28

Z pamiętnika podróżnika

17–30 czerwca 2014 nr 11 (207) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Polski ślad na donbaskich hałdach

Przyznaję z żalem: gdy pisałem książkę „Polskie zamki i rezydencje na Ukrainie” nie spodziewałem się nawet,

że na dalekim wschodzie Ukrainy, w perewalskim rejonie obwodu ługańskiego w miejscowości Sieleźniówka

zachowała się rezydencja polskiego przemysłowca Kazimierza Mścichowskiego. Gdybym o niej wiedział ta

perełka z pewnością byłaby ozdobą mojej publikacji. Dziś okolica Sieleźniówki stanowi epicentrum zbrojnych

działań terrorystów. Wydawałoby się, że w takich warunkach zupełnie nie da się tu uprawiać wysokiej sztuki,

ale zapaleńcy z ArtPola, znani z licznych festiwali i wspólnych koncertów Andruchowycza z zespołem „Karbido”

zdecydowali, że w dniach 2 i 8 maja zorganizują w posiadłości Mścichowskiego międzynarodowy performance.

Wszyscy dokładnie zdawali sobie

DMYTRO ANTONIUK tekst

sprawę z tego co dzieje się wokół

MIROSŁAWA GANIUSZKINA

w Donbasie. Mimo obaw impreza

zdjęcia

odbyła się, choć nie obyło się bez

groźnych incydentów. Prawie w ca-

Nieoczekiwany zabytek

Podolski ziemianin Kazimierz

łości została zniszczona instalacja z

Mścichowski zdobył swój majątek na

Festiwalu Landart polskiego artysty

przemyśle metalurgicznym. Znany

Jarosława Koziary „Gwiazdozbiór

był jako wysoki urzędnik państwowy

Motyla”. Stanowiła dwudziestome-

w Petersburgu i inżynier-drogowiec,

trowy kamienny krąg, wyłożony na

ale największy kapitał zdobył jako

hałdzie, wewnątrz którego umiesz-

przewodniczący Sieleźniowskiego

czono słupy z lustrzanymi ostrza-

Towarzystwa Kopalni i Przedsię-

mi. Ideą dzieła była myśl, że czło-

biorstw. To właśnie pod Sieleźniów-

wiek sam zapala gwiazdy i tworzy

ką Mścichowski założył kopalnię

wszechświat. Nie podobało się to

węgla, która wysyłała surowiec do

jednak uzbrojonym osobnikom, któ-

Ałczewskiego Kombinatu Metalur-

rzy zniszczyli zwierciadła, twierdząc,

gicznego. Polak przyczynił się też

że „wskazują one miejsce rakietowe-

do organizacji tego ostatniego.

go ostrzału wrogim helikopterom”.

Już jako człowiek zasobny za-

Mimo wszystko, 2 maja odbyła się

prosił z Petersburga architekta Ser-

prezentacja muzyczno-poetyckiego

gieja Gingera, który w 1913 roku

żonego nieopodal Hulaj-Pola, gdzie

na na kino gruźliczego sanatorium,

utworu „Walc Ałczewska” z udzia-

był znany architekt Lew Rudniew –

wystawił willę w stylu włoskim (po-

miał swoją siedzibę. W 1930 roku w

działającego w rezydencji. Ostatnim

łem charkowskiego poety Serhija

twórca stalinowskiego Pałacu Kultury

dobną można oglądać w majątku

budynku umieszczono sanatorium

właścicielem wili, aż do końca lat 80

Żadana, muzyków Włada Kramera

i Nauki w Warszawie.

Mazarakich w Rajgrodzie pod Ber-

dla górników i tu, przed kolejnym

XX wieku, było centrum rehabilitacji

z Doniecka, Aliakseja Worsoba z

W 1917 r., po rewolucji, Mści-

dyczowem). Mścichowski „wyprosił”

rekordowym wydobyciem, odpo-

narkomanów. Potem zabytek został

Mińska i artystki z Wiednia Andrei

chowski emigrował na Zachód

od architekta wnętrz pałacu impe-

czywał wydajny bohater pracy Alek-

opuszczony. Jedynie cerkiew odda-

Händler. Publiczność przybyła z

(według innych danych został roz-

ratorskiego w Petersburgu rysunki

siej Stachanow. Cerkiew przez cały

no prawosławnym, którzy jako tako

Ługańska, Doniecka, ale byli też wi-

strzelany przez bolszewików). Pałac

dekoracji rezydencji: kolorystykę

ten czas była zamknięta i działała

ją odnowili.

dzowie z Kijowa.

rozgrabiono i umieszczono tu dom

pokoi, ozdoby i kafle piecowe. Me-

jedynie w okresie okupacji niemiec-

Nowe życie próbuje tchnąć w za-

8 maja na imprezę przyszli prze-

dziecka. Plotki głoszą, że odwie-

ble wykonane były w stylu neore-

kiej i krótko po wojnie – od 1942 po

niedbaną rezydencję Fundacja „Ma-

ważnie ludzie z Sieleźniówki i Pere-

dzał go z prezentami dla dzieci sam

nesansu, a tapicerkę kopiowano z

1947 rok. Potem została zamienio-

jątek Mścichowskiego”, od 2000 roku

walska – jednak dała się we znaki

Nestor Machno, przyjeżdżał z poło-

pałacu Marii Antoniny w wersalskim

powoli odnawia rezydencję i park.

napięta sytuacja wokół. Lwowska

Trianon. Sieleźniówka miała własną

W samym budynku zachowały się

artystka Olena Kostiuk przedstawi-

galerię obrazów, wśród których były

elementy z dawnego wyposażenia:

ła wielką instalację „Lustro – gorący

oryginalne prace Nikołaja Swercz-

cztery działające kominki (z sześciu),

punkt”, skonstruowaną ze starych

kowa i Konstantego Makowskiego,

dekoracje ścian, kaflowe piece, de-

portretów i zdjęć Ukraińców na

kopie obrazów Rubensa i Murilla.

koracje naścienne. Zachował się

szkle. Ustawiono ją pod ścianami

Wystroju dopełniały perskie kilimy

nawet ganek w jednej z sal. Przed

willi. Z ekspozycją współgrała mu-

i gobeliny ze scenami z bajek La

kilku laty ArtPole przyłączyło się do

zyka znanego kontrabasisty Marka

Fontaine a, sewrska i petersburska

zbiórki pieniędzy na renowację za-

Tokara.

porcelana.

bytku, poprzez organizację imprezy

Przedstawicielka ArtPola Miro-

Wokół willi na 22 hektarach pol-

artystycznej.

sława Ganiuszkina twierdzi, że mimo

ski ogrodnik Marcin Hubecki stworzył

wszystko w siedzibie Mścichowskich

cudowny park z grotami i cienistymi

nadal będą się odbywały festiwale-

Sztuka pod celownikiem

alejkami. Powstała też prawosławna

laboratoria. Na 24 sierpnia br. plano-

kałacha

cerkiew ze szkołą p.w. św. Aleksan-

Artyści i organizatorzy festiwalu-

wana jest kolejna impreza.

dra Newskiego (żona Mścichowskie-

laboratorium twierdzą, że przeżywa-

Jej przebieg zależy obecnie od

go, Rumunka Agata Nikoli była wy-

li chwile grozy podczas organizacji

sił i ludzi, którzy zupełnie nie są zwią-

znania prawosławnego). Jej autorem

i przebiegu imprezy 2 i 8 maja br.

zani ze sztuką.

Ikony w Mohylance

tym Mateusz Sora – pomysłodawca

wiskiem ikonopisów z Polski, Wołyń-

KRZYSZTOF SAWICKI

całego projektu, i kurator plenerów –

ska Organizacja Narodowego Związ-

10 czerwca 2014 roku w „Galerii

prof. R. Wasylyk, malarze z Wołynia,

ku Artystów Plastyków Ukrainy, Aka-

Sztuki” Akademii Mohylańskiej w Ki-

Kijowa i Polski oraz dziennikarze.

demia Sztuk Pięknych we Lwowie,

jowie otwarta została wystawa ikon,

Na czele przedstawicieli ambasady

Związek Polskich Plastyków Okręg

które powstały w czasie kolejnych

RP w Kijowie był zastępca ambasa-

Warszawski. Plenery odbywają się

Międzynarodowych Plenerów Ikono-

dora – Dariusz Górczyński i dyrek-

pod patronatem konsula generalnego

pisów na Wołyniu (Centrum Integracji

tor Instytutu Polskiego – Jarosław

RP w Łucku i wołyńskich zwierzch-

w Zamłyniu, Caritas Diecezji Łuckiej)

Godun. Konsulat Generalny RP w

ników Kościoła rzymskokatolickiego

oraz Międzynarodowych Plenerów

Łucku reprezentował konsul Krzysz-

obu obrządków.

Ikonopisów (Nowica, Polska).

tof Sawicki.

Organizatorami pleneru w No-

W otwarciu wystawy uczestniczyli

Organizatorami pleneru na Wo-

wicy jest Stowarzyszenie Przyjaciół

przedstawiciele Kościoła katolickiego

łyniu jest Konsulat Generalny RP w

Nowicy, Bractwo Młodzieży Grec-

kokatolickiej Sarepta oraz Katedra

i Kościoła prawosławnego, organiza-

Łucku wraz z Katedrą Ukrainistyki

torzy i uczestnicy obu plenerów, w

Uniwersytetu Warszawskiego i środo-

Sztuki Sakralnej ASP we Lwowie.