4

Przegląd wydarzeń

18 lipca–14 sierpnia 2014 nr 13 (209) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Wspomóżmy produkcję filmu

o obronie grodna w 1939 r.

Jak wyglądała obrona Grodna przed Sowietami w 1939 roku: walczyli żołnierze, walczyła młodzież

przy użyciu butelek z benzyną. Chcemy to pokazać. Zaczęliśmy robić film dokumentalny – powiedział

Piotr Kościński w Programie Wschodnim Radia WNET. Trwają prace nad przygotowaniem filmu o tym

spektakularnym rozdziale w historii obrony przed najeźdźcą sowieckim. Jak często w takich wypadkach,

brak środków finansowych na ten film. Apelujemy do Państwa o wsparcie tego projektu!

było kilkadziesiąt tysięcy żołnierzy

czas obrony miasta. Jak to zauważył

z  PIOTREM  KOŚCIŃ-

narodowości białoruskiej. Dla wielu

historyk białoruski – panowały tam

SKIM rozmawiał wOJCIECH

Białorusinów w Grodnie i okolicach

dość skomplikowane podziały. Bied-

JAnKOwSKI.

Grodno czekało na przyjście

przyjście Sowietów wcale nie było

niejsi Białorusini i Żydzi wspierali

Niemców, ale wojska niemieckie nie

czymś miłym. Oni też bronili miasta

bolszewików. Ci bogatsi bolszewi-

przyszły. Stanęły gdzieś pod Białym-

przed Sowietami. Co prawda, mało

ków zdecydowanie się obawiali. Tak

stokiem. Do miasta przyszli Sowieci.

kto o tym mówi i wspomina, że

jak i cała ludność polska, dla której

Dotarli tam 20 września i przez trzy

była próba powstania, takiej rebelii

to była tragedia. Te podziały istniały

kolejne dni trwała obrona miasta.

bolszewickiej, zorganizowanej w

i agenci komunistyczni funkcjono-

Obrona, w gruncie rzeczy, nieocze-

trakcie walk. Została ona stłumiona

wali. W pewnym momencie otwarte

kiwana. Wilno broniło się krótko.

skutecznie przez polskich żołnierzy.

zostało więzienie, w którym osadzeni

Żołnierze odeszli w kierunku Litwy.

byli komuniści. Oni usiłowali działać,

Relacje z tego okresu są

Właściwie żadne większe miasto

na szczęście bezskutecznie.

dość drastyczne. Mówi się,

na wschodzie Polski nie broniło się

że ludność, która brała udział

Przechodzimy to tematu

przed Sowietami, poza Grodnem.

w tej rebelii strzelała do pol-

filmu dokumentalnego, któ-

Walczyli tu żołnierze, walczyli har-

skich żołnierzy?

ry ma powstać.

cerze, wałczyła młodzież. Walczyli,

To prawda. Na tych terenach

Ma być to film, w którym wypo-

używając butelek z benzyną, jak

miały miejsce jeszcze inne tego typu

wiadać będą się historycy. Liczymy

później ich koledzy podczas Po-

zdarzenia, ale próby opanowania

na wypowiedź prof. Grzelaka, któ-

wstania Warszawskiego z czołgami

pl. Stefana Batorego, położonego w

ry jest największym autorytetem w

niemieckimi.

centrum miasta czy przejęcia kontro-

tym temacie. Wydał kilka książek

Chcemy to pokazać i zrobić

li nad miastem, zakończyły się nie-

poświeconych obronie Grodna, Wil-

półgodzinny film dokumentalny z

powodzeniem. Polscy żołnierze byli

na i zupełnie nie znanych walk pod

elementami inscenizacji. Zaangażo-

zdecydowanie silniejsi i te działania

Kodziowcami, gdzie nasi ułani – nie

waliśmy grupy rekonstrukcyjne. Pra-

szybko zlikwidowali. Czyli musie-

na koniach, ale spieszeni – starli się

gniemy stworzyć ten film do 17 wrze-

li walczyć na dwa fronty – z jednej

z sowieckimi czołgami. Prace nad

śnia, no może do 20 – na 75 rocznicę

strony bronili miasta przed wojskami

filmem trwają. Największym pro-

Piotr Kościński

tamtych wydarzeń, które są jednak

sowieckimi, przecież bardzo sku-

blemem jest znalezienie środków.

całego szeregu opracowań i lektury

Przez Sowietów były tam sto-

bardzo mało znane w Polsce, nie

tecznie, bo dwa działka przeciwlotni-

Mamy już sponsorów, którzy gotowi

książek wynika, że gdyby chcieli to

sowane drastyczne metody. Znany

mówiąc już o dzisiejszej Białorusi.

cze strzelały do czołgów i niszczyły

są pokryć część środków. Niestety,

Wschodnią Polskę, gdzie nie było

jest przypadek przywiązania młode-

je, oprócz tego butelki z benzyną

jakby tanio nie usiłować zrealizować

Mówimy o obronie grod-

żadnego oporu mogli zająć w dzień

go chłopaka Tadzika Jasińskiego do

okazały się niesłychanie skutecz-

film, pieniądze są jednak potrzebne.

na w 1939 roku. Jest to jeden

czy dwa. Do samego Grodna szli

czołgu. Niestety zmarł on od postrza-

ną bronią. Sowieci byli zaskoczeni

Grupy rekonstrukcyjne są gotowe

z najbardziej spektakular-

trzy dni. Dlaczego? Po pierwszym

łów, prawdopodobnie polskich. Wia-

takim oporem. Nie potrafili walczyć

„za wikt i opierunek” wziąć udział w

nych aktów oporu podczas

dniu okazało się, że zabrakło ben-

domo też, że już po zajęciu Grodna

w mieście, nie mogli opanować

zdjęciach, to też wymaga środków.

kampanii wrześniowej. Czy

zyny. Za mało paliwa przygotowano

Sowieci rozstrzeliwali tam oficerów

tego miasta. Dopiero, gdy nadeszły

Potrzebny jest sprzęt, który nie jest

nie ma pan odczucia, że jed-

i trzeba było zlać ją ze wszystkich

polskich, żołnierzy, harcerzy, mło-

większe siły, Polacy wycofali się w

tani i inne sprawy techniczne. Wyma-

nak ciągle za mało wiemy na

ga to sporych nakładów. Zbieramy w

temat tego aktu w dziejach

tej chwili pieniądze na portalu:

Polski?

Oczywiście. Ale to z różnych

polakpotrafi.pl

powodów. Po pierwsze za czasów

Poszliśmy drogą, gdy nie mamy

PRL-u w ogóle nic prawie nie mó-

jednego dużego sponsora, ale wielu

wiono o agresji sowieckiej na Polskę

małych, na tym portalu można zna-

w 1939 roku. A minęło już tyle lat, że

leźć nasz projekt „Grodno 1939”. Na

trudno znaleźć świadków tamtych

tym portalu za wsparcie projektu na

wydarzeń. Z kolei dzisiejsza Białoruś

kwotę 5 złotych można dostać po-

pod rządami Aleksandra Łukaszenki

dziękowanie. Wsparcie na większe

traktuje 17 września i kolejne dnie,

sumy premiowane jest udziałem w

jak przedstawia to oficjalna propa-

uroczystej premierze czy udziałem

ganda, jako dramat, ale korzystny

w akcji na planie filmowym. Gorąco

dla Białorusi. Twierdzą, że doszło

zachęcam do wspierania naszego

do zjednoczenia republiki Białorusi

projektu. Informacje bieżące można

z jej zachodnią częścią, należącą

znaleźć również na stronie Fundacji

przed wojną do Polski. Pamiętajmy,

Joachima Lelewela, gdzie informu-

że siedziba Związku Polaków na Bia-

jemy o przebiegu prac i o zbiórce

łorusi, obecnie przejęta przez władze

pieniędzy. Z małych państwa wpłat

Łukaszenki, mieści się w Grodnie

mamy nadzieję zebrać około 15 tys.

na rogu ulic 17 września i Dzierżyń-

złotych, które minimalnie są nam po-

czołgów do części, żeby te mogły

dzież, jako tych, którzy uczestniczyli

skiego. Jest to bardzo symbolicz-

kierunku Litwy. Wycofało się Wojsko

trzebne do realizacji naszego filmu.

ruszyć dalej. Te wojska były źle

w walkach. Ofiar było co najmniej

ne. Mało kto o tych wydarzeniach

Polskie, a cywile zostali.

Tempo realizacji musi być

dowodzone, żołnierze nie byli przy-

kilkaset.

pamięta, mało kto o nich wie. Otóż

Obrona przeciwko czoł-

szybkie, bo kolejna rocznica

gotowani. Czołgi, może poza tymi

nasi przyjaciele z „naszego” Związku

wśród potomków tych,

gom butelkami z benzyną, w

zbliża się…

ciężkimi, nie były dobre i dawały się

Polaków na Białorusi zainspirowali

Właśnie. Największym proble-

którzy pamiętali obronę

jednej relacji, z którą się ze-

dość łatwo niszczyć. Oczywiście nie

nas i założoną przeze mnie niewiel-

mem będzie nagranie ujęć insce-

grodna, istnieje pamięć o an-

tknąłem, mówiła, że załoga

można było wygrać tej walki, bo So-

ką Fundację Joachima Lelewela do

nizowanych i fabularyzowanych z

typolskich postawach części

czołgu nie uciekała z niego,

wietów było po prostu za dużo, ale

stworzenia takiego filmu. Nie chodzi

udziałem grup rekonstrukcyjnych,

ludności białoruskiej i ży-

a płonęła razem z maszyną.

można było, przynajmniej, zapewnić

tu o pokazanie tego, że Polacy wal-

To jest bardzo ciekawa historia,

które zgłosiły chęć uczestnictwa w

dowskiej?

spokojny odwrót w kierunku granicy

Prawdą jest, że część tej ludności

czyli z Sowietami, bo pamiętajmy,

świadcząca, że wojsko sowieckie

projekcie. Nie wiemy jeszcze gdzie

litewskiej.

próbowała wzniecić tę rebelię pod-

że w wojsku polskim przed wojną

nie było przygotowane do ataku. Z

będą kręcone te sceny. Nie da się