26

Okruchy historii

17–30 czerwca 2014 nr 11 (207) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Jak to było:

zamach w Sarajewie

28 czerwca 1914 roku w Sarajewie miało miejsce wydarzenie, które doprowadziło

do Wielkiej Wojny i w konsekwencji do nowego podziału administracyjnego świata.

Do dziś te wydarzenia rzutują na rzeczywistość polityczną Europy. Tak opisywały

te wydarzenia gazety przed 100 laty.

Niewiele zdarzeń równie tragicz-

burmistrz. Po krótkiej przerwie nadje-

opracował

nych zapisała historia. Sam już fakt

chał samochód arcyksięcia z szefem

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

zamordowania przyszłego Dziedzi-

rządu. W tej chwili spostrzegłem, że

Jako pierwsze wiadomości te

ca Korony w chwili gdy z całem za-

jakiś młody człowiek po drugiej stro-

ukazały się w gazetach codziennych.

ufaniem wszedł pomiędzy ludność

nie traktu w pobliżu mostu wyjął z

Już 29 czerwca „Słowo Polskie” w

ziem niedawno przyłączonych do

pod ubrania jakiś przedmiot i położył

szacie żałobnej (z czarną ramką na

Państwa, dla okazania jaką dla niej

go na murze, a potem wyjął drugi

pierwszej stronie) donosząc szcze-

żywi życzliwość, jak szczerze pra-

przedmiot z pod ubrania i rzucił od

gółach zamachu pisze:

gnie zadzierzgnąć ściślejsze węzły

dołu ku górze na samochód następ-

pomiędzy Tronem, a tą, acz świeżo

cy tronu. Obok tego człowieka stało

„Zgon Arcyksięcia na-

pod berło Habsburgów przygarniętą,

drugie indywiduum, które po rzuce-

stępcy tronu Franciszka Fer-

lecz tylu już dobrodziejstwami obsy-

niu przedmiotu spokojnym krokiem

dynanda i jego małżonki.

O pierwszym zamachu donoszą,

paną krainę – sam tedy już ów fakt

oddaliło się w kierunku wybrzeża.

że bomba to tzw. bomba flaszkowa

ma w sobie znamiona okropności,

Widziałem, jak rzucony przed-

napełniona gwoździami. Wybuch

do głębi wstrząsającej poczuciem

miot uderzył o dach samochodu

tej bomby był tak silny, że zerwał w

czysto ludzkim”.

i ukazał się słaby ślad dymu. W tej

pobliskim sklepie żelazną żaluzję.

Równocześnie donoszono o dzia-

chwili odbity od pierwszego samo-

Arcyksiążę Franciszek Ferdynand

łaniach podejmowanych przez rząd.

chodu przedmiot uderzył o powóz ks.

po pierwszym zamachu z całym

Boos-Waldeka. Nastąpił straszliwy

„Po zamachu w Saraje-

spokojem udał się do ratusza, gdzie

wie. Pierwsza wiadomość o zama-

wybuch. Pobiegłem ku owemu czło-

rada miejska czekała na niego z

chu nadeszła w drodze telefonicznej

wiekowi; ten widząc, że mam go na

przyjęciem. Po przyjęciu na ratuszu

do urzędu marszałkowskiego. Ks.

oku, przeskoczywszy przez płot, rzu-

arcyks. wyraził życzenie udania się

Montenuovo udał się natychmiast

cił się do rzeki Miliaczki. Puściłem się

do szpitala, gdzie przewieziono ran-

do ministra spraw zagranicznych hr.

za nim, a tuż za mną agent. Zbliżając

nego odłamkiem bomby podpułkow-

Berchtolda, który już był zawiadomio-

się ostrożnie, chwyciliśmy go pod

nika Marizzi. Kiedy automobil skręcił

ny przez biuro korespondencyjne.

ręce i wyciągnęli z wody. Nadbiegło

w ul. Franciszka Józefa, padły dwa

Prezydent ministrów, zawiadomiony

mnóstwo policjantów i musiało bronić

strzały rewolwerowe, bezpośred-

o zamachu przez biuro prasowe mi-

go przed wzburzonym tłumem”.

nio jeden po drugim. Pierwszy trafił

nisterstwa spraw zagranicznych, we-

Tyle o pierwszej fazie zamachu.

Księżnę Hohenberg, która upadła na

zwał ministra spraw wewnętrznych

Po pierwszym zamachu arcyks.

Arcyksiążę Ferdynand z żoną i dziećmi

małżonka. Kula trafiła siedzącą po

Heinolda i odbył z nim koresponden-

Franciszek Ferdynand udał się do ra-

kiego wzruszenia do 7 wieczorem.

prawej stronie księżnę, przebiwszy

cję. Zawiadomiono ministrów, obec-

tusza na przyjęcie, a po nim wyraził

Opowiadanie

świadka

Przyjął kilka osób z kancelarii gabi-

poprzednio poduszkę automobilu.

nych we Wiedniu, a do nieobecnych

chęć odwiedzenia w szpitalu ranne-

zamachu fryzjera Marozzi,

netowej i wojskowej i wysłuchał ich

Działanie kuli było straszne. Księżna

wysłano zawiadomienia telegraficz-

go odłamkiem bomby podpułkownika

który pierwszy zatrzymał

referatów. Mimo wstrząśnięcia ducha

natychmiast straciła przytomność.

ne oraz zaproszenia na posiedzenie

Marizzi. („Słowo Polskie” 1 lipca).

sprawcę:

- Stałem wśród publiczności w

stan Monarchy nie pozostawiał nic

Druga kula przebiła prawą arterię

Rady ministrów”. („Głos”, 1lipca)

Kiedy automobil skręcił w ul.

pobliżu filii „Unionbanku” na rogu ul.

do życzenia. Wczoraj o godz. 6 rano

szyi arcyksięcia. Śmierć nastąpiła

I o reakcji na te wydarzenia Naj-

Franciszka Józefa, zamachowiec od-

Appla. Przejechał pierwszy samo-

Monarcha odjechał do Wiednia”.

prawie bezpośrednio. Wszystko ro-

jaśniejszego Franciszka Józefa I:

dał dwa strzały w chwili, kiedy samo-

chód, w którym znajdował się dy-

Wydania kolejnych dni przyno-

zegrało się z błyskawiczną szybko-

chód znajdował się po prawej stronie

„Najj. Pan wobec trage-

rektor policji, potem drugi, w którym

szą więcej szczegółów zamachu, w

ścią. Wiele osób bliżej stojących nie

dii. Wedle depesz z Ischlu, Najj.

trotuaru, zapełnionego ludźmi; zama-

stał komisarz rządowy Gerde, oraz

tym i relacje naocznych świadków…

usłyszało strzałów, sprawca obrał

Pan pracował onegdaj mimo głębo-

chowiec strzelił więc z bezpośredniej

miejsce, w którem mógł blisko strze-

odległości, co tłumaczy skutek do-

lać do automobilu. Princyp, stojący z

brze wymierzonych strzałów. Szef

ręką w kieszeni wzbudził podejrzenie

kraju, gen. Potiorek, miał wrażenie,

kilku stojących w pobliżu pań. Po za-

że nic się nie stało ponieważ zarów-

machu żołnierze ujęli sprawcę”.

no Arcyksiążę jak i Księżna pozostali

Na wieść o tragedii „Gazeta

w wyprostowanej pozycji na swoich

Lwowska” z dnia 1 lipca, również z

miejscach. Kiedy samochód wracał

pierwszą stroną w szacie żałobnej

przez most, księżna nachyliła się ku

dużą czcionką wołała:

swemu małżonkowi. Gen. Potiorek

sądził, że księżna zemdlała wsku-

Tragiczny zgon Jego Ces.

tek wstrząśnienia nerwowego. W

i Król. Wysokości Najdo-

tym mniemaniu utwierdziło go to, że

stojniejszego Arcyksięcia

arcyksiążę i księżna wymienili szep-

Franciszka Ferdynanda

tem kilka słów, których jednak wśród

i Jego Małżonki Jej Wyso-

zgiełku nie zrozumiał. Dopiero, gdy

kości Księżnej Hohenberg

Dalej w artykule redakcyjnym

szef kraju zwrócił się do arcyksięcia,

zaznaczono:

zauważył w otwartych ustach krew.

„Tylu ciężkimi ciosami nawie-

Arcyksiężna była w tej chwili całkiem

dzany od szeregu lat Najdostojniej-

nieprzytomną i gdy ją podniesiono,

szy Ród Habsburgów okrył się nową

arcyksiążę opadł na poduszki sa-

żałobą.

mochodu. Pomoc lekarska była da-

Z rąk skrytobójcy padł ś.p. ar-

remną. U arcyksięcia, którego arteria

cyksiążę Franciszek Ferdynand, a

szyjna była przebita, po kwadransie

równocześnie zaś z Nim zstępuje do

stwierdzono śmierć. Ostatnie słowa

grobu dostojna Jego Małżonka, Zofia

następcy tronu brzmiały: „Zofio pozo-

ks. Hohenberg.

stań przy życiu dla naszych dzieci”.

Zatrzymanie Gavrilo Principa