25

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 17–30 czerwca 2014 nr 11 (207)

rozłota, gotycka korona w formie co-

przekazać Austriakom, a sprawa nie

rii, bo ta na pewno znowu okaże się

ale to właśnie burgrabia Kowalski

Niemcy co najwyżej zapłacili im za

rona clausa skromniejsza od Korony

ruszyła nawet na krok. Miejscowi Po-

kradziona. Luiza jak powiedziała, tak

wytłumaczył mu, że wystrzał działa

to. Bez pomocy tych kolaborantów

Chrobrego. Złożona z dziewięciu

lacy też nie wiedzieli lub może tylko

zrobiła. Odtąd nosiła tylko biżuterię

mógłby doprowadzić do zawalenia

Niemcy by po prostu nigdy nie weszli

segmentów zwieńczonych liliami, wy-

dobrze udawali, że nie wiedzą gdzie

wykonaną z żeliwa. Była to napraw-

się sklepień i niemałej katastrofy.

do skarbca.

sadzana drogocennymi kamieniami”.

jest skarbiec i wyglądało na to, że

dę piękna biżuteria i noszenie takich

Właśnie z tej wypowiedzi wiadomo,

8 stycznia 1796 roku o rabunku

- Korona węgierska, czyli koro-

cała ta pruska akcja za chwilę skoń-

ozdób przyjęło się wtedy na wszyst-

że burgrabia był w grupie złodziei!

dowiedział się cały Kraków. Nie poru-

na Stefana Batorego, wykonana na

czy się haniebną porażką. Aliści zna-

kich dworach Europy.

Sprawę uratował właśnie on lub

szyło to jednak prawie nikogo. Waż-

wzór korony Świętego Stefana.

lazł się cwaniaczek, niejaki pan Zu-

być może nieoceniony Zubrzycki, ale

niejsze było to, że karnawał zapowia-

„Wykonana w formie obręczy,

brzycki, były magazynier wawelski,

na pewno Polak i w dodatku miesz-

dał się szczególnie atrakcyjnie. Łup

Skarb polski

od góry przykrytej dwoma szerokimi

który sam, nieproszony, poszedł do

kaniec Krakowa. „Ktoś”, jak piszą,

zawieziono do domu gubernatora,

został zniszczony

kabłąkami, z globem i krzyżykiem na

Prusaków i zaproponował im układ.

Odebranie Prusakom polskich

zaproponował bowiem, by sprowa-

stamtąd do Koźla, aż wreszcie przez

ich skrzyżowaniu. Ozdobiona ster-

Obiecał więc, że wskaże Pru-

klejnotów było możliwie po przegranej

sakom miejsce przechowywanych

czynkami, emaliowanymi plakietkami

Prus w wojnie z Napoleonem. Traktat

skarbów, ale w zamian za duże

oraz drogocennymi kamieniami”.

w Tylży co prawda enigmatycznie,

mieszkanie i wysoko płatne stano-

- Korona szwedzka. Prywatna

ale jednak zobowiązywał Prusy do

wisko. Zubrzycki chciał potwierdze-

korona dynastii Wazów ofiarowana

oddania Polakom ich skarbu, ale król

nia tego układu przez samego króla

do skarbca przez Jana Kazimierza.

pruski kręcił, zwlekał, zaś Polacy nie

Fryderyka Wilhelma. Von Hoym wy-

Zygmunt III Waza koronował się nią

umieli jakoś wymusić na Francuzach

słał więc do króla gońca z pytaniem

na króla Szwecji w Uppsali. „Korona

zdecydowanego działania w tej spra-

jak ma postąpić z Zubrzyckim, na co

zamknięta, ośmiodzielna, zwieńczo-

wie. Francuzi zaś bardziej zajmowali

znowu gońcem otrzymał odpowiedź.

się pozyskiwaniem dla siebie nało-

Król się zgadzał na propozycję Zu-

żonej na Prusaków kontrybucji, niż

brzyckiego. Dawał mu posadę kró-

sprawą polskiego złota. I tak sprawa

lewskiego komisarza w Częstocho-

skończyła się na niczym.

wie, duże mieszkanie i 180 talarów

Wreszcie na rozkaz Fryderyka

rocznie. Zubrzycki się na to zgodził,

Wilhelma III dnia 17 marca 1809 skarb

wiec pozostało tylko pójść nocą

polski został zniszczony. Złoto pozba-

na Wawel i ukraść polskie regalia.

wione już upiększających kamieni

Prusacy nie mieli kluczy, więc na

szlachetnych i pereł zostało przeto-

miejscu problemem mogły być zam-

pione na monety. Kamienie i perły

ki. Bardzo liczne i naprawdę bar-

zostały sprzedane. Jeszcze tylko car

dzo skomplikowane. Sprowadzono

Mikołaj I, nie wiedząc nic o tym, zapra-

więc z Wrocławia najsłynniejszego

gnął od Prusaków polskiej korony na

w całych Niemczech ślusarza, mi-

swoją koronację na króla polskiego.

strza Langa. Król rozkazał przekazać

Odpowiedziano mu, że nie wiadomo

Luiza Pruska

zdobyte skarby gubernatorowi von

co się stało z polskimi regaliami.

Hoym, aby ten zajął się ich transpor-

Z pogromu uratowały się tyl-

na kwiatonami, zdobiona gęsto per-

tem poprzez Śląsk do Berlina.

ko dwa miecze, miecz Zygmunta

łami i drogocennymi kamieniami”.

Akcję włamania do skarbca wy-

i Szczerbiec. Nie nadawały się do

- Berła królewskie. „W 1792 roku

znaczono na noc z 3 na 4 paździer-

przetopienia. Oba miecze po wielu

w skarbcu koronnym były cztery ber-

nika 1795 roku.

niesamowitych przygodach powróciły

ła królewskie. Pierwsze z nich było

W grupie włamywaczy na pewno

do Polski i obecnie są wystawione na

szczerozłote, na sztyfcie żelaznym,

Skarbiec Koronny. Sala Jadwigi i Jagiełły. W szklanej ka-

musiał być Zubrzycki i gubernator

Wawelu w sali Jadwigi i Jagiełły, czyli

wysadzane diamentami, szmarag-

secie na filarach miecz Szczerbiec. W kasecie na ścianie

von Hoym, ślusarz Lang, jacyś pru-

dawnej sali skarbca, w której znajdo-

dami, szafirami, topazami i rubina-

miecz Zygmunta

scy oficerowie, a wśród nich generał

wały się przed rabunkiem. Zaginęły

mi. Posłużyło ono jako koronacyjne

natomiast dwa miecze krzyżackie, ja-

Stanisławowi Augustowi Poniatow-

kie Prusacy zostawili w rozbitym pol-

skiemu. Drugie berło nieco mniejsze,

skim skarbcu. Po wejściu austriackiej

szczerozłote na sztyfcie żelaznym

komisji mającej przejąć Wawel zna-

dekorowane wyobrażeniem liści na-

leziono je porzucone w pogardzie na

leżało do insygniów koronacyjnych

podłodze. Prusakom one nic nie mó-

Stefana Batorego. Dwa pozostałe, z

wiły, podobnie zresztą jak i polskim

których jedno zapewne należało do

kolaborantom. W innym przypadku

królowych polskich były wykonane z

zaraz by wyśpiewali Prusakom, że

pozłacanego srebra”.

dla nich właśnie są one najważniej-

- Jabłka królewskie. „W skarb-

sze! Ważniejsze niż wszystkie złote

cu koronnym znajdowało się pięć

korony, berła i jabłka królewskie…

jabłek królewskich. Najokazalsze z

Miecze grunwaldzkie w czasie zabo-

nich koronacyjne wykonane w okre-

rów, zarekwirowali żandarmi rosyjscy,

sie późnego renesansu było szcze-

wywieźli je do twierdzy zamojskiej, a

rozłote, zwieńczone krzyżykiem z

tam – przepadły.

pereł i rubinów oraz miało wygra-

W Polsce nie chciano słuchać, że

werowaną na globie mapę świata.

królewskie insygnia zostały zniszczo-

Drugie jabłko, złote z krzyżykiem na-

ne. Wciąż się łudzono, że może ich

leżało do insygniów koronacyjnych

los wyglądał inaczej. Że może gdzieś

królowej. Trzy pozostałe jabłka były

leżą ukryte, czekając na godnego na-

srebrne, pozłacane”.

stępcę polskich królów? Opowiadano

W skarbcu koronnym znajdowały

Odtworzone przez nowosądeckich złotników regalia królów polskich

sobie, że skarbu nie zabrali Niemcy,

się dodatkowo: 120 niezwykle cen-

bo w ostatniej chwili wykradła go

nych klejnotów, miecz koronacyjny

dzić znanego w Krakowie ślusarza

Ritz. Ponoć znajdował się tam rów-

Wrocław do Berlina, gdzie przez kil-

grupa polskich zakonników i teraz

Szczerbiec, miecz do pasowania na

mistrza Weissa. Majster Weiss,

nież margrabia zamkowy Wincenty

kanaście lat polskie skarby leżały

skarb jest bezpiecznie ukryty gdzieś

rycerzy, czyli miecz Zygmunta Sta-

sprowadzony w środku nocy, oglą-

Kowalski. A to ciekawe, bo Kowalski

sobie w skarbcu pruskim.

rego Sigismundus Iustus, oraz dwa

na Litwie. Inna wersja podawała, że

dał przez chwilę drzwi, aż wreszcie

pojawił się w skarbcu również 8 stycz-

W roku 1797 przebywający na

ukryto go w klasztorze kapucynów

miecze grunwaldzkie.

oświadczył, że bez klucza otwarcie

nia 1796 roku z austriacką komisją,

koronacji Fryderyka Wilhelma III

we Włodzimierzu Wołyńskim. W roku

Król pruski Fryderyk Wilhelm II

ich jest niemożliwe. Sprawa jednak

mającą przejąć skarbiec i nic, ani z

(syna Fryderyka Wilhelma II) polski

1920 poważnie zarzucano Józefowi

mianował gubernatorem Krakowa

nie jest beznadziejna, bo można te

jego słów, ani z jego zachowania

arystokrata Feliks Łubieński zauwa-

Piłsudskiemu, że poszukuje skarbu

Ludwika Antoniego von Hoym, nada-

drzwi otworzyć od wewnątrz, ręcznie

nie świadczyło o tym, że wiedział o

żył, że królowa Luiza Pruska, żona

w tym klasztorze, bo chce się koro-

jąc mu władzę cywilną, zaś komen-

odsuwając zasuwy i rygle, ale nale-

pruskiej grabieży. Czyżby następny,

koronowanego właśnie Fryderyka

nować na króla Polski.

dantem wojskowym Krakowa uczynił

ży wyłamać pod drzwiami kamienny

który dostał dobrą posadę?

Wilhelma III nosi naszyjnik, który

Trzeba się pogodzić z myślą, że

generała Leopolda von Reuts.

próg, by móc wślizgnąć się tym otwo-

Jak powiedziałem, banda sta-

znajdował się w polskim skarbcu

polskich regaliów już nie ma. Ale są

rem do wnętrza sali i dostać się tym

nęła pod drzwiami, jakie im wskazał

koronnym na Wawelu! Królowa

zrekonstruowane i wyglądają zupeł-

samym do mechanizmu zamków od

Zubrzycki w nocy 3 października

musiała o tym nie wiedzieć, bo gdy

Polacy okradli Wawel

nie tak samo jak prawdziwe. Zostały

Obaj pruscy dygnitarze zaczęli

ich strony wewnętrznej.

1795 roku. Mistrz Lang wziął się za

hrabia Łubieński jej o tym powiedział,

one wykonane w roku 2003 przez

dopytywać się o miejsce położenia

Gdy po długim procesie kucia

otwieranie, ale pomimo jego napraw-

stanęła jak rażona piorunem, poczer-

zespół złotników z Nowego Sącza,

polskiego skarbca. Domyślali się, że

młotami kamienny próg wreszcie

dę ogromnych wysiłków, polskie

wieniała jak piwonia i natychmiast

którymi kierował Adam Orzechowski.

powinien on znajdować się na Wa-

ustąpił, majster Weiss wsunął się do

zamki ani nawet nie drgnęły. Zde-

opuściła uroczystość. Kobitka miała

Wszystko jest takie, jak przed wie-

welu, ale w których pomieszczeniach

wewnątrz i za chwilę drzwi stanęły

nerwowany generał Ritz zapropono-

charakter! Podobno zrobiła królowi

kami. Nawet skład kruszcu jest taki

zamku – tego nie wiedzieli. Mijał czas

otworem. Proszę Państwa. Nie cza-

wał sprowadzenie armaty, która by

awanturę zapowiadając mu, że już

sam.

pruskiej okupacji, miasto trzeba było

rujmy się. To Polacy okradli Wawel.

nigdy nie założy żadnej jego biżute-

wystrzałem rozwaliła oporne drzwi,