22

Sławni lwowianie

31 stycznia–13 lutego 2014 nr 2 (198) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Wojewoda z Cetnerówki

Dziwne były losy Ignacego Cetnera. W jego życiorysie przeplatały się dni chwały i chwile klęski, te

ostatnie jako wystraszony oportunista bardzo przeżywał. Kariera (posła na sejmy, oboźnego wiel-

kiego koronnego i stanowisko wojewody bełskiego) i nagrody (Order Orła Białego otrzymał w roku

1762), o których wielu mówiło, że są niezasłużone nie dały mu szczęścia. Pozostał smutnym, rozża-

lonym człowiekiem uwikłanym w spory rodzinne. Pocieszenie przyniosły mu kwiaty.

skąpił pieniędzy dla potrzebujących,

Na swoje nieszczęście był wszę-

wielu nieuczciwych partnerów wyko-

dzie tam, gdzie decydowano o niepo-

rzystywało tę jego poczciwość i su-

pularnych kwestiach – kiedy został

mienność. Wielu też robiło interesy

członkiem Komisji Skarbowej Ko-

wykorzystując jego dobre serce i ła-

ronnej, podpisywał jej rachunki w

twowierność, oraz to, że „panem ich

1766 roku; złożył podpis pod usta-

być nie umiał”.

leniami konfederacji radomskiej

Otoczony nieuczciwymi współ-

w 1767 r. i następnie jako delegat

pracownikami, niechętnie do niego

(wszedł w skład deputacji traktato-

nastawioną żoną i coraz bardziej in-

wej) musiał poprzeć szkodliwe dla

BEATA KOST

tensywnym życiem towarzyskim, któ-

Polski uchwały wymyślone i zain-

Ignacy herbu Przerowa urodził się

re zaczęło się we Lwowie po pierw-

spirowane przez Nikołaja Repnina.

w domu Anny Krasickiej i Antoniego

szym rozbiorze, szukał ucieczki w

Kiedy pod naciskiem posła rosyj-

Cetnera, starosty korytnickiego i żyto-

modlitwie i ogrodnictwie. We Lwowie

skiego Repnina powołana została

mierskiego w 1728 roku. Ojciec zmarł

wokół swego dworu założył park. Po-

komisja sejmowa w celu określenia

Order Orła Białego

Portret młodzieńczy Ignace-

kiedy Ignacy miał trzy lata, chłopczyk

łożony w kotlinie nad stawem rozległy

ustroju Rzeczpospolitej, Ignacy

go Cetnera pędzla Augusty-

wychowywał się w domu Sapiehów

teren zapełnił egzotyczną i rodzimą

nazywamy  południowo-wschodnią

Cetner wszedł w jej skład 23 paź-

na Mirysa

– matka Anna Krasicka, po raz drugi

roślinnością. Nazwany Cetnerówką

część Łyczakowa.

dziernika 1767 roku.

guszkę, Kazimierza Sapiehę, Kajeta-

wyszła za mąż za podczaszego litew-

ogród przez wiele dziesięcioleci był

Dzięki swojemu zamiłowaniu do

W kolejnych latach Ignacy

na Potockiego i Karola Lotaryńskiego

skiego i wojewodę mścisławskiego

ozdobą i atrakcją Lwowa. Cetner

roślin stał się Ignacy Cetner praw-

pojawiał się na scenie politycznej

d Elboeuf et Lambesc.

Ignacego Sapiehę. Z drugiego mał-

sprowadzał rzadkie drzewa, krzewy

dziwym autorytetem w tej dziedzinie.

Rzeczpospolitej biorąc udział w

żeństwa Anna miała jeszcze pięcioro

i kwiaty. Park uchodził za jeden z

Takim sposobem amator w sprawach

rozmaitych wydarzeniach. W ku-

Charakter łagodny, miękki, niezde-

dzieci. Ignacy dorastał obok przyrod-

najpiękniejszych przykładów ówcze-

botanicznych wspierał lwowski ogród.

luarach sejmowych i w otoczeniu

cydowany – pisali o Cetnerze współ-

nich braci Jana i Józefa Sapiehów,

snej sztuki ogrodniczej. Cetner, wielki

Cesarz Józef II zwrócił się do niego z

ciągnęła się za nim sława, że to

cześni. Jedynym ratunkiem wojewody

oraz brata ciotecznego Ignacego

miłośnik ogrodnictwa i uprawy roślin

osobistą prośbą, aby pomógł w za-

raczej opinia człowieka na wskroś

bełskiego były ucieczki z lwowskie-

Krasickiego. Późniejszy biskup war-

dekoracyjnych, lubił sam pracować

kładaniu ogrodu botanicznego we

uczciwego aniżeli kwalifikacje po-

go dworu do pobliskiego Krakowca,

miński i wybitny poeta oświeceniowy,

przy hodowli kwiatów. Na Cetnerów-

Lwowie. Prawdopodobnie pod jego

zwoliły mu zdobyć awanse i na-

gdzie zgromadził wspaniałą kolek-

Krasicki, urodzony w Dubiecku, jako

ce widywano go przy rydlu i motyce.

wpływem kształtowany był park zam-

grody.

cję dzieł sztuki, na którą składały

dziecko przysłany został na naukę

Sprowadzał egzotyczne gatunki, z

kowy w Świrżu należący wówczas do

Po pierwszym rozbiorze, kiedy

się obrazy, miedzioryty i tabakiery.

do domu Sapiehów. Dzieciństwo cała

których ogród zasłynął. Jak powia-

Waleriana Czaykowskiego.

południowe tereny Rzeczypospolitej

Gromadził też materiały przyrodni-

czwórka spędziła pod czujnym okiem

dano tu właśnie znajdował wytchnie-

Po rozbiorach, kiedy Ziemia

stały się częścią państwa austriac-

cze znane były jego kolekcje muszli

Stefana Terleckiego, pierwszego na-

nie od wszelkich trosk rodzinnych.

Lwowska stała się częścią państwa

kiego, Cetner został poddanym tego

i wypchanych ptaków.

uczyciela dorastających chłopaków.

W klombach, rabatkach, rzadkich

austriackiego, powstaje prowincja o

kraju.

W archiwum rodzinnym w Dubiecku

nazwie Galicja dla której tworzono

zachowały się listy rodzinne, w któ-

nowe urzędy. W rządzonym przez

rych Ignacy Krasicki wspominał rów-

gubernatora kraju, Ignacy Cetner był

nież Cetnera. Pisał o nim, że zapo-

marszałkiem wielkim Stanów Krajo-

wiada się dobrze, „czasu marnie nie

wych, deputowanym ze stanu ma-

trawi i już zaczyna kapitaliki zbierać”.

gnatów. Aż do śmierci w roku 1800

Ignacy Cetner w młodości kształcony

obejmował kolejne urzędy, wplątując

był starannie, studiował w kolegium

się w intrygi majątkowo-polityczne.

jezuickim we Lwowie, uczył się ję-

Dobra Ignacego Cetnera skupiały się

zyków i prawa cywilnego. Pierwszy

w Podkamieniu, Krakowcu i Bakoń-

stopień, który zdobył u progu kariery –

czycach.

został porucznikiem w 8 Regimencie

Ponieważ gospodarował co-

Pieszym Domu Radziwiłłów w 1740

raz gorzej – tracił kolejne majątki,

roku. Między rokiem 1749 a 1751 od-

które rozrzucone były na ogromnej

był młody Cetner dwuletnią podróż po

odległości pomiędzy Nadwórną a

Europie w towarzystwie przyrodniego

Przemyślem. Trudno dziś ocenić,

brata Jana Sapiehy.

czy spowodowane to było gorszym

Zajął się również pomnażaniem

zarządzaniem czy też polityką ce-

rodzinnego majątku inwestując w

sarzy austriackich, dla których solą

przedsięwzięcia handlowe i obra-

w oku były wielkie fortuny szlachty

cając procentami. W latach 1756,

polskiej. Przez kilkanaście lat był

1758, 1760 i 1761 był posłem na

właścicielem Przemyśla, który stał

sejm z ziemi halickiej.

się w okresie zaborów miastem pry-

W 1762 został kawalerem Orde-

watnym. W 1775 mianowany został

Cetnerówka

ru Orła Białego.

cesarsko-królewskim radcą tajnym.

roślinach, „wymyślał je człowiek nie-

Życie rodzinne Ignacego Cet-

Był człowiekiem niezwykle po-

Był oboźnym wielkim koronnym

Marszałkiem wielkim koronnym Kró-

szczęśliwy, który w kwiatach jedynie

nera układało się fatalnie. Poślubił

czciwym i nieśmiałym. W życiu kie-

od 1762 roku, a w następnym roku

lestwa Galicji i Lodomerii był od roku

szukał w życiu… pociechy – jak pisał

wojewodziankę poznańską Ludwikę

rował się jedynie zasadami religijny-

otrzymał tytuł wojewody bełskiego.

1783.

Potocką. Żona miała trudny charak-

mi. O dobroci i słodyczy charakteru

W 1764 podpisał elekcję Stanisława

Kilka lat później Ignacy Cetner

Franciszek Jaworski. Często bywał u

swoich krewnych w Dubiecku – przy-

ter i prawdopodobnie irytowało ją

pana wojewody opowiadano sobie

Augusta Poniatowskiego na króla

złożył województwo bełskie z za-

woził do Dubiecka kwiaty, a stamtąd

ogromne niezdecydowanie męża,

we Lwowie najrozmaitsze opowie-

Polski. Zresztą, od początków bez-

mian za austriackie hrabstwo, tytuł

niejedną dobrą wywoził radę.

nazywanego „monarchą nieśmier-

ści i anegdotki. Wspierał młodych,

królewia stanął po stronie Czarto-

otrzymał od Marii Teresy. Wywołało

telnej zwłoki”.

jemu właśnie wiele zawdzięczał po-

ryskich i wraz z Familią podpisywał

to ironiczne komentarze w środo-

Po jego śmierci teren ogrodu

W 1764 roku na świat przyszła

eta Franciszek Karpiński. Pisząc w

pisma do Wiednia i Wersalu popie-

wisku. Złośliwie podsumowała wła-

zdziczał, część Cetnerówki zagospo-

jedyna córka Cetnera Anna. Młoda

późniejszym czasie pamiętniki Kar-

rające Poniatowskiego. Na sejmie

sność i wpływy wojewody Katarzyna

darowano pod ogród botaniczny Uni-

Cetnerówna była słynną pięknością

piński wspominał Cetnera z ogrom-

koronacyjnym wniósł projekt ustawy

Kossakowska „był to kiedyś cetnar,

wersytetu Lwowskiego. W nazewnic-

swoich czasów, czterokrotnie wycho-

nym wzruszeniem, jako człowieka

o przyznaniu tytułów książęcych

a dziś i funta nie waży”.

twie Cetnerówka zachowała się do

dziła za mąż, kolejno za Józefa San-

zacnego i szlachetnego. Nigdy nie

członkom rodu Poniatowskich.

czasów współczesnych, nadal tak

KG