26

kurier kulturalny

15–28 listopada 2013 nr 21 (193) * kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Miejsca, do których wrócimy

ADAM ŚWITALSKI

komandor Zlotu

„Głównym zadaniem podczas IV Zlotu Huta Pieniacka będzie nasz udział w porządkowaniu

w Hucie Pieniackiej

Polskiego Wojskowego Cmentarza 1914–1920 w Brodach na Ukrainie. Obiecuję: pot, bóle krzyża

Kilkadziesiąt osób, mężczyzn

i mięśni, ale także poczucie dumy i zadowolenia ze spełnienia patriotycznego obowiązku, obowiązku

i kobiet, motocyklistów działając z

inspiracji i pod auspicjami Stowa-

sumienia, wobec żołnierzy Legionów – Polaków, którzy są pochowani na cmentarzu w Brodach,

rzyszenia Huta Pieniacka, pracując

na Kresach II Rzeczpospolitej. Choć tyle możemy dla nich zrobić”. Taką obietnicę złożył komandor

przy renowacji polskiego wojskowe-

go cmentarza w Brodach, we wrze-

zlotu w zaproszeniu wystosowanym do motocyklistów zorganizowanych wokół Stowarzyszenia

śniu 2013 roku, na własnej skórze

Międzynarodowy Motocyklowy Rajd Katyński oraz Stowarzyszenia Pomocy Polakom za Granicą

odczuło obietnice komandora zlotu.

Efekt prowadzonych od trzech lat

Wschód–Zachód.

prac przeszedł nasze najśmielsze

z naszej liczebności porządkujemy

oczekiwania, zadziwia nie tylko

teren cmentarza usuwając pozostałe

nas samych, ale także przychylnie

jeszcze pnie drzew, gałęzie, pod-

patrzących na nasz wysiłek miesz-

nosimy i ustawiamy kolejne krzyże

kańców miasta Brody i osoby, które

na kolejnych grobach. Podczas

przyłączają się coraz szerzej do tej

podniosłej uroczystości z udziałem

inicjatywy.

mera Brodów, konsula RP ze Lwowa,

Nasze motocyklowe zloty to

Polaków z Brodów i okolic, stawiamy

nie tylko czas spotkań w gronie

kilkumetrowy krzyż wotywny w inten-

przyjaciół – to także ciężka praca.

cji żołnierzy polskich pochowanych

Stowarzyszenie Huta Pieniacka w

na tym cmentarzu.

porozumieniu i ze wsparciem Rady

Powoli kończy się IV Zlot Huta

Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa

Pieniacka, część z nas odjeżdża

realizuje przedsięwzięcie związane

do domów, część dołącza do moto-

z renowacją mogił na kwaterze

cyklistów Rajdu Katyńskiego, będą

żołnierzy z lat 1914-1920 na polskim

kontynuowali podróż przez Złoczów

wojennym cmentarzu w Brodach.

Uczestnicy zlotu przy odnowionej kwaterze wojskowej na cmentarzu w Brodach

Zaczęło się w 2009 r. od Małgo-

do Lwowa, dalej Kraków i – w tym roku

si Gośniowskiej-Koli, prezesa Sto-

ponad 120 motocykli, powróciliśmy

że jedziemy drogą, którą „oni” poko-

Rozchodzimy się po terenie. Ja idę

po raz pierwszy trasa prowadzi na

warzyszenia Huta Pieniacka, która

do Brodów.

nywali codziennie, podnosi ciśnienie,

do mojego ulubionego miejsca – nad

zachód – do Wiednia na obchody 330

w imieniu swoim, a także ocalałych

We wrześniu tego roku schemat

sprawia, że dreszcze przechodzą po

jeziorko, uroczysko, długo gram na

rocznicy Odsieczy Wiedeńskiej.

mieszkańców miejscowości Huta Pie-

prac powtórzyliśmy. Udało nam się

plecach. Jedziemy, wokół cisza.

harmonijce.

Zdarzenia związane ze zlotem

niacka zaprosiła motocyklistów Rajdu

wydrzeć przyrodzie i przywrócić pa-

Motocykle jadą, jakby nie wyda-

Po południu dołącza do nas

odkrywają przed uczestnikami nowe

Katyńskiego na spotkanie w Hucie

mięci kilkaset grobów żołnierzy po-

wały z siebie żadnego dźwięku - nie

XIII Międzynarodowy Motocyklowy

horyzonty, burzą stereotypy, obalają

Pieniackiej. Zobaczyliśmy miejsce,

ległych w walkach o wolną Polskę w

słychać silników, nikt nie trąbi, nie ma

Rajd Katyński, dziesiątki motocykli

niesprawiedliwe często opinie o

gdzie była kiedyś miejscowość, która

latach 1914-1920.

wesołego pokrzykiwania, nastrój robi

– rozbijanie namiotów, gwar powitań

miejscowej ludności, o ich stosunku

przestała istnieć. Pierwszy raz dotarli-

Wykarczowaliśmy setki krzewów,

się poważny.

i rozmów, to już nasza wieś, nasza

do Polski i Polaków, o ich stosunku

śmy tam trzy lata temu. Na miejscu na

krzaków, usunęliśmy kilkadziesiąt

Przyjeżdżamy tu już kolejny,

Huta Pieniacka.

do wzajemnej historii. Generalnie

rozległej polanie oznaczonej krzyżem

drzew i drzewek odsłaniając wspania-

czwarty raz, i za każdym razem

Wieczorem spotkanie. Po sześć-

wracamy z każdego zlotu-rajdu inni,

– pod pomnikiem pomordowanych

łą nekropolię. Co prawda większość

miejsce, w którym stała wieś robi na

dziesięciu dziewięciu latach, które

odmienieni. Zaczynamy dostrzegać

ofiar mieszkańców wsi słuchaliśmy z

krzyży na grobach była połamana

nas kolosalne wrażenie. Pięknie, wy-

upłynęły od dokonanego ludobój-

i rozumieć, że są sprawy, które są

zapartym tchem ocalonego z pogro-

lub przewrócona, ale każdy z osob-

soko nad okolicznymi polami wśród

stwa w Hucie Pieniackiej znów

ważniejsze od drobiazgów zaprzą-

mu pana Franciszka Bąkowskiego.

na, z należną czcią i szacunkiem

wspaniałych lasów, położona polana.

odprawiona zostaje msza święta.

tających nam na co dzień głowę, że

Opowiadał o rodzicach, kolegach, o

przywracaliśmy na miejsce. W tym

W dole źródła małej rzeczki i małe

Znowu mamy okazję spotkać się z

warto czasami spojrzeć wstecz, że

domu rodzinnym – o życiu w ukocha-

roku dodatkową wspaniałą robotę

jeziorko, pogoda wspaniała, zapach

ocalałymi z pożogi i rodzinami tych,

warto rozmawiać o trudnej historii,

nej Hucie Pieniackiej.

wykonali motocykliści zrzeszeni przy

co w tej ziemi pozostali na zawsze.

traw, słychać świerszcze.

że trzeba tę historię zrozumieć i

Wieczorem po uroczystej mszy,

Stowarzyszeniu Pomocy Polakom za

Zsiadamy z motocykli, budujemy

Są z nami ocaleni i ich rodziny,

pielęgnować, że są miejsca, groby i

nad dogasającymi ogniskami jeszcze

Granicą Wschód-Zachód. Najpierw

osadę – rozbijamy namioty, roz-

przedstawiciele konsulatu, parafianie

ludzie, którym należy się nasz sza-

długo w noc rozbrzmiewały pieśni: o

na wiosnę przyjechali i opryskali

cunek i hołd, które koniecznie trzeba

rycerzach znad kresowych stanic,

odzyskany na jesieni teren cmen-

znowu odwiedzić.

o pierwszej brygadzie, toczyły się

tarza środkami chwastobójczymi,

Za rok spotkamy się w Hucie

nocne Polaków rozmowy, wieś Huta

później jeden z kolegów – Piotrek

Pieniackiej, znowu będziemy kontynu-

Pieniacka na ten jeden dzień i na tę

Kucab – własnoręcznie wykonał ok.

owali prace na cmentarzu 1914-1920

jedną noc – ożyła.

70 odlewów betonowych, zbrojonych

r. w Brodach. Do zobaczenia za rok.

Postanowiliśmy wtedy, że bę-

stalą krzyży. Nie bez problemów

dziemy te spotkania kontynuowali.

przewiózł te krzyże przez granicę, a

Informacja:

Pierwsze prace przy odzyskiwaniu

już z udziałem motocyklistów, krzyże

Polski cmentarz wojskowy w

zarośniętego, ukrytego za gęstą

zostały wkopane w teren cmentarza.

Brodach z lat 1914-1920 jest częścią

ścianą drzew i krzaków cmentarza

Serce się radowało.

cmentarza miejskiego. Do niedawna

w Brodach członkowie Stowarzy-

Widok odrestaurowanej czę-

cała kwatera porośnięta była drzewa-

szenia Huta Pieniacka wykonali sa-

ści cmentarza działa dopingująco.

mi i wysokimi krzewami-samosiejka-

modzielnie. Jednak wobec ogromu

Nieprzyzwyczajeni przecież do tak

mi. Pierwsze prace poprowadzono

W czasie prac na cmentarzu. Małgorzata Gośniowska-

prac, które trzeba było wykonać dla

intensywnej i ciężkiej pracy dociera-

tam trzy lata temu.

Kola (w centrum) i Adam Świtalski (po prawej)

uratowania cmentarza powstał po-

my do szutrowej drogi prowadzącej

W 2011 r. pierwsze prace wyko-

mysł aby włączyć w te prace moto-

palamy ognisko… Huta Pieniacka

i siostry sercanki z Brodów, jesteśmy

do miejscowości Żarków. Na te kilka

nała niewielka, kilkunastoosobowa

cyklistów, a motocykliści przyklasnęli

odżywa. Wielu z nas, szczególnie ci,

my – motocykliści i motocyklistki,

kilometrów drogi szutrowej wielu

grupa członków Stowarzyszenia

tej inicjatywie. I tak, już wspólnymi

którzy są tu po raz pierwszy otaczają

są z nami nasi ukraińscy znajomi.

motocyklistów czeka najbardziej,

Huta Pieniacka. Okazało się jednak,

siłami, wyposażeni w sprzęt do prac

pomnik ofiar. Poruszając ustami, ale

Jesteśmy coraz większą rodziną,

droga trudna, wymagająca, ale frajda

że uporządkowanie cmentarza wy-

leśno-ogrodniczych zakupiony przez

nie wydając z siebie dźwięku, czytają

jesteśmy Hutniakami. Wysoko nad

z jazdy ogromna.

maga znacznie większych sił. Przy

Stowarzyszenie Huta Pieniacka we

nazwiska ofiar wyryte na płytach

nami rozgwieżdżone niebo, nigdzie

Droga szutrowa kończy się we

wsparciu Rady Ochrony Pamięci

wrześniu 2012 r. pierwszy raz przy-

pomnika. Jest coś magicznego w tej

takiego przedtem nie widziałem.

wsi Hołubica. Dalej jeszcze kilka-

Walk i Męczeństwa rozpoczęto przy-

stąpiliśmy do pracy. Z różnych stron

Rano następnego dnia zwijamy

czynności.

dziesiąt lat temu, była droga do

gotowania. Do pomocy zgłosili się

Polski przybyli na granicę w Hreben-

namioty, sprzątamy teren, żegnamy

Samo miejsce wydaje się mi-

dużej polskiej wsi Huta Pieniacka.

motocykliści – prace na cmentarzu

nem motocyklistki i motocykliści, ze-

się z Hutą Pieniacką staropolskim

styczne. Przecież naznaczone

Od czasu gdy wieś przestała istnieć

w Brodach zostały włączone do

brało się nas ok. 70 osób. Plan Zlotu

„do zobaczenia za rok”.

ogromną tragedią, na wielu z nas

w lutym 1944 r., droga przestała być

programu Motocyklowego Zlotu Huta

Huta Pieniacka zakładał dwudniowe

Choć pewnie wielu z nas przy-

wpływa kojąco, stwarza bardzo pozy-

drogą i zamieniła się w błotno-ka-

Pieniacka. Już w 2012 r. dokonano

prace na cmentarzu w Brodach,

jedzie tu dużo wcześniej, 28 lutego

tywną energię. Jakbyśmy przyjechali

mienisty leśny trakt. Żadnych zna-

wspólnie wielkiej rzeczy – uporząd-

trzeciego dnia przejazd do Huty Pie-

2014 r. będziemy uroczyście upa-

z dalekiej podróży do domu, nie ma

ków drogowych, żadnej cywilizacji,

kowano ok. 800 mogił. W tym roku

niackiej na spotkanie z uczestnikami

miętniali siedemdziesiątą rocznicę

już trudu i znoju, jakieś wyimagi-

jadąc maksymalnie 20 km/h na tzw.

prace na brodzkiej nekropolii były

Rajdu Katyńskiego, wspólną mszę

zagłady wioski.

nowane dotychczasowe problemy

nogach, wspinamy się lekko pod

kontynuowane, a w październiku

i nocne czuwanie w miejscu, gdzie

Ponad 100 motocykli wraca

przestają być problemami. Jest czas

górę zdążając do naszych do Huty

ustawiono ogrodzenie (300 m.) za-

kiedyś stała wieś. Później wzmocnie-

do Brodów. Jedziemy na cmentarz

na złapanie drugiego oddechu, na re-

Pieniackiej. Już sam dojazd i sama

bezpieczające teren cmentarza.

ni siłami motocyklistów z rajdu, w sile

wojskowy 1914–1920. Korzystając

laks, na odpoczynek… wśród swoich.

świadomość, że jesteśmy tak blisko,

kg