teatr Ludowy

indywidualnymi dedykacjami.

prezes oddziału Towarzystwa Miło-

teatralne Leona Schillera.

wa. Wśród sympatyków i bywalców

ze Lwowa znakomicie w minionym

W Wojewódzkiej Bibliotece Pu-

śników Lwowa i Kresów Południowo

Debiut teatru Hauswatera oka-

teatru byli prof. Mieczysław Gęba-

okresie wypełnił duchowy testa-

blicznej w Kielcach otwarto wysta-

w Kielcach mecenas Stanisław Szu-

zał się sukcesem zespołu. Profesor

rowicz, ostatni dyrektor lwowskiego

ment Piotra Hausvatera. Oby do

wę fotografii lwowskiego fotografika

fel zapraszając jednocześnie miesz-

konsekwentnie przez następne mie-

Ossolineum i wybitny historyk sztuki,

tego wielkiego dzieła, do jego wiel-

Aleksieja Iutina „Niemi świadkowie”

kańców miasta na przyszłoroczne,

siące i lata umacniał zespół teatral-

a także ojciec Rafał Kiernicki, hero-

kich i chlubnych kart, każdy miesiąc

przygotowaną na zlecenie Kancelarii

już IX DNI LWOWA, które przypadają

ny, inspirował i reżyserował nowe

iczny proboszcz katedry łacińskiej.

i każdy rok dopisywał wciąż nowe,

Senatu RP, można zobaczyć i po-

w dwudziestym roku działalności od-

spektakle. „Balladynę” zaprezentował

Jak wspomina wnuczka Hausvate-

coraz bardziej wspaniałe…

czuć klimat starego, przedwojennego

działu Towarzystwa w Kielcach.

teatr jeszcze później na scenie daw-

ra przychodził do domu dziadków.

kg

Lwowa.

MARIAN B. ORLIŃSKI