24

Okruchy historii

29 kwietnia–15 maja 2014 nr 8 (204) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

kARPACkIM sZLAkIEM II BRYgADY

LEgIONóW POLskICH  (Część I)

W roku 1914 rozpoczęła się I wojna światowa, zwana wtedy Wielką Wojną. Wybuch jej niósł, paradoksal-

nie, przy ofiarach i zniszczeniach na niespotykaną dotychczas skalę, także nadzieję na odrodzenie Polski,

na przywrócenie jej niepodległości po przeszło stu latach rozbiorowej niewoli. Starły się bowiem ze sobą

zaborcze mocarstwa – Austria, Prusy i Rosja, które, jak się okazało, po czterech latach zmagań, wszystkie

trzy stały się przegranymi.

stępne natarcia rosyjskie nie zdołały

JAN SKŁODOWSKI

osiągnąć karpackiego grzbietu i tym

samym przestały zagrażać węgier-

Legiony Polskie

skim nizinom, więc terytorium pań-

na początku kampanii

stwa austro-węgierskiego. Wobec

wschodniokarpackiej

Wypada jedynie przypomnieć,

powyższego, wspomniane II i III pułki

że działalność Legionów Polskich,

Legionów Polskich zostały wysłane

choć spektakularna historycznie, ale

i odgrywająca ważną rolę na terenie

teatru działań wojennych pomiędzy

Austro-Węgrami a Rosją, stanowiła

jedynie fragment szerokich europej-

skich, a później i światowych zma-

gań wojennych toczonych między

ententą a państwami centralnymi –

do wojny tej stanęło po obu stronach

Cegiełka na skarb wojenny

około 15,5 mln żołnierzy, w tym po-

Legionów Polskich, 1914 r.

nad 500 tys. Polaków zmobilizowa-

nych do armii państw zaborczych.

koleją z Krakowa i Mszany Dolnej na

Trwająca wciąż wśród narodu

południową stronę tych gór, w okolice

polskiego świadomość nieodwołal-

Syhotu Marmaroskiego (ówczesne

Wyjazd legionistów z Krakowa na front karpacki

ności w dążeniu do odbudowania

północne Węgry), dokąd przybyły w

ojczyzny, wsparta dziewiętnasto-

strii u boku Rosji), Legion Wschodni,

pierwszych dniach października 1914

czy Skautowe, które stały się zaląż-

Kozicki). Do formacji tych dołączyły

wiecznymi powstańczymi zrywami,

który przybył do Mszany Dolnej zo-

r., by oczyścić teren z grasujących już

kiem przyszłego polskiego wojska.

ponadto: Hufiec Śląski (ze Śląska

ujawniła się wyraźnie jeszcze przed

stał tam rozwiązany 23 września, zaś

tam oddziałów kozaków kubańskich.

Dnia 16 sierpnia 1914 zawiązał się,

Cieszyńskiego) dowodzony przez

wybuchem I wojny światowej. Po-

jego żołnierze – przybywający doń

Dowództwo nad całością zgromadzo-

pod auspicjami władz austriackich

por. Hieronima Przepilińskiego oraz

wstawały wtedy spontanicznie w ów-

nie tylko z Galicji, ale też z Kongre-

nych tam oddziałów legionowych objął

Naczelny Komitet Narodowy – orga-

drużyny Podhalańskie ppor. Henry-

czesnej Galicji liczne organizacje pa-

sówki a nawet Wiednia – skierowani

ekscelencja gen. Karol Trzaska-Dur-

nizator Legionów Polskich. Powstały

ka Minkiewicza i ppor. Jozefa Wim-

ramilitarne, jak Związek Walki Czyn-

do Legionu Zachodniego.

ski (podlegający z kolei austriackiemu

dwa – Legion Zachodni w Krakowie

mera, a następnie oddziały artylerii

nej, Związek Strzelecki (we Lwowie i

i Wschodni (tworzony przez kpt. Jó-

Brzeżanach), Strzelec (w Krakowie),

zefa Hallera) we Lwowie, z uwagi

Polowe Drużyny Sokole, Drużyny To-

jednak na skomplikowaną sytuację

warzystwa im. Tadeusza Kościuszki,

polityczną (rzecznicy orientacji proro-

Drużyny Bartoszowe, Podhalańskie

syjskiej sugerowali walkę przeciw Au-

Bitwa legionistów z kozakami kubańskimi w rejonie Syhotu marmaroskiego

Składał się on z trzech pułków

i kawalerii z trudem organizowane z

gen. Attemsowi), zaś siły legionowe

piechoty: pierwszy pod dowódz-

często niewyszkolonych żołnierzy.

były tu przez pewien czas wykorzy-

twem Piłsudskiego działał na te-

Władze i dowództwo austriac-

stywane do łatania dziur na różnych

renie Kielecczyzny, drugi – płk.

kie, mimo że przychylnie patrzące

odcinkach frontu. Wspomagały też

Zygmunta Zielinskiego (dowódcami

na tworzone pod ich dowództwem

działania oddziałów austriackich, któ-

jego czterech batalionów byli kapi-

wojsko polskie, nie chciały dopuścić

re osłaniały przed rosyjskim natarciem

tanowie: Marian Żegota-Januszaj-

do jego silniejszej koncentracji i spo-

Węgry na linii Karpat Wschodnich.

tis, Szczęsny Ruciński, Kazimierz

wodowały, że dwa pułki Legionów

Pierwsze potyczki, będące w istocie

Fabrycy i Bolesław Roja), wreszcie

Polskich – II i III oddzielono od po-

chrztem bojowym legionistów, miały

trzeci – ppłk. Homińskiego (naj-

zostałego, walczącego w na terenie

miejsce 6 października tego roku w

bardziej znanymi dowódcami jego

Kongresówki. Sytuacja wojenna na

pobliżu wsi Bardfalu (dziś Berbeşti,

także czterema batalionami byli

froncie pomogła podjąć decyzję – na-

Rumunia) – poległo wtedy (według

kapitanowie: Józef Haller, którego

pierające wojska rosyjskie przedarły

różnych źródeł) od 8 do 11 legioni-

zastąpił później Henryk Minkiewicz,

się przez linię Karpat, należało więc

stów. Dziś ich mogiłę w tej wsi upa-

Paweł Kittay – zastąpiony nieba-

wyprzeć je z ich południowej strony,

miętnia drewniany krzyż wzniesiony

wem przez Zygmunta Hofbauera

a następnie zabezpieczyć przełęcze

w 2013 roku staraniem przedstawi-

„Roklana”, Tadeusz Terlecki i Jan

i północne przedpola gór tak, by na-

cieli miejscowego społeczeństwa.

Patriotyczna karta pocztowa z 1914 r.