44

kurier kulturalny

20 grudnia 2013–16 stycznia 2014 nr 23–24 (195–196) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Dawno temu w karnawale

Świat na opak we Lwowie

Dawno temu naukowcy dopatrzyli się źródeł karnawału w kulturze ludowej. W ciągu

kilku tygodni od święta Trzech Króli do Środy Popielcowej urządzano nie tylko zaba-

Beata Kost

wy taneczne i bale maskowe. Był to okres, kiedy królował czas odwrócenia: sługa

Pisał o karnawale Michaił Bach-

i pan wymieniali się rolami społecznymi. Poza tym prawa i zakazy ulegały zawiesze-

tin, że to okres, kiedy świat funkcjo-

nuje na opak. Dostosowując się do

niu, rzeczy błahe stawały się ważne, a ważne podlegały ośmieszeniu. W zabawie

demokratycznych  karnawałowych

wszystko było dozwolone. We Lwowie – skłonnym do radości bez dodatkowych pod-

zasad Lwów przeżywał ten czas

barwnie i w uniesieniu. Z okolicz-

niet – karnawał dostarczał okazji do najznakomitszych zabaw.

nych majątków przyjeżdżały licznie

reprezentowane rodziny i bawiły w

na ile pozwalały uciułane w folwarku

dziwiający, pijący, piszący, czytają-

mieście tak długo, na ile pozwalały

fundusze.

cy, prenumerujący i karnawałujący.

zgromadzone na wsi pieniądze. Za-

W karnawale 1815 roku pisze do

Jeden z reporterów, który usiłował

cni ziemianie liczyli na dobrze sko-

przyjaciela Józefa Grabowskiego:

spisać nazwiska tylko najpiękniej-

jarzone małżeństwa, a awanturnicy

„U nas tu, w Lwowie bardzo dużo

szych kobiet na balu prasy, stanął w

wszelkiej maści na posagi przygoto-

tego roku było młodzieży, z których

połowie roboty wyczerpany tak kom-

wane przez łatwowiernych tatusiów.

najwięcej byłych wojskowych; byłem

pletnie, że musiano go wozem stacji

W karnawale 1861 roku można

jak w dobrym garnizonie. Dzień w

ratunkowej zawieść do najbliższej

było jak zwykle założyć na bal modne

dzień w karnawał tańcowano i ja tak-

restauracji na piwo. Bo w bufecie

stroje zamówione u najlepszych fa-

że musiałem zapiąwszy się w atłaso-

p. Podhalicza nie było już ani kropli

chowców. Lwowski krawiec Tomasz

we portki skakać jak opętany.

wzmocnienia. Pewną niespodzian-

Kulczycki i jego koledzy po fachu

Za tę nieprzyjemność nagradza-

ką balu było, że nie wniesiono ani

mieli pełne ręce roboty. Lwów bawił

łem sobie przy wieczerzy, gdzie do-

jednej trumny na salę, jak to miało

się hucznie. Tamtej zimy „noszono

broczynna kometa [tj. trunek], snując

miejsce przed dwoma laty”. Bal udał

kwiaty” – panie, jak podawały gaze-

się po gardziołku, z wolna rozgrze-

się znakomicie.

ty, suknie balowe dekorować winne

wała i wzmacniała krew, biwakami

Zdecydowanie gorzej wypadł

były „koło bufów, koło piersi i ramion

wystygłą. O! truneczku, tobie ludzie

bal u hrabiego Badeniego, na któ-

różami tiulowymi albo z gazy świeżej

ołtarze stawić powinni, na twym łonie

rym ostentacyjnie nie zjawili się

barwy”; panowie zakładali kamizelki

„z wyrabianemi blademi kwiatkami”,

które należały do najgustowniejsze-

go stroju balowego. Do czarnych

fraków guziki zdobiono jedwabiem w

aksamitne kwiaty średniej wielkości.

Do fraków innego koloru kwiatów nie

zalecano.

Wspominano też „dawne dzieje”

i słynne bale karnawałowe. Jedną

z najbardziej okazałych uroczysto-

ści karnawałowych, którą przeżywał

Lwów przed wiekami były kilkudniowe

bale z okazji zaślubin hetmanówny

koronnej Zofii Sieniawskiej z hetma-

nem wielkim litewskim Stanisławem

Moda, obowiązująca w karnawale z 1861 roku

Denhoffem w 1724 roku. W salach

nieistniejącego dziś Zamku Niskiego

Roztańczony krąg zawiedźmy,

bawiono się do upadłego, tańczo-

KIEDY CZłOWIEKIEM

Ogłoszenie karnawałowe w prasie lwowskiej

byle hucznie byle żwawo…

no dniem i nocą. Poloneza (czy jak

ROZRYWKOWYM SIĘ JEST

zapomina się o troskach życia nasze-

Podolacy, skupiający się wokół

wówczas mówiono taniec polski) pan

Stary Jacek Fredro, chcąc przy-

go! Niech ta eksklamacja, kochany

Gazety Narodowej, a nie zjawili się,

młody tańczył z teściową.

Trzy lata później – w 1925 – gło-

zwyczaić syna, przyszłego komedio-

Józefie, przemówi do Twego serca

aby w ten sposób wyrazić niechęć

wy lwowskich felietonistów zaprzątał

pisarza, do gospodarowania oddał

i przeczytawszy łyknij węgrzyna z

Badeniemu za to, że w Izbie Panów

fakt, że kult nagości opanował już

mu w zarząd nieduży folwark. Po-

JAK SIĘ BAWIĆ

pół garca”.

agitował za reformą wyborczą. „Hr.

Na przełomie XIX i XX wieku

cały świat i „dociera nawet do nas”.

ważnym zmartwieniem Aleksandra

Badeni ze zmartwienia przez cały

najbardziej uroczysty lwowski bal

Zastanawiano się nad zagadnienia-

było zdobycie dodatkowych pienię-

wieczór nie tańczył, nie jadł, nie

karnawałowy organizowały małżon-

mi mody: „Nikt nie wątpi, że w te-

dzy na karnawałowe rozrywki we

aNI KRoPLI

pił, nie kłócił sie i tylko robił sobie

ki namiestników w salonach pałacu

gorocznym okresie karnawałowym

Lwowie. Opowiadał po latach jak to

WZMOCNIENIA

Karnawał w 1907 roku oficjalnie

wyrzuty, że wtrącał się niepotrzeb-

namiestnikowskiego. Był też oczy-

najbardziej piekącym tematem dys-

jesienią polował na lisy i sprzedawał

zakończył się balem prasy, który w

nie w sprawy, które irytują byłego

wiście bal marszałkowski w Sejmie,

kusji balowych jest ustalenie grani-

następnie ich skórki. Od tego zale-

sobotę 9 lutego, zgromadził w sali

namiestnika hrabiego Leona Piniń-

odbywały się bale publiczne w salach

cy między tą partią ciała, która ma

żało jak uda się karnawał – bowiem

Filharmonii cały Lwów tańczący „po-

skiego. Ten ostatni bowiem posądza

lwowskiego Kasyna Miejskiego, które

być ubrana a tą, która ma być wy-

Fredro bawił we Lwowie tak długo,

hr. Badeniego, że jest cichym współ-

gromadziły zamożne mieszczaństwo.

stawiona na pożądliwe spojrzenia

pracownikiem socjalistycznego „Gło-

W wieku XX karnawałowe życie to-

mężczyzn”. Jak pisał Stanisław Wa-

su”, a udając sie na spoczynek nuci

czyło się z nieco innym rozmachem,

sylewski – życie karnawałowe miało

pod nosem „Czerwony Sztandar”.

ale nadal bawiono się na Strzelnicy,

swoje prawa. „Pięć i więcej nocy

Oczywiście, że do tak czerwonego

w kasynach i restauracjach. Bawili się

przetańczyło się pod rząd. Bywało,

hrabiego nie mogli Podolacy pójść

drukarze, piekarze, literaci i automobi-

że wprost z objęć ostatniego białego

na bal. Za to poszli na bal do na-

liści. W 1922 roku Henryk Zbierzchow-

mazura kończącego zabawę u Gu-

miestnika, gdzie jedli jak najwięcej,

ski donosił z karnawału we Lwowie:

brynowiczów czy u L. Baczewskiego

Jak karnawał to karnawał!

żeby mu w ten prosty a przekony-

na Zniesieniu szło się pod Kopułę

Jak się bawić to się bawić!

wujący sposób dać dowód swojej

Ossolineum i zmieniwszy frak na

Czapkę sprzedać,

niezachwianej sympatii. Na tych

przygotowane ubranie codzienne

płaszcz zastawić,

wielkich balach skończył się wielki

zasiadało przy biurku. Ostatnie nad

wykosztować życia kawał.

karnawał tegoroczny. We środę po-

nim „dolce far niente” i staje nade

W symbolicznym karnawale

sypaliśmy łysiny popiołem i weszli-

mną uśmiechnięty pobłażliwie dy-

kto mądrzejszy, jak myślicie?

śmy w siebie”.

rektor Kętrzyński, który od wieków

Jeden tańczy całe życie

Zanim to nastąpi i minie karna-

nigdzie nie bywał”. Niewielu było we

– drugi śpiewa gorzkie żale.

wał jak sen złoty – bawmy się, Dro-

Lwowie takich jak srogi dyrektor

Hej! Upijmy się zabawą!

dzy Czytelnicy, najlepiej jak potrafi-

książnicy. Lwów bawił się, tańczył

Pędźmy z domów troski-wiedźmy.

my! Wesołych Świąt!

i popijał Baczewskiego…

Bal lotnictwa, 1925 r.