24

Okruchy historii

17–30 czerwca 2014 nr 11 (207) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Złodzieje i kolaboranci

Ostatnie lata I Rzeczpospolitej stały się okazją do powstania bardzo groźnego

współdziałania zagranicznych złodziejów i polskich kolaborantów. Cudzoziemcy

płacili Polakom za rozbijanie państwa polskiego, a Polacy w nadziei na zagraniczne

pieniądze, w pocie czoła to państwo rozwalali. Od cudzoziemców pieniądze brał

polski król i całe jego otoczenie, dworzanie i urzędnicy. Jurgielt, czyli z niemiecka,

pensję roczną brali z zagranicy polscy biskupi i sam ksiądz prymas. Nie licząc już

poszczególnych magnatów, przekupieni byli właściwie wszyscy mający coś

w Polsce do powiedzenia.

dzie jakiś zdecydowany drań. Na ta-

kie czasy drań jest chyba najlepszy.

6 czerwca 1794 roku doszło pod

Szczekocinami do bitwy pomiędzy

korpusem Kościuszki i połączonymi

wojskami rosyjsko-pruskimi. Wobec

wielkiej przewagi obu przeciwników

Kościuszko poniósł klęskę i zaczął

wycofywać się do Warszawy. Roz-

SZYMON KAZIMIERSKI

kazał wtedy generałowi Ignacemu

Wieniawskiemu, komendantowi Kra-

Dlaczego Prusakom

kowa, obronę miasta przed Prusa-

zależało na zajęciu Krakowa

kami. W razie sytuacji bez wyjścia,

Nic więc dziwnego, że sejmy raz

rozkaz zalecał poddanie Krakowa

po raz, bez wielkich ceregieli, gładko

Austriakom.

uchwalały coraz to nowy rozbiór Pol-

Generał Wieniawski dysponował

ski, a tempo następnych roszczeń do

w Krakowie załogą liczącą 3800 żoł-

naszych ziem wynikało jedynie z cza-

nierzy, ale jak powiadali, tylko 1500 z

su, jaki potrzebny był rabusiom do

nich miało broń, więc gdy 15 czerw-

zorganizowania swojej administracji

ca 1794 roku pod Kraków podeszły

na odebranych Polsce terenach.

wojska pruskie generała Elstera,

Protest Tadeusza Reytana był jedno-

Wieniawski bez walki oddał miasto

razowym incydentem, który niczego

Prusakom. 3 lipca 1794 sąd polowy

nie zmienił. Reytan został uznany za

zebrany w obozie pod Pracką Wolą

wariata i ku uldze wszystkich oświe-

Wawel. Skrajnie na prawo wieża Kurza Stopka. Tuż obok niej na lewo, Wieża Duńska. To

skazał Wieniawskiego za oddanie

conych kolaborantów, (pamiętajmy,

w przyziemiu obu tych wież znajdował się Skarbiec Koronny

Prusakom Krakowa na degradację

że działo się to w epoce nazwanej

i karę śmierci wykonaną jednakże

wyroków. W ten właśnie sposób

biec koronny ukryty na Wawelu! Król

Oświeceniem) popełnił wkrótce sa-

tylko „in effigie”. Co to znaczy? To

„wieszano” wtedy zdrajców, szpie-

pruski Fryderyk Wilhelm II rozkazał

mobójstwo.

znaczy, że z powodu nieobecności

gów, dywersantów i jurgieltników.

swym urzędnikom i oficerom, aby z

Kolaboranci bezlitośnie oddawali

Wieniawskiego na procesie i braku

Nie mając możliwości aresztowania

zachowaniem najgłębszej tajemnicy,

swych współobywateli w niewolę i to

możliwości zaaresztowania go, wy-

winnego, odkurzono stary, średnio-

zanim Kraków zostanie przekazany

całymi milionami, ani dbając o ich

rok wykonano symbolicznie, wiesza-

wieczny zwyczaj sądowy, gdzie w

Austriakom, wykradli z Wawelu pol-

przyszły los, ani się przejmując po-

jąc na szubienicy portret skazanego.

zamian przestępcy, wieszało się

skie regalia!

pełnianą zbrodnią. Atmosfera kolabo-

Egzekucje tego typu stały się

jego portret. Wykonywano więc wy-

Polski skarbiec koronny stano-

racji ciążyła nad Polską jak mgła, jak

specjalnością insurekcji kościusz-

rok „in effigie” i sprawę można było

wiły początkowo głębokie piwnice,

dym, jak smród. Ryba jak wiadomo

kowskiej. Świadczyło to nie tyle o hu-

odfajkować.

znajdującej się na Wawelu tak zwa-

psuje się od głowy, więc przykład pol-

manitarnym podejściu władz powsta-

Dlaczego Prusakom tak zależa-

nej Wieży Łokietkowej. To tu prze-

skich „elit” szedł do warstw niższych.

nia do skazanych, ile o kompletnej

ło na zajęciu Krakowa, o który prze-

chowywane były królewskie regalia

Prawie każdy chciał zarobić.

bezradności powstańczego wymia-

cież starali się Austriacy? Rzecz w

i klejnoty. Po przebudowie Wawelu

znalazł się cwania-

Fryderyk Wilhelm II król pru-

ru sprawiedliwości, nieradzącego

tym, że wcale nie interesował ich

przez Jagiełłę i Jadwigę, skarbiec

ski

czek, niejaki pan

sobie z egzekwowaniem własnych

Kraków. Interesował ich polski skar-

przeniesiono do pomieszczeń par-

wały się w nim następujące regalia

teru nowopowstałych wież: Kurzej

Zubrzycki, były ma-

królów polskich (w cudzysłowach

Stopki i Wieży Duńskiej. Wieże owe

gazynier wawelski,

zawarte są informacje pochodzące z

zbudowano na starej, gotyckiej pod-

który sam, niepro-

Wikipedii):

stawie i to w niej właśnie znajdowały

- Tak zwana Korona Chrobrego,

się teraz sale skarbca. W pierwszej

szony, poszedł do

w rzeczy samej korona Władysława

sali była tak zwana registratura

Prusaków i zapro-

Łokietka, którą koronowali się królo-

skarbowa i Archiwum Koronne. W

wie polscy. Ostatni raz użyta do koro-

sali następnej, zwanej salą filarową,

ponował im układ.

nacji Stanisława Augusta Poniatow-

składowano pieniądze, złoto, klejno-

skiego. „Szczerozłota, gotycka koro-

Insurekcja kościuszkowska z

ty i kosztowności. W trzecim, mniej-

na w formie corona clausa. Złożona z

roku 1794 miała być ripostą tej czę-

szym pomieszczeniu, zwanym salą

dziesięciu segmentów zwieńczonych

ści społeczeństwa polskiego, która

Jadwigi i Jagiełły, były zamknięte

liliami, wysadzana drogocennymi ka-

już dłużej na taki proceder patrzyć

najcenniejsze klejnoty i królewskie

mieniami: szafirami, rubinami, szma-

się nie mogła. Tadeusz Kościuszko

regalia. Przechowywano je w dwóch

ragdami oraz perłami. Zwieńczona

chyba bardzo prędko zrozumiał, że

wielkich żelaznych skrzyniach. Doj-

złotym globem z krzyżykiem”.

musi walczyć nie tylko z wojskami

ście do tej sali możliwe było jedynie

- Korona królowych. Wykonana

zaborców, ale i borykać się z perma-

poprzez sześcioro kolejnych, żela-

na koronacje Jadwigi Kaliskiej, żony

nentnym sabotażem swoich rozka-

znych drzwi, do których klucze były

Łokietka. „Szczerozłota, gotycka ko-

zów ze strony polskich kolaborantów,

w posiadaniu sześciu kasztelanów:

rona w formie corona clausa skrom-

zdecydowanie przeciwnych walce o

krakowskiego, wileńskiego, poznań-

niejsza i mniejsza jednak od Korony

niepodległość. Niewesołe zadanie

skiego, sandomierskiego, kaliskiego

Chrobrego. Złożona z siedmiu seg-

czekało więc na Tadeusza Kościusz-

i trockiego. Skarbiec można było

mentów zwieńczonych liliami, wysa-

kę tym bardziej, że był to człowiek

otworzyć jedynie na polecenie Sej-

dzana drogocennymi kamieniami:

bardzo przyzwoity, zbyt przyzwoity

mu, zbierając na ten czas wszyst-

szafirami, rubinami oraz perłami”.

na stanowisko Naczelnika tego aku-

kich kasztelanów z kluczami.

- Korona homagialna. Korona kró-

rat powstania. Czasy były takie, że

Podczas ostatniej lustracji skarb-

lewska do odbierania hołdów. „Szcze-

lepiej by sobie poradził na tym urzę-

ca koronnego z 1792 roku znajdo-

Skarbiec koronny, sala filarowa