4

Rozmowy kuriera

31 marca–14 kwietnia 2014 nr 6 (202) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

UkRAINA – polskie spojrzenie

Z prof. ANDRZEJEM NOWAKIEM, historykiem, sowietologiem, kierownikiem Zakładu Histo-

rii Europy Wschodniej w Instytucie Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Zakładu

Historii Europy Wschodniej i Studiów nad Imperiami XIX – XX wieku Polskiej Akademii

Nauk, publicystą, wieloletnim redaktorem naczelnym dwumiesięcznika „Arcana” rozmawiała

MAGDA ARSENICZ.

dzialności tej partii nacjonalistycz-

Jak ocenia Pan Profesor

nej na całą Ukrainę, czyli wejście

reakcje społeczeństwa pol-

jej do rządu, tak jak to zwykle bywa

skiego na Majdan? Jakie miej-

– zmusi ją do kompromisów. Ide-

sce zajmują Ukraina i Ukra-

ologia nacjonalistyczna postawiona

ińcy w naszej świadomości?

Pierwsze moje wrażenia w

wobec odpowiedzialności za pań-

grudniu były niepokojące. Wydawa-

stwo, którą trzeba dzielić z partiami

ło mi się, że reakcje które znajdują

nienacjonalistycznymi, można mieć

odzwierciedlenie w mediach, na

nadzieję, że będzie praktycznie

portalach, głosy w dyskusjach inter-

mniej groźna.

netowych są dużo bardziej podzie-

Wracając do problemu

lone, niż bym tego się spodziewał.

mniejszości polskiej na Uk-

Publikowano wyniki sondaży w tej

rainie, możemy spotkać się

sprawie, które także były dla mnie

z głosami środowisk kry-

niesłychanie rozczarowujące. Wy-

tycznych wobec Majdanu,

glądało to tak, jakby społeczeństwo

które oprócz przypominania

polskie było podzielone równo na

o rzezi wołyńskiej, wyrażają

tych, którzy popierają wolnościowe

zaniepokojenie losem Pola-

dążenia Ukraińców i tych, którzy

ków na Ukrainie. Co w takim

uważają, że dokonuje się rewolu-

razie zdaniem Pana Profe-

cja nacjonalistyczna, która chce

sora może w obecnej sytu-

uderzyć przede wszystkim w Polskę

acji zapewnić lepszą przy-

– w polską mniejszość na Ukrainie,

szłość Polakom na Ukrainie,

że szykuje się jakiś tragicznie nie-

a czego powinniśmy się

bezpieczny triumf „banderowców”.

obawiać?

Rozumiejąc historyczne powody do

Wyobraźmy sobie sytuację, w

obaw, zwłaszcza wśród wspólnoty

pewnym sensie idealną: Ukraina jest

prof. Andrzej Nowak

pamięci ofiar zbrodni ludobójstwa do-

w Unii Europejskiej, minęła już barie-

konanego na ludności polskiej przez

ry swojego gospodarczego rozwoju,

kowanie się pewnym regułom klubu

lepszymi panami na Ukrainie byli i są

nacjonalistów ukraińskich, absolutnie

przede wszystkim gigantyczną ko-

Jak zdaniem Pana Pro-

europejskiego, które mogą nam wy-

komuniści. Bo komuniści akceptują

nie podzielałem i nie podzielam dia-

rupcję i zaczyna nadrabiać stracony

fesora można pogodzić pa-

dawać się w niektórych aspektach

pamięć antybanderowską, zagwa-

gnozy współczesnej rzeczywistości

czas. Lwów zaczyna wyglądać pod

mięć kresową, w której bez

głupie, w innych irytujące, ale bez

rantują porządek i będą „trzymali

na Ukrainie, według której miała by

względem poziomu infrastruktury tak

wątpienia widoczna jest nie-

wątpienia służą raczej łagodzeniu

pod butem banderowców” (mówię

ona być groźna przede wszystkim

jak Kraków czy jak Rzeszów. Nie ma

zabliźniona rana Wołynia,

konfliktów międzyetnicznych. Sądzę,

w cudzysłowie bo nie chodzi tylko o

dla Polski. Rozumiem, że około

granicy schengeńskiej między Krako-

z poparciem dla proeuro-

że dramatyzm tego wyboru może w

prawdziwych banderowców). Ja na-

pięć, może dziesięć procent społe-

wem, Rzeszowem a Lwowem. Jeź-

pejskich dążeń Ukraińców,

dłuższej perspektywie czasu łagodzić

tomiast jestem pewien, że komuniści

czeństwa polskiego związanych ści-

dzimy swobodnie do tego czystego,

wśród których popularne są

ostrze nacjonalizmu ukraińskiego.

nie są lepszym wariantem ani dla

ślej z kręgiem kresowym, kręgiem

odnowionego, odrestaurowanego,

przecież  czerwono-czarne

Co nie znaczy, że on zniknie. Litwa

Ukrainy, ani dla Polski jako sąsiedzi

obolałym przez rany historyczne w

choćby nawet przy polskiej pomocy,

flagi...

Ja godzę te dwa problemy na

jest w Unii Europejskiej, a litewskie

na Ukrainie. Natomiast partia „Swo-

oczywisty sposób, trudny to zakwe-

Lwowa, Tarnopola, Stanisławowa,

płaszczyźnie chłodnej kalkulacji poli-

kompleksy nacjonalistyczne wciąż

boda”, która rządzi w obwodach za-

stionowania, może być nieufnie na-

gdzie być może rządzi Swoboda,

tycznej. Oznacza to, że jeżeli Ukraina

są bardzo żywe i nieprzyjemne, mó-

chodnich od kilku lat, nie wydaje mi

stawionych, ale zdawało mi się, że

ale wie, że nie może pozwolić sobie

zbliżała by się do Europy, jeżeli udało

wiąc delikatnie, dla polskiej ludności.

się, aby doprowadziła w ciągu tego

ogromnej większości dzisiejszych

na żadne pogromy Polaków, bo jest

Polaków Ukraina powinna się na pro-

to nieeuropejskie. Korzysta gospo-

gu 2014 roku kojarzyć z krajem, który

darczo na tym, że jest związana z

jest narażony na niebezpieczeństwo

Polską i Europą. O ile dla wschodniej

wprost imperialnej rekonkwisty. Ukra-

Ukrainy wejście do Unii Europejskiej

ina stawia tej rekonkwiście opór, za

może być trudne, bo ich przemysł jest

co się jej należeć powinna wdzięcz-

mało „kompatybilny” z Europą, o tyle

ność, bo także za nas się naraża

zachodnia Ukraina może na zbliżeniu

poniekąd, walczy oczywiście przede

do Europy tylko zyskać. W sensie go-

wszystkim w swojej sprawie – ale

spodarczym ma ona bardzo niewiele,

przy okazji nas osłania. Sytuacja

natomiast ma wspaniałe tereny tury-

zmieniła się mniej więcej w styczniu,

styczne, historyczne, które są atrak-

a zwłaszcza w lutym, kiedy inny ton

cyjne nie tylko dla nas. Wszystko to

przybrała propaganda państwowa w

może stworzyć pewnego rodzaju

Polsce. Doceniono zagrożenie idą-

synergię korzystną dla polskiej lud-

ce z Rosji, przelana została krew na

ności, jeśli tylko będzie się jej lepiej

Majdanie i wtedy też korespondenci

żyło w sensie materialnym. To co

telewizji publicznej i telewizji prywat-

dzisiaj grozi Polakom na Ukrainie,

nych zaprzyjaźnionych z rządem, jak-

to chyba nie jest nóż banderowski,

by bardziej utożsamili się ze sprawą

przyłożony do gardła, tylko pogłę-

ukraińską, co odebrałem z pewnego

bienie nędzy materialnej. A co za

rodzaju ulgą, że oto zbliżamy się do

tym idzie, emigracja, wyjazd za pra-

rzeczywistego obrazu tego, co dzieje

cą. I to jest chyba główne, realne za-

się na Ukrainie. Odczytywałem z za-

grożenie, którym naprawdę martwią

by się jej wyjść z kręgu zależności

Tym nie mniej, nikt nikogo na Litwie

czasu do dramatycznego pogorsze-

dowoleniem coraz bardziej wnikliwe

się ludzie na Ukrainie i to nie tylko

Rosji i włączać stopniowo do struktur

nie zabija.

nia położenia ludności polskiej. Może

reportaże, obserwacje, zaczynając

Polacy. W tym zakresie pomoc Pola-

europejskich, wówczas na pewne

Tego rodzaju strachy łączone są

nie mam racji, natomiast na pewno

od tego co robiła „Gazeta Polska Co-

kom jest dużo bardziej praktycznym

formy nacjonalizmu nie było by miej-

czasem z wizją Ukrainy uniezależ-

nie słyszeliśmy w ciągu ostatnich lat

dziennie”, po świetne reportaże „Go-

zagadnieniem, niż zastanawianie się

sca. Ukraina jest postawiona wobec

nionej od porządku, który rzekomo

o żadnych pogromach, czy przemo-

ścia Niedzielnego”, pokazujące, że

nad pomnikami Bandery na Ukrainie,

dramatycznego wyboru: albo powrót

gwarantuje Rosja na jej terenie. Ale

cy fizycznej skierowanej przeciwko

portretem najczęstszym na Majdanie

których – co jest jasne – nie lubię, ale

pod skrzydła imperium rosyjskiego,

powiedzmy sobie też wprost: nie-

Polakom w obwodach rządzonych

nie jest portret Bandery, tylko portret

wydaje mi się, że dziś ważniejsza jest

którym w taki, a nie inny sposób kie-

którzy głosiciele wielkiego strachu

formalnie przez partię nacjonalistycz-

świętego Michała Archanioła. Takiej

kwestia materialnego bytu mniejszo-

ruje Władimir Putin, albo podporząd-

przed Banderą stwierdzają, że naj-

ną. Myślę, że poszerzenie odpowie-

informacji brakowało wcześniej.

ści polskiej na tym obszarze.