40

Niezwykłe historie

20 grudnia 2013–16 stycznia 2014 nr 23–24 (195–196) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

FALE MONSTRUALNE

W roku 1830 irlandzki oficer marynarki Francis Beaufort opracował i wprowadził do użytku skalę zachowa-

nia się powierzchni morza w związku z siłą wiejącego wiatru. Ostatni stopień skali, czyli 12 w skali Beaufor-

ta, to wiatr o prędkości do 117 kilometrów na godzinę i fale o wysokości kilkunastu metrów. Natomiast dla

silnych wiatrów jest inna, dużo później opracowana skala Saffira-Simpsona.

którym to ciepłem ponownie na-

SZYMON KAZMIERSKI

grzane powietrze zaczyna gwałtow-

nie wznosić się jeszcze wyżej. Pod

Pomiary siły wiatru

grubiejącymi chmurami, z powodu

Beauforta

„Navigare necesse est, vivere

wciąż wznoszącego się gorącego

non est necesse”. (Żeglowanie jest

powietrza, stwarza się jego ubytek,

koniecznością, życie nie jest ko-

podciśnienie, które natura stara się

niecznością). Powiedział to kiedyś

wyrównać. W kierunku podciśnienia

Pompejusz Wielki do kapitana stat-

zaczynają więc zewsząd wiać coraz

ku, ociągającego się z wyjściem w

silniejsze wiatry. Nic to nie daje, bo

morze z powodu akurat panującej

gorące powietrze wciąż gwałtownie

burzy. Szkoda, że historia nie od-

jest wyrzucane do góry. Wiatry wy-

notowała odpowiedzi kapitana. Wy-

równawcze nabierają więc na sile.

obrażam ją sobie jako coś w rodza-

Stwarza się układ wciąż od nowa

ju: „Zamknij się, głupi durniu”.

napędzany przez ciepło wody mor-

Pompejusz nie wymyślił nic

skiej. Układ zaczyna wirować, co

nowego. Tak było zawsze. Wobec

ma związek z obrotowym ruchem

konieczności morskiego handlu ży-

Ziemi. Powstaje cyklon! Będzie

cie marynarzy zdawało się czymś

rósł w siłę dopóki znajduje się nad

łatwym do poświęcenia. Szafowali

ciepłym morzem. Wygaśnie, gdy

marynarskim życiem właśnie tacy

znajdzie się nad chłodnym lądem.

W roku 1830 irlandzki oficer

na godzinę! Czy można się dziwić,

łatwo. Orkan, to typ wiatru powsta-

Pompejusze. Jak nie Wielcy, to

W cyklonie potrafi wiać. Posłużę

marynarki sir Francis Beaufort opra-

że w zachodniopomorskim Darłowie

jącego na zasadzie różnicy ciśnień.

Wspaniali. Faceci, którzy sami nigdy

się skalą Saffira-Simpsona: kate-

cował i wprowadził do użytku skalę

Ksawery generował fale zdolne wy-

Jesienią i zimą na Atlantyku tworzą

nie wyszliby w morze, szczególnie z

goria pierwsza – wiatr o prędkości

zachowania się powierzchni morza

rzucać na falochron 5 tonowe, żelbe-

się bardzo silne niże atmosferyczne,

pełną świadomością tego, że mogą

119–153 km/ godz., kategoria dru-

w związku z siłą aktualnie wiejącego

towe „gwiazdobloki”, ułożone przed

które nad brzegami Europy zderzają

już nigdy nie wrócić. Na morzu za-

ga 154–177 km/ godz., kategoria

wiatru. Skala ma 12 stopni przedsta-

falochronem w celu załamywania fal

się z masami powietrza kontynen-

wsze było łatwo o śmierć. Tak było

trzecia 178–209 km/godz., kate-

wiających nasilanie się złych warun-

i osłabiania ich niszczycielskiej siły?

talnego o ciśnieniu atmosferycznym

kiedyś, ale tak jest również i teraz.

goria czwarta 210–249 km/godz.,

ków pogodowych. Zwana od swego

Skala Beauforta wyraźnie nie paso-

dużo wyższym od tego, panującego

Nie przeceniajmy za bardzo naszych

kategoria piąta powyżej 250 km/

twórcy skalą Beauforta, zawiera

wała do tego, do czego zdolny był

wewnątrz niżu. Następuje gwałtowne

możliwości, powiększonych co praw-

godz.!

kilka najważniejszych czynników

Ksawery. Była ona opracowana dla,

wyrównanie ciśnień, czyli wściekły

da w stosunku do przeszłości o zdo-

Cyklony na Atlantyku nazywamy

wiatr, do złudzenia podobny do hura-

pogody. A więc: maksymalną pręd-

że tak powiem, „zwyczajnych” sztor-

bycze obecnej techniki. Na morzach

huraganami. Jest to nazwa zaczerp-

ganów czy tajfunów. Wiadomo, że siła

kość wiatru, średnią prędkość wia-

mów, a orkan do takich sztormów nie

spotkamy się bowiem z dwoma naj-

nięta od Hiszpanów, którzy z kolei

wiatru będzie zależała od różnicy ci-

tru, wysokość fali czyli stan morza,

należy.

większymi zabójcami. Wiatrem i fa-

wzięli ją od Indian mieszkających

śnienia pomiędzy obu masami powie-

a dodatkowo, zjawiska jakie wtedy

lowaniem. Proszę pamiętać, że ma-

na Karaibach. Takie straszne wiatry

trza. Różnice te mogą sięgać nawet

występują na lądzie. Ostatni stopień

rynarze wychodzą w morze nie po

Indianie nazywali „huracán”. Było

Skala Saffira-Simpsona

Dla tak silnych wiatrów jest inna,

100 hektopaskali! Na lądzie taki wiatr

skali, czyli 12 w skali Beauforta, to

to, żeby głupio ginąć. Nie będą więc

to imię indiańskiego bożka, który

dużo później opracowana skala

będzie łamał i wyrywał z korzeniami

wiatr o prędkości do 117 kilometrów

szukali niebezpieczeństw, ale będą

mieszkał na górze El Yunque w

Saffira-Simpsona odnosząca się do

ogromne drzewa. Będzie zrywał z

na godzinę i fale o wysokości kilku-

je skrzętnie omijali, pozostawiając

obecnym Portoryko. Gdy bożek się

huraganów. Huragany są rodzajem

domów dachy, a domy stare lub sła-

nastu metrów.

durny patos Pompejuszom.

gniewał karał ludzi dzikim wiatrem

cyklonów, czyli wiatrów wirowych,

bo zbudowane może rozwiewać na

Problem z Ksawerym polegał

Niedawno, bo pomiędzy czwartym

i deszczami. Przypomniałem sobie

wciąż od nowa powtarzających ob-

cztery strony świata. Orkan Ksawery

na tym, że wiał on ze średnią pręd-

i szóstym grudnia masakrował Polskę

właśnie teraz huragan Emily z lipca

roty, które na półkuli północnej wirują

pastwił się nad Norwegią, Szwecją,

kością około 130 kilometrów na go-

wściekły wiatr – orkan, któremu nada-

2005 roku, w czasie którego wiatr

Wielką Brytanią, Holandią, Belgią,

dzinę, a jego maksymalną prędkość

no imię Ksawery. Nadawanie ludz-

Cyklony na Atlantyku nazywamy huraga-

Danią, Polską, Niemcami i Słowacją.

obliczoną w obserwatorium meteoro-

kich imion niszczycielskim wiatrom

A co wtedy działo się na morzu? Na

logicznym na górze Aonach Mor w

jest dość starym zwyczajem i zwyczaj

nami. Jest to nazwa zaczerpnięta od Hisz-

morzu panował sztorm gigant.

Szkocji podano jako 229 kilometrów

ten przyjął się wszędzie nadzwyczaj

panów, którzy z kolei wzięli ją od Indian

mieszkających na Karaibach. Takie strasz-

ne wiatry Indianie nazywali „huracán”.

Było to imię indiańskiego bożka, który

mieszkał na górze El Yunque w obecnym

Portoryko. Gdy bożek się gniewał karał

ludzi dzikim wiatrem i deszczami.

odwrotnie do ruchu wskazówek zega-

wiał z prędkością równo 300 kilome-

ra, a na półkuli południowej zgodnie

trów na godzinę. Na Oceanie Indyj-

z tym ruchem. Cyklon powstaje nad

skim i Oceanie Spokojnym cyklony

powierzchnią ciepłego morza. Woda

noszą zwyczajowo chińską nazwę

morska, nagrzana słońcem musi

tajfunów. Tajfun, oznacza w języku

osiągnąć temperaturę od +26 do +27

chińskim – wiatr z Tajwanu.

stopni Celsjusza i to w warstwie gru-

Wróćmy jeszcze na chwilę do

bości około 50 metrów. Nad podgrza-

tego ciepłego, nagrzanego słońcem

nym, parującym morzem powstaje

morza, kolebki cyklonów. Obliczono,

warstwa gorącego i wilgotnego po-

że gdyby jakieś nadzwyczajne upały

wietrza. Ciepłe powietrze wznosi się

podgrzały wodę morską do tempera-

do góry, pociągając za sobą wielkie

tury + 40 stopni Celsjusza, powstanie

ilości pary wodnej. Na pewnej wy-

huragan absolutny, czyli HIPERKAN,

sokości jest już tak chłodno, że para

w którym wiatr osiągnie prędkości

wodna zaczyna się skraplać, tworząc

rzędu 600–800 kilometrów na godzi-

ogromne ilości „nasączonych” desz-

nę!! Nic jeszcze oceanu tak nie pod-

czem chmur. Skraplanie wody jest

grzało, ale jeśli kiedyś podgrzeje… to

Gwiazdobloki

reakcją oddającą duże ilości ciepła,

tylko litania i pacierz.