36

Okruchy historii

20 grudnia 2013–16 stycznia 2014 nr 23–24 (195–196) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

POkUCkIE IMPRESJE

Parę dni temu rankiem poderwał mnie dzwonek telefonu: „Przy-

jedź dziś koniecznie do szkoły, mamy coś, co powinno cię zainte-

resować” – odezwał się w słuchawce znany mi głos. Pojechałem.

czek” widać rysunek urny, a może

tych terenów? W spisie mieszkań-

wazy. Po otwarciu dolnych, napis w

ców Żabokruków, Obertyna, Go-

języku polskim (podaję jak w orygi-

cerkwi. Jest. Ni to kapliczka, ni to

dów nazwiska Pnes nie znalazłem.

Na marginesach niektórych zapiski

MARCIN ROMER

nale):

nagrobek. Świeżo pobielony biało-

Prawda, spisy są niekompletne. Kim

mówiące coś tylko tym, którzy je pi-

sali. L. Griminger 9 VIII 1932. Jakieś

niebieską farbą jak wszystko wokół.

był ów „brat starszy”, który wystawił

Brat Starszy Młodszemu

Repatriacja

Świeże obróbki z ocynkowanej na

Stare, wielkie gmaszysko szkol-

ten niekonwencjonalny nagrobek?

cyfry, rozliczenia, podpisy. Zwraca

Tu leży Leon Pnes wyższy,

„srebrno”, świecącej blachy z boga-

ne, wzniesione na początku XX wie-

Dlaczego w Żabokrukach? Czemu

uwagę imię Stanisław zapisane do

Porucznik  w  Cesarskim

tym, typowym dla okolicy ornamen-

ku. Jeszcze za czasów miłościwie pa-

wreszcie na terenie cerkwi?

połowy cyrylicą, a dalej alfabetem

Woysku. Przeżywszy lat 40

tem.

nującego cesarza Franciszka Józefa.

Ponoć w Żabokrukach nigdy nie

wieku, Dnia 22 Listopada

Widać ktoś o to dba, tak jak

Dawna pensja żeńska sióstr urszula-

było kościoła rzymskokatolickiego.

1829 Roku przeniósł się do

umie. Na frontonie dwie metalowe

nek. Dziś szkoła średnia ogólnokształ-

Same znaki zapytania? Mnóstwo

wieczności

„klapy”. Coś jakby drzwiczki.

cąca nr 3 w Stanisławowie z klasami

hipotez. Może jednak ktoś wie...

- dalej już nieczytelne. Zagadka

Nigdy nie widziałem czegoś

z wykładowym językiem polskim.

Ziarnko do ziarnka... Każdy ułamek

goni zagadkę. Tajemnica tajemnicę.

podobnego. W asyście grupy miej-

Niedawno  szkoła  otrzymała

tej mozaiki może zaprowadzić do

dar z Polski. Książki. Używane. Ze

rozwiązania tej fascynującej za-

zbiórki społecznej. Podobno zbiera-

gadki.

ło całe Opole. Posortowane książki

Los

trafiły do szkolnej biblioteki. Ale nie

Sołotwino to miejscowość u bram

wszystkie. Przy sortowaniu zebra-

Karpat. Dawniej mieszkali tu Żydzi,

no cały karton „odrzutków”. Stare,

Polacy, Ukraińcy. Kiedyś los zagnał

mnie na sołotwiński cmentarz. Los

jak los.

Towarzyszyła mi Łesia, która

uznała za stosowne pokazać mi

swoje miasteczko. W centrum ścieliły

łacińskim. Ktoś dużo później dopisał:

fajny agent.

cień stare kasztany. Był środek lata.

Trafiają się też zasuszone kwiat-

bardzo zniszczone, z wypadający-

ki. Może z zakodowaną w sobie

mi kartkami. Z pozoru nic ciekawe-

pamięcią wąwozów dniestrowych z

go. W większości stare romanse i

przed siedemdziesięciu lat?

powieścidła. W Polsce nie były już

Niektóre z książek obłożone są

nikomu potrzebne. Tu też. Więk-

w szary, pakowy papier. Zdejmu-

szość wydana w dwudziestoleciu

ję okładkę z popularnego wydania

międzywojennym. Niektóre jeszcze

„Chłopów” Władysława Reymonta.

wcześniej. Biorę do ręki kolejne

egzemplarze. Jedna rzecz zwraca

szczególną uwagę. Prawie na każ-

Rozgrzane powietrze stało. Za nami

dej są pieczątki. Bibliotek, organi-

został budynek starej synagogi, peł-

zacji społecznych i innych, wojska

niący w czasach radzieckich funkcję

i policji.

piekarni. Szliśmy kasztanową aleją

Księgarnia i skład przyborów

mijając po lewej stronie dawny ko-

szkolnych „Wiedza” w Tłumaczu,

ściół katolicki, dziś salę ćwiczeń

Bibljoteka Funkcjonariuszy Policji

Nakład Gebethnera i Wolfa Warsza-

sportowych. Stare kasztany obej-

Państwowej powiatu Śniatyńskiego,

wa – Kraków – Lublin – Łódź – Pa-

mowały swoimi konarami dawną

Biblioteka Drukarzy w Stanisławo-

ryż – Poznań – Wilno – Zakopane.

świątynię. Jeszcze paręset metrów

wie, a nawet Kasyno Powszechne w

i byliśmy na miejscu.

Rok wydania 1932. Po drugiej stronie

Samborze.

– Chcę ci coś pokazać – powie-

zdjętej okładki widać napisy. „Wiel-

Kim był młodo zmarły porucznik

scowej dzieciarni kolejno otwieram

działa Łesia. Wąską ścieżką prze-

możny Pan Władysław Sobolewski

Leon Pnes?

każde z nich. Jednak to nagrobek!

szliśmy do starej, polskiej części

Horodenka, Małopolska”. I stempel

W jakiej armii służył? Austriac-

Po otwarciu górnych „drzwiczek” na

cmentarza. – To tu. Przychodziły-

nadawcy „Księgarnia D. Zalcsztajn

kiej? To bardzo prawdopodobne,

bardzo już zniszczonej emaliowanej

śmy tutaj z koleżankami ze szko-

Warszawa ul. Świętokrzyska 37”.

choć nie do końca pewne. Urodził

tablicy ukazuje się rysunek szabli

ły. Czasami przynosiłyśmy polne

Papier z przesyłki posłużył później

się około roku 1789 . W roku 1812

i „napoleońskiego” kapelusza. Na

kwiatki. To, choć polskie, nie nasze,

jako okładka książki. Odbiorca był

miał już 23 lata. Czy pochodził z

drugiej stronie otwartych „drzwi-

było jak tchnienie innego świata.

oszczędny. Nie marnował niczego.

Coś jak kawałek Atlantydy. Stoimy

przed starym zarosłym nieco po-

Brat Starszy Młodszemu

mnikiem.

Droga z Obertyna do wsi o nie-

zwykłej nazwie Żabokruki to pra-

wie same dziury. Napotkany patrol

Ś.P. JÓZEF HEllER

ukraińskiej milicji odradza dalszą

posterunkowy, ur. 31/8 1900,

jazdę. Szkoda samochodu... Mimo

padł od kuli bandyty 27/8

to jedziemy dalej. Pomni otrzyma-

1923 w Porohach, dając

nych wskazówek, błotnistą drogą

przykład, że dla ładu i potę-

Te książki są stąd! Razem ze

przejeżdżamy przez wieś. Zatrzy-

gi Ojczyzny trzeba poświę-

swoimi właścicielami opuściły tę zie-

mujemy się po jej drugiej stronie,

cić młode życie.

mię w pamiętnym roku 1945. Widać

gdzie na malowniczym wzgórzu stoi

CZEŚĆ PAMIĘCI CICHEGO

stanowiły wówczas dla nich dużą

cerkiew. To pewnie tu. Ze wzgórza

BOHATERA!

wartość. Tyle przecież zostawili. Te-

roztacza się widok na całą okolicę.

raz, niechciane przez nikogo, wróciły.

Kolejna kresowa tajemnica.

Powoli obchodzimy teren wokół