15

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 31 marca–14 kwietnia 2014 nr 6 (202)

List do redakcji

popularne wówczas przeboje, jak

Ulubionym miejscem naszych

bieta, znakomita gospodyni,

,,Umówiłem się z nią na dziewiątą .

dziecięcych zabaw był staw nieopo-

mocno związana z rodziną

Szewczenko na nowo

dal mojego rodzinnego domu. Wła-

Jak czytamy w „Skarbach

i rodzinnym miastem...

Kiedy dziś wspominam mamę,

śnie tam bardzo często przechadzał

pamięci”, ostatni raz widział

pierwsza myśl z nią związana, to

się ksiądz Władysław, a widząc nas,

Pan ojca 9 grudnia 1939

tłumaczony

nasze życie na Syberii. To właśnie

zawsze zatrzymywał się, rozmawiał,

roku. Podczas gdy NKWD

z mamą i z siostrą Leokadią w 1941

gładził po głowie. Byłem dzieckiem,

przeszukiwało mieszkanie, a

roku zostaliśmy zesłani do Okoniesz-

ale odczuwałem w tym kapłanie

potem aresztowało ojca, Pan

Jeszcze za życia poety wiersze Szew-

nikowa, w omskiej obłasti. Ciepły,

wielką mądrość i siłę. Ksiądz Buko-

leżał w łóżeczku udając, że

majowy dzień, ciężarowy samochód,

wiński towarzyszył na łuckim dworcu

śpi...

czenki zaczęto tłumaczyć na inne języki.

I dziś pamiętam ten wielki strach,

stukanie do drzwi i nasza całkowita

tym, którzy w bydlęcych wagonach

Korzystając z praktyki i doświadczenia

strach, by otworzyć oczy i spojrzeć

bezradność wobec enkawudzistów.

odjeżdżali w nieznane. Błogosławił,

na ukochaną osobę. Ojciec pod-

Przerażenie, strach i niepewność,

pocieszał, niósł słowa otuchy. Był nie

poprzedników i nowych możliwości

szedł do mnie, pocałował, a ja tylko

pośpiesznie pakowane rzeczy. Ma-

tylko duszpasterzem, ale też opie-

w kształtowaniu się nowego kierunku

w szewczenkoznawstwie wciąż pojawiały

się nowe przekłady ukraińskiego poety.

Dość często obiektem zaintere-

Zrealizowaliśmy projekt Dnie-

sowań stawał się sam tłumacz poezji.

propietrowskiej Centralnej Miejskiej

Co stało się impulsem do tłumaczeń

Biblioteki, który polegał na zgroma-

Szewczenki? Które poezje przetłu-

dzeniu amatorskich tłumaczeń utwo-

maczył i dlaczego? Jakimi zasadami

rów Szewczenki. Będzie nowym

się kierował? Mamy tłumaczenie z

bodźcem do czytania poezji Kobzia-

języka oryginału czy „tłumaczenie

rza, również poza granicami Ukrainy.

z tłumaczenia”? Interesuje nas też

W tomiku „Niezłym, cichym słowem”

praca redaktorska nad tekstem i losy

poezje Szewczenki można czytać

przekładu na Ukrainie i w ojczyźnie

po angielsku, białorusku, bułgarsku,

tłumacza.

hiszpańsku, niemiecku, polsku, por-

Popularność utworów Szewczen-

tugalsku i francusku. Spróbowaliśmy

ki była powodem, dla którego powstał

w taki sposób przypomnieć poetę.

Tadeusz Marcinkowski

w ułamku sekundy dostrzegłem syl-

mie wszystko leciało z rąk, doskona-

kunem tych, którzy z dnia na dzień

wetkę ojca już w drzwiach. Enkawu-

le zdawała sobie sprawę, jaki był cel

tracili wszystko. Pełen heroizmu i po-

dziści zabrali wszystkie dokumenty,

wizyty enkawudzistów.

święcenia, wielokrotnie aresztowany,

legitymacje oraz dwa rodzinne albu-

cudem ocalał w 1941 roku z masa-

Pan zabrał wtedy ze sobą

my i liczne luźne fotografie.

kry, przeprowadzonej przez NKWD

dwie książki...

Tak, zapakowałem do torby ulu-

w łuckim więzieniu. Później został ze-

Ojciec Pana został osa-

bione powieści: „Potop” i „Orli Szpon”.

słany do Karagandy w Kazachstanie,

dzony w więzieniu w Łucku,

Miałem wtedy 9 lat. Po 20 dniach po-

gdzie z własnego wyboru pozostał do

gdzie przebywał do kwietnia

dróży rodzina została zakwaterowa-

końca życia.

1940 roku, potem ślad się

na w Okoniesznikowie i zamieszka-

urwał...

Panie Tadeuszu, na Zie-

Tak, wszelkie starania podejmo-

liśmy we trójkę w ziemiance, gdzie

mi Lubuskiej jest Pan znany

wane przez moją matkę o dotarcie

w czasie syberyjskich mrozów włosy

jako strażnik pamięci o daw-

do jakichkolwiek informacji, zwią-

przymarzały do pryczy, a mleko w

nym Wołyniu, ale jak wspo-

zanych z dalszym losem ojca, były

wykopanej ziemi natychmiast zama-

minał Pan wcześniej, rodzin-

bezskuteczne. Dopiero w 1989 roku,

rzało w blok białego lodu. Żyliśmy

ne pamiątki i zdjęcia zostały

kiedy można było zacząć mówić o

w niezwykle ciężkich warunkach,

stracone w czasie rewizji...

tym, co przez lata zakrywała klau-

najczęściej głodowaliśmy i wciąż

Rodzinne archiwum udało się po

zula milczenia, podjąłem żmudną

byliśmy zmarznięci, ale była mama,

części odtworzyć dzięki krewnym, u

pracę, by odnaleźć odpowiedź – jak

która z niezwykłą dzielnością wal-

których zachowały się odbitki zdjęć.

zginął Jan Marcinkowski. Zamiesz-

czyła o nasze przeżycie. Mocno

Czułem też ogromną potrzebę gro-

czałem notatki w różnych czasopi-

wierzyła, że na Syberii nie zostanie-

madzenia wszelkich pamiątek, zwią-

smach, wysyłałem listy do instytucji

my na zawsze. Chodziłem do rosyj-

zanych z Wołyniem.

w kraju, w ZSRR, a potem w Rosji,

skiej szkoły i byłem w niej jedynym

Czy pamięta Pan tę pierw-

ale odpowiedzi nie było. Dopiero w

Polakiem, mama bardzo dbała,

szą?

1994 roku, po przekazaniu przez

bym pamiętał, kim jestem. W domu

Najstarsza pochodzi z 1925 roku

władze Ukrainy list Cwietuchina,

rozmawialiśmy tylko po polsku, na

z czasopisma ,,Świat , a jest to arty-

okazało się, że nazwisko ojca figu-

głos czytaliśmy książki, które udało

kuł o Łucku ze zdjęciem naszego ro-

ruje na liście śmierci.

się zabrać z Łucka, odmawialiśmy

dzinnego domu na tle zamku Lubar-

wspólnie modlitwy. Mama starała

ta. Przez kilkadziesiąt lat udało mi się

Czyli nie Katyń, który rów-

nasz projekt. Chcieliśmy zapoznać

W tym tomie nie znajdziecie pań-

się również, by syberyjskie wigilie

zgromadzić sporą kolekcję książek,

nież był brany pod uwagę...

zagranicznego czytelnika z utworami

stwo znanych tłumaczy Szewczenki.

Nie, ojciec został rozstrzelany

były choć w części namiastką tych

widokówek, dokumentów, fotografii.

poety. Na Ukrainie jego niezwykła

Jest to próba przedstawienia twór-

w Kijowie i pochowany w zbiorowej

polskich, choć było to niezmiernie

Brałem udział w licznych wystawach,

sława powoduje, że z twórczością

czości poety w innym, obcym języku.

mogile w Bykowni. Wraz z córką by-

trudne. W 1944 roku, po ogromnych

konferencjach i sympozjach, związa-

Tarasa Szewczenki spotykamy się

Każdy z autorów tego zbioru, a są

liśmy w Kijowie w 2012 roku. Wzię-

staraniach mamy i rodziny, udało się

nych głównie z Wołyniem.

już jako dzieci. Często zdarza się

nimi czytelnicy i pracownicy bibliote-

liśmy udział w uroczystości otwarcia

opuścić Okoniesznikowo i wrócić

I wielokrotnie był Pan na

tak, że fragmenty jego dzieł są wręcz

ki, przedstawił swoją wersję poezji w

i poświęcenia czwartego cmentarza

do Łucka. Na chwilę, bo tam już był

Kresach...

przez swoją popularność banalizowa-

obcym języku.

katyńskiego – Polskiego Cmenta-

inny porządek. Mama z bólem serca

Tak, jeszcze w czasach PRL-u

ne i upraszczane, przez to jego wkład

Jest to próba mieszkańców ro-

rza Wojennego w Kijowie-Bykowni.

podjęła decyzję o opuszczeniu ro-

udawało mi się w związku z wyko-

do światowej kulturalnej spuścizny

syjskojęzycznego regionu (obwód

Dopiero po 72 latach mogłem poże-

dzinnego Wołynia i tak w 1945 roku

nywaną pracą wyjeżdżać na Kresy.

nie jest doceniany. Cytaty stają się

dniepropietrowski jest uważany za

gnać się z ojcem i zapalić znicz na

przyjechaliśmy do Torzymia, nieda-

Kiedy tylko była możliwość, zawsze

wyświechtane i nie wywołują takich

rosyjskojęzyczny) pokazania wier-

jego grobie.

leko Zielonej Góry.

starałem się ją wykorzystać. Byłem

emocji jak dawniej.

szy Tarasa Szewczenki czytelnikowi

nie tylko w Łucku, ale też we Lwo-

Kiedy aresztowano ojca,

Wracając  jeszcze  do

Cudzoziemcy często nie mogą

zagranicznemu.

wie, w Krzemieńcu czy w Kijowie.

został Pan z mamą i siostrą.

przedwojennego Łucka, chcę

zrozumieć naszego stosunku do wy-

OŁENA STEPANIUK,

Pana mama, Olimpia Marcin-

zapytać o ks. Władysława

Dziękuję, Panie Tadeuszu,

bitnego poety. Czytają jego utwory

kierowniczka działu

kowska z domu Martyńska,

Bukowińskiego, proboszcza

i życzę, aby ,,Skarby pamię-

tylko w tłumaczeniach, które często

języków obcych

była rodowitą wołynianką.

łuckiej katedry. Czy pamięta

ci dotarły do jak najwięk-

tracą najważniejszy element: duszę

Dniepropietrowskiej

Ze stronic ,,Skarbów pamię-

Pan tę niezwykle ważną dla

szego grona czytelników.

tej poezji.

Biblioteki Miejskiej

ci wyłania się elegancka ko-

Kresów postać?

KG