1987–2012

19

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 14–27 lutego 2014 nr 3 (199)

jakichkolwiek robót wymagana była

nych na ten cel środków. Z satysfak-

dolarach. Codziennie wydawano

serwacji Zabytków, przy aktywnej

między innymi w Gródku Podolskim

zgoda lokalnych władz. Pomimo usil-

cją mogę odnotować, że pani doktor

wtedy kilkadziesiąt wiz, co – biorąc

pomocy konsulatu. Podobnie jak

oraz Zaleszczykach, lecz nie została

nych starań, konsulatowi nie udawało

Kacnelson została za swą społeczną

pod uwagę wyżej wymienione, roz-

w odniesieniu do Cmentarza Orląt,

niestety zrealizowana przed dniem

się uzyskać jednoznacznej, przychyl-

działalność uhonorowana przez pre-

liczne działania oraz warunki poli-

na wszelkie prace wymagana była

opuszczenia przeze mnie placówki.

nej decyzji. Nawet gdy taka zapada-

zydenta RP jednym z najwyższych

tyczne, lokalowe, osobowe, w któ-

zgoda lokalnych władz. Trzeba

Wysyłanie polskiej młodzieży na

ła, w niedługim czasie była uchylana.

odznaczeń. Zostałem zaproszony

rych przyszło nam pracować – było

przyznać, że tutaj sprzeciw i pię-

kolonie do kraju, podobnie jak nabór

Jak dziś wiadomo, w następnych la-

przez nią na tę wzniosłą uroczystość

dużym wysiłkiem.

na studia na polskie uczelnie, odby-

trzenie utrudnień były zdecydowa-

tach sprawa ta szła jak po grudzie.

już po opuszczeniu przeze mnie

Niestety, nie udało mi się w pełni

wało się z dużą pomocą konsulatu.

nie mniejsze.

W opisanych warunkach pra-

lwowskiej placówki.

doprowadzić – bo nie było ku temu

Placówka przykładała do tych przed-

Do bieżącej pracy konsulatu

ce związane z odbudową cmen-

Konsulat musiał sprostać wielu

warunków – do realizacji pożądanej

sięwzięć dużą wagę, starając się, by

należało wspomaganie organizacji

tarza posuwały się trzema torami:

doraźnym sprawom i podejmować

w wielu kwestiach zasady wzajem-

z takiego dobrodziejstwa mogło sko-

skupiających Polaków – takich jak:

konsulat zabiegał o przyzwalające

wiele działań, w tym także takich,

ności. Przed wyjazdem na placówkę

rzystać jak najwięcej młodzieży, nie

Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi

decyzje, często działając niekon-

jak pomoc w zorganizowaniu ponow-

miałem możliwość zapoznania się z

tylko ze Lwowa, ale i innych miast

Lwowskiej, chóru „Echo”, miejscowe-

wencjonalnie, na przykład starając

nego pochówku Aleksandra Fredry, z

sytuacją mniejszości ukraińskiej w

– Tarnopola, Sambora, Mościsk, a

go Polskiego Teatru Ludowego czy

się u władz Przemyśla o równoległe

udziałem wielu polskich i ukraińskich

Polsce. Sprawując funkcję konsula

nawet z głębokiej prowincji. Rocznie

Klubu Inteligencji Katolickiej. Muszę

działania dotyczące obiektów ma-

przedstawicieli wysokiej rangi. Zorga-

we Lwowie, przekonałem się, że

z kolonii i obozów w Polsce korzy-

w związku ze wspomnianym Towa-

jących dla Ukraińców symboliczne

nizowałem po raz pierwszy roczni-

zasada ta nie była wówczas w pełni

stało około trzysta osób.

rzystwem Kultury powiedzieć, że

znaczenie. Podobnie, w związku z

cową uroczystość ku czci zmarłego

przestrzegana. Dałem temu wyraz,

byłem poniekąd w konflikcie z jego

Jeśli chodzi o masowe kierowa-

dużym deficytem wody we Lwowie,

nie kandydatów na studia w Polsce,

w 1861 roku polskiego „drugiego

składając relację na posiedzeniu po-

przewodniczącym, profesorem Lesz-

doprowadziłem do wyjazdu przed-

miałem trochę inne niż osoby z MSZ

Paganiniego”, słynnego skrzypka,

łączonych komisji sejmowych, w któ-

kiem Mazepą, bowiem uważałem, że

stawicieli tego miasta do Łodzi, aby

zapatrywania i wizje. Dążyłem do

wirtuoza i kompozytora Karola Józe-

rym uczestniczyli też lwowiacy – pan

statut Towarzystwa nie chroni należy-

poznać sposób rozwiązania podob-

Zbigniew Bil z TKPZL i pani Janina

nego problemu – przez budowę „nit-

Zamojska z Klubu Inteligencji Kato-

ki” dostarczającej wodę z odległej

lickiej.

Pilicy. Podobnych działań podejmo-

Tym trudnym i rozlicznym zada-

waliśmy więcej. Czasami te zabiegi

niom, realizowanym przez placów-

przynosiły pomyślny skutek, często

kę, można było sprostać tylko dzięki

jednak krótkotrwały, szczególnie

zaangażowaniu, ambicji, poczuciu

wobec oporu niektórych deputowa-

obowiązku, wysokim kwalifikacjom

nych w Radzie Lwowa.

i morale osób, z którymi miałem

Niewyobrażalnie olbrzymią pracę

przyjemność pracować. Uważam

na rzecz odbudowy cmentarza, we

za stosowne wymienić ich tu z imie-

współdziałaniu z konsulatem, wyko-

nia i nazwiska: Anna Fijał, Bożena

nał Józef Bobrowski, dyrektor Ener-

Targońska, Beata Piasecka, Ja-

gopolu, przedsiębiorstwa budującego

dwiga Pechaty, Lidia Chrzanowska

we Lwowie mieszkania. Pracownicy

(Iłku), Krystyna Bobrowska, pan o

tego przedsiębiorstwa, inspirowani

lwowskim, baciarskim, życzliwym

przez Józefa Bobrowskiego, wyko-

uśmiechu – Eugeniusz Kogut oraz

nywali prace z oddaniem i bez wy-

Zinaida Kułyniak. Szczególnie cen-

nagrodzenia, a sprzęt firmy był przy

ne były: wyjątkowe zaangażowanie,

każdej sposobności wykorzystywany

profesjonalizm, poczucie obowiązku

do porządkowania nekropolii. Strona

i lojalność konsula Andrzeja Krętow-

polska, tzn. konsulat, nie ponosiła

skiego. Byłem spoza resortu, siłą

także żadnych kosztów związanych

rzeczy opierałem się więc na jego

Konsul Janusz łukaszewski rozmawia z aktorem Polskiego Teatru Ludowego

z wykorzystywaniem sprzętu. Gdy

doświadczeniu. Chciałbym również

we Lwowie Janem Tyssonem, 1990 lub 1991 r. (Fot. ze zbiorów Jana Tyssona)

otrzymywano zgodę władz, prace

podkreślić zaangażowanie konsula

oficjalnie szły „na całego”, gdy zgody

Józefa Fijała, szczególnie w liczne

cie naszych państwowych interesów.

stworzenia możliwości zawodowego

fa Lipińskiego (pochowanego w Urło-

nie było, trwały ukradkiem, „po par-

przedsięwzięcia kulturalne, jego

W tym czasie Polska łożyła znaczne

ukierunkowania (poprzez naukę lub

wie koło Tarnopola). W tym przed-

tyzancku” – do momentu, aż ukra-

niezwykłe poczucie obowiązku oraz

środki na wsparcie organizacji polo-

przyuczenie do rzemiosła) również

sięwzięciu bardzo dużą aktywnością

ińskie straże nie wstrzymały prac.

umiejętność zjednania i przekona-

nijnych. W przypadku ewentualnego

dla młodzieży niekwalifikującej się

wykazała się pani Jadwiga Pechaty,

Za zasługi w odbudowie Cmentarza

nia do siebie wielu rodaków.

rozwiązania Towarzystwa – czego w

czy niemającej ambicji studiowania.

która odnalazła grób artysty. Konsu-

Orląt dyrektor Józef Bobrowski został

Nadzwyczaj trudno jest ocenić

tej niestabilnej jeszcze sytuacji nie

Opracowałem specjalny program,

lat nasz po raz pierwszy nadawał też

uhonorowany przez prezydenta RP

mi siebie, moją pracę na placówce,

można było wykluczyć – strata była-

miałem jednak w tym względzie cał-

uroczysty charakter obchodom świąt

jednym z najwyższych odznaczeń

na której znalazłem się z wyboru

by niepowetowana. Dodatkowo cały

kowicie związane ręce. Obowiązywał

państwowych. Udzieliliśmy wsparcia

państwowych.

i dzięki życzliwości pana ministra,

majątek Towarzystwa przejąłby miej-

program i kierunek postępowania

w tworzeniu placówki handlowej Mini-

Wiele osób spośród lwowskich

profesora Krzysztofa Skubiszew-

scowy dom kultury. Mogłem jednak

nadane przez Wspólnotę Polską i jej

sterstwa Współpracy z Zagranicą, jak

Polaków wykonywało systematycz-

skiego. Tym większą satysfakcję

wyrażać w tych sprawach jedynie

przewodniczącego, marszałka profe-

i przy organizacji nadzwyczaj donio-

nie, społecznie, łopatami mrówczą

sprawiła mi rozmowa telefoniczna,

mój niepokój czy opinie, ale podej-

sora Andrzeja Stelmachowskiego.

słej uroczystości, związanej z utwo-

pracę na rzecz cmentarza, czyniąc

jaką mogłem odbyć z moim następ-

mowanie jakichkolwiek dalej idących

Konsulat utrzymywał stały kon-

rzeniem diecezji lwowskiej i ingresem

to podobnie jak Józef Bobrowski –

cą, konsulem Henrykiem Litwinem,

działań ze strony konsulatu byłoby

takt z placówkami Energopolu, re-

arcybiskupa Mariana Jaworskiego.

nawet pomimo braku zezwolenia.

w której dziękował za stan przejętej

niedopuszczalne, tym bardziej, że

alizującymi kontraktowe budowy w

Równie znacząca była pomoc kon-

Jeśli brama była zamknięta, zawsze

po mnie placówki. Dziękuję, Panie

byliśmy jednak świadkami demokra-

Pasiekach Zubryckich koło Lwowa,

sulatu przy organizowaniu roboczej

znalazła się jakaś, znana tylko im,

Konsulu – nie każdego stać na taki

tyzowania się zwyczajów i obowiązu-

Bohorodczanach koło Tarnopola oraz

wizyty profesora Zbigniewa Religi,

dziura w płocie.

gest. Sprawiło mi również satysfak-

jących w Towarzystwie zasad. W tych

Nietyszynie, w obwodzie chmielnic-

przy ułatwianiu kontaktów samorzą-

Nadzwyczajną aktywność w tych

cję dwukrotne uhonorowanie za

okolicznościach miał znaczenie fakt,

kim. Urząd świadczył pomoc kon-

dowcom, ludziom nauki czy biznesu.

pracach wykazywał Eugeniusz Cy-

całokształt pracy na rzecz Lwowa

że konsulat był w stałym kontakcie

sularną zatrudnionym tam pracow-

Były też rzeczy drobne, ale warte

dzik z Towarzystwa Opieki nad Gro-

i Kresów Wschodnich Krzyżem

z doktorem Adamem Kokodyńskim,

nikom, zaś placówki te były bardzo

odnotowania. Na zaproszenie stacji

bami Wojskowymi we Lwowie. Aby

„Semper Fidelis” – II Obrony Lwo-

wiceprezesem TKPZL, będącym jed-

pomocne w realizacji zadań konsu-

telewizyjnej, brałem udział w emito-

dać symboliczny dowód utożsamiania

wa.

nocześnie prezesem Towarzystwa

larnych w środowisku mniejszości

wanym na całą Ukrainę programie „Z

się z ideą przywrócenia świetności

W pracy, którą starałem się wy-

Lekarzy Polskich.

polskiej rozsianej na tym terenie.

Wysokiego Zamku”, gdzie dwukrot-

cmentarzowi, konsul Andrzej Krę-

konać jak najlepiej, towarzyszyła mi

Konsulat przywiązywał dużą wa-

Dzięki wydatnej pomocy doktor

nie informowałem o interesujących

towski, Stefan Skawina z MSZ w

żona Zofia. Jeśli udało mi się cokol-

gę do rozwijającego się szkolnictwa.

Dory Kacnelson, utrzymującej z kon-

telewidzów kwestiach dotyczących

Warszawie, ja i kilka jeszcze osób

wiek, jest w tym także jej nieocenio-

Świadczył na jego rzecz pomoc w

sulatem stały kontakt, życzliwej Pola-

ruchu granicznego i tematach go-

chwyciliśmy za łopaty, wnosząc

na zasługa.

różnej formie. Utrzymywał stały kon-

kom Żydówki, która odnajdywała na

spodarczych. Pierwszy z nich emi-

przez kilka godzin nasz niewielki

takt z dwoma szkołami, nr 10 i 24 we

rubieżach Ukrainy żyjących w nędzy

towała TVP w Programie I, podczas

wkład w dzieło odbudowy. Pracowa-

PS

Lwowie, z polskim językiem wykła-

Polaków, udało mi się osobiście uzy-

głównego wydania „Wiadomości”.

ło przy nim wielu ludzi. Upływ czasu

Podejmując pracę w Konsulacie

dowym, w których dyrektorkami były

skać od władz ukraińskich emerytury

Również sama placówka stanowiła

sprawił, że nie jestem w stanie wy-

Generalnym RP w Chicago, spo-

Bogumiła Kunica i Marta Markunina.

zapewniające rodakom minimum eg-

przedmiot zainteresowania lokalnej

mienić wszystkich tych osób.

tkałem się z ogromną życzliwością

Obydwie panie szlachetnie rywali-

zystencji. W kilku przypadkach, gdy

prasy ukraińskiej. Wskazane wyżej

Rekonstrukcja Cmentarza Ły-

licznego środowiska kombatantów

zowały między sobą, zabiegając o

takich możliwości nie było, zapewni-

działania konsulat podejmował przy

czakowskiego wymagała dbałości i

i weteranów armii polskiej II wojny

wysoki poziom nauczania. Nasza

łem niektórym, żyjącym w skrajnym

kilkakrotnym wzroście, w porównaniu

wielkiego nakładu pracy. Ze wzglę-

światowej na Zachodzie. Prawdo-

placówka okazywała też spore za-

niedostatku, doraźną bądź trwającą

z ubiegłymi latami, liczby wydawa-

du na jego ogrom oraz ograniczone

podobnie życzliwość ta wypływała z

interesowanie szkołami w terenie, w

dłużej pomoc. Było to możliwe dzię-

nych wiz. Warto może przy tej okazji

fundusze rekonstrukcja ta mogła

faktu, że uznali mnie za swoistego

większych skupiskach Polaków, ba-

ki uzyskanym z MSZ funduszom na

nadmienić, że osiągane z tego tytułu

dotyczyć jedynie grobowców wybit-

kuriera ze Lwowa, Stanisławowa,

dając tam możliwości wprowadzenia

pomoc konsularną. Znalazłem w tym

przychody wzrosły niemal dziesięcio-

nych Polaków, wyjątkowo znaczą-

Tarnopola. Z Kresów Wschodnich –

do programu naukę języka polskie-

względzie nie tylko pełne zrozumie-

krotnie. Po raz pierwszy również od-

cych dla naszych dziejów. Prace te

z ich młodości.

go. Taka możliwość zarysowała się

nie, lecz i zwiększenie przeznaczo-

notowano wpływy w amerykańskich

wykonywało Przedsiębiorstwo Kon-

KG