18

Okruchy historii

18 lipca–14 sierpnia 2014 nr 13 (209) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

żałosny. Nie popisali się Polacy.

w Pałacu Namiestnikowskim, zaś

nikt już nie śmiał ich przymuszać do

miesięcy. Pierwszego października

Piłsudski wydał rozkaz nakazujący

Historycy różnie o tym piszą, ale

dotychczasowy głównodowodzący,

oddawania broni.

1918 w warszawskim Towarzy-

utworzenie takiej marynarki. Dekre-

mnie wydaje się, że tworzenie pol-

generalny gubernator okupowanego

Jednak legenda, jak to „lud War-

stwie Handlu i Żeglugi na Wiśle, z

tem Naczelnika Państwa natych-

skiej floty była niemożliwe tak długo,

przez Niemców Królestwa Polskiego,

szawy” rozbrajał Niemców na ulicach

inicjatywy przybyłego z marynarki

miast powołano Sekcję Marynarki

jak długo wśród narodu polskiego

generał pułkownik Hans Besseler zo-

miasta, jest nam opowiadana do

rosyjskiej kontradmirała Kazimierza

Wojennej przy ministerstwie spraw

nie było wyraźnej woli, żeby taka

stał całkowicie odsunięty od władzy.

dzisiaj. Dokumentować ją ma kilka

Porębskiego, założono organizację

wojskowych. Można więc powie-

flota powstała. Żeby powstała pol-

Nastroje warszawskiej ulicy były bar-

pod nazwą Stowarzyszenie Pra-

dzieć, że polska flota wtedy właśnie

zdjęć, na których widać jak Polacy

ska flota, Polacy musieliby zacząć

dzo radykalne i rewolucyjne. Coraz

cowników na Polu Rozwoju Żeglugi

powstała, ale powstanie polskiej floty

rozbrajają Niemców. Te zdjęcia mylą.

wreszcie myśleć o morzu, a nie o

większy posłuch znajdowali chętni

„Bandera Polska”. Stowarzyszenie

było inicjatywą oddolną, rozpoczętą

Niemcami na tych zdjęciach są Pola-

Dzikich Polach. Musieliby zrozu-

do ataku na Niemców celem wypar-

miało zajmować się sprawami mo-

i kontynuowaną przez ludzi mocno

cy z wojska niemieckiego, którzy bar-

mieć, że prawdziwe bogactwo jest

cia ich z Warszawy. Był to pomysł

rza i gospodarki morskiej, miało

zaangażowanych w sprawy żeglugi,

dzo chętnie sami przekazali swoją

na morzach, a nie na stepach.

zupełnie idiotyczny, tym bardziej, że

broń do POW. Przy tej okazji robiono

wśród  społeczeństwa  polskiego

ale bynajmniej nie ludzi władzy. Byli

Wtedy, kiedy próbowano stwo-

walka z Niemcami była niepotrzebna.

reżyserowane zdjęcia, upozowane,

popularyzować ideę powrotu polski

to Polacy wykształceni w szkołach

rzyć polską flotę, nie było, jak by to

Niemcy nie mieli chęci okupowania

zaborców. Kadra marynarska, jakiej

teraz powiedzieć, polskiego lobby

zdobytych podczas wojny terenów

Polska nie miała nigdy w całej swej

morskiego, które by zmuszało rzą-

Królestwa Polskiego. Na rozmowach

historii. Władza otrzymała od tych

dzących, nie okazjonalnie, ale stale,

z niemiecką Radą Żołnierską Pił-

ludzi flotę niejako podaną na talerzu,

nie tylko króla, ale i sejm, do zaję-

sudski dowiedział się, że Niemcom

ale trzeba przyznać, że natychmiast

cia się gospodarką i polityką mor-

chodzi tylko o spokojną ewakuację

przyjęła tę inicjatywę i nie szczędziła

ską, a bez takiego lobby szansa na

do Niemiec i będą wdzięczni każde-

wysiłków dla jej rozwoju…

polską flotę była zerowa. Ktoś, kto

mu, kto im pomoże taką ewakuację

Na lewym brzegu Narwi, tuż

nie wykorzystuje szansy jaką dali

zorganizować. Rada wyrażała opinię

przed jej ujściem do Wisły, nieomal

mu przodkowie, lokalizując go nad

większości żołnierzy niemieckich,

naprzeciw twierdzy modlińskiej znaj-

morzem i dając mu dodatkowo w

ale przecież nie wszystkich. Znane

duje się dość duża zatoka, którą już w

posiadanie duży port nad Bałtykiem,

było stanowisko Niemców stacjonu-

roku 1900 pogłębiono, przeznaczając

jest po prostu ciężkim frajerem. Niby

jących na Cytadeli, to jest batalio-

na przystań dla statków pływających

oczywiste, ale Polacy, jako naród,

nów Donaueschingen, Diedenhofen

po Wiśle. W miarę upływu lat przy-

musieli przejść piekło zaborów, żeby

i Garnizonowej Kompanii Karabinów

stań modyfikowano, dobudowując

to zrozumieć.

Maszynowych, którzy nie przyjmo-

do niej składy, magazyny i warszta-

Zabory skończyły się pod koniec

wali zwierzchności Rady i zamierzali

ty. W roku 1918 przystań modlińska

roku 1918 i każdy kto przeżył okrop-

stawić Polakom opór. To nie był żart.

stała się bazą polskiej floty wiślanej,

ności I wojny światowej miał szansę

To było 2000 uzbrojonych po zęby,

którą tam właśnie zgromadzono.

ten proces obserwować. Zrzucanie

bitnych i ostrzelanych żołnierzy,

Wśród zdobytych dla Polski statków

z siebie poszczególnych zaborców

którzy mogli zetrzeć na proszek siły

nie było jednak okrętów wojennych,

za każdym razem wyglądało ina-

warszawskiego POW.

stało się więc konieczne przerabia-

czej. Najłatwiej poszło z Austrią, bo

Warszawiacy nie byliby jednak

nie statków cywilnych na wojskowe.

tam właściwie nie było prawdziwych

sobą, gdyby nie zaczęli kombinować

Powstało wtedy pojęcie tak zwane-

Ten sam POw-iak z karabinem na ramieniu znowu odbiera

Austriaków i dlatego imperium Habs-

po swojemu. Wymyślili więc, że będą

go „statku uzbrojonego”, czyli takiej

bagnet drugiemu niemcowi. Co on, z tymi bagnetami?

burgów rozpadło się jako pierwsze.

rozbrajać przechodzących ulicami

właśnie przeróbki. Statkom cywilnym

Rosja zajęta była swoją rewolucją i

żołnierzy niemieckich, a zdobytą w

dodawano pancerze z płyt stalowych

prawdziwym problemem dla Polski

ten sposób bronią przegonią Niem-

i montowano na nich działa i karabiny

a przez to nieprawdziwe. Jest takie

nad Bałtyk oraz propagować służbę

stała się dopiero w roku 1920. Na-

ców z Warszawy. Gorzej, bo zaczęli

maszynowe. Te przebudowy wyko-

„sztandarowe” zdjęcie, które można

w marynarce wojennej i handlowej.

tomiast pozbycie się Niemców było

tu i ówdzie właśnie tak robić, prowo-

nywały warsztaty znajdujące się na

nazwać – „Polak odbiera broń Niem-

Jako swoje pierwsze działanie Sto-

procesem bardzo długim i niebez-

kując tym Niemców do riposty. I wte-

przystani, zaś w twierdzy modlińskiej

cowi”. Jak jest jakaś rocznica, wsta-

warzyszenie przyjęło opracowanie

piecznym i nie wiem czemu przed-

dy Piłsudski się wściekł!

znajdowały się magazyny z zaopa-

wiają to zdjęcie do gazet. Nam się

planu przejęcia od Niemców żeglugi

stawiane jest w naszej historii jako

Miał już uzgodnione z Radą

trzeniem dla tworzącej się marynarki

sugeruje, że to jest pojedyncze zdję-

wiślanej. Towarzystwo Handlu i Że-

incydent nieciekawy i mało znaczący.

Żołnierską spokojną i planową ewa-

wojennej. Do Modlina przeniesiono z

cie. Ale naprawdę jest to seria zdjęć.

glugi dobrze znało stan posiadania

Powiedzmy sobie to od razu. Armia

kuację niemieckiego garnizonu, a

Warszawy biura i administrację kadr.

Sam widziałem kilka dalszych, nie

Warschauer Schifffahrtsgruppe, nie-

niemiecka stacjonująca wtedy na

także przejmowanie pozostających

Modlin stawał się pierwszą polską

pokazywanych nigdy w prasie, na

mieckiego przedsiębiorstwa żeglu-

terenach polski, była największą siłą

po nich koszar, gdy tu mu jacyś nad-

bazą marynarki. Była to na razie flota

których ci sami Polacy i „Niemcy”

gowego gospodarującego na Wiśle.

militarną w tej części świata i mogła

gorliwcy... Zwymyślał więc „bohate-

tylko rzeczna, bo do Bałtyku Polska

rozmawiają sobie po przyjacielsku.

Schifffahrtsgruppe miała w Warsza-

sobie bardzo łatwo poradzić z od-

wciąż jeszcze nie miała dostępu. Na

wie 25 bardzo dobrych i nowocze-

Powstanie polskiej floty było inicjatywą

radzającym się wojskiem polskim.

konferencji paryskiej spierano się o

snych statków parowych, 20 moto-

oddolną, rozpoczętą i kontynuowaną

Wydarzenie w Berlinie, jakie miały

przyszłe granice Polski. Lobby nie-

rówek i około 100 barek. Chodziło

miejsca na początku listopada 1918

mieckie miało oparcie w delegacji

o to, żeby w chwili wycofywania się

przez ludzi mocno zaangażowanych w

r., spowodowały, że ta armia przesta-

Wielkiej Brytanii, Polaków zaś wspie-

Niemców z Warszawy, uniemożliwić

sprawy żeglugi, ale bynajmniej nie ludzi

ła być centralnie dowodzona i to stało

rali Francuzi. Specjalna komisja do

ewakuację tych statków w głąb Nie-

władzy. Byli to Polacy wykształceni w

się powodem jej skłonności do róż-

spraw Polski pod przewodnictwem

miec.

nych, dziwacznych czasem, zacho-

dyplomaty francuskiego Julesa Mar-

10 listopada 1918, komandor Bo-

szkołach zaborców. Kadra marynarska,

wań. W wyniku tak zwanej rewolucji

tina Cambon postulowała oddanie

gusław Nowotny (pochodzący z floty

jakiej Polska nie miała nigdy w całej

listopadowej w Berlinie i abdykacji

Polsce Gdańska i Górnego Śląska

austriackiej), podpisał w niemieckiej

swej historii. Władza otrzymała od tych

cesarza, w oddziałach niemieckich

bez głosowania ludności. Omalże się

Radzie Żołnierskiej umowę, na pod-

zaczęło się tworzenie Rad Żołnier-

to udało, ale przeciwko temu katego-

stawie której Polacy przejęli cały

ludzi flotę niejako podaną na talerzu, ale

skich i to one powoli stały się jedy-

rycznie zaprotestowała Wielka Bryta-

majątek Schifffahrtsgruppe w zamian

trzeba przyznać, że natychmiast przyjęła

ną władzą, której niemiecki żołnierz

nia, zaś Stany Zjednoczone jakoś nie

za przewiezienie do Torunia niemiec-

tę inicjatywę i nie szczędziła wysiłków

chciał słuchać. Żołnierz niemiecki

potrafiły się zdecydować. Wszystko

kiego personelu żeglugowego wraz z

owszem, miał tej wojny dość, ale

to bardzo przeciągało sprawę. Niem-

rodzinami. Przez całą noc z 10 na 11

dla jej rozwoju…

to nie znaczy, że było mu zupełnie

cy widzieli w tym szansę na korzyst-

listopada wrzała gorączkowa praca

wszystko jedno co się teraz stanie z

niejszy dla siebie przebieg granicy.

rów” tak, jak to tylko On potrafił i ka-

nad obsadzaniem statków polską

Zdziwicie się Państwo, gdy po-

nim i z jego państwem.

Wszędzie, a szczególnie w Gdań-

zał im skonfiskowaną broń zwrócić

załogą. Zajmowano i obsadzano pol-

wiem, dokąd udawały się pociągi z

sku urządzali wiece i demonstracje,

Niemcom. I co Państwo powiedzą?

skimi posterunkami warsztaty, ma-

niemieckimi żołnierzami. Otóż nie do

na których głośno przedstawiano

Oddali Niemcom tę broń i jeszcze

gazyny, biura i przystanie. Na rano

Berlina jakby się Państwu wydawało,

„Polak odbiera broń

krzywdę, jaką wyrządza się Niem-

grzecznie przeprosili. Piłsudskiego

Polska, jeszcze o tym nie wiedząc,

a najczęściej szły one do… Pozna-

niemcowi”?

Na podstawie kapitulacji z dnia

com i domagano się poszanowa-

słuchali nawet najwięksi rozrabiacy.

miała już liczną i nowoczesną flotę

nia! Czasem do Torunia. Poznańskie

11 listopada 1918 Niemcy podpisali

nia choćby tylko minimalnych praw

Żeby ostatecznie załatwić sprawę,

wiślaną. Zgodnie z umową zaczęła

i Pomorze w powszechnym przeko-

z aliantami rozejm i zaczęli się wy-

narodu niemieckiego. Tak to, mniej

11 listopada na wiecu przed Pałacem

się ewakuacja Niemców do Torunia.

naniu Niemców, były „odwiecznie”

cofywać z zajętych wcześniej przez

więcej, było przez nich przedsta-

Namiestnikowskim Piłsudski w imie-

12 listopada o godzinie 4 rano do

niemieckie. To był ich kraj, do które-

siebie terenów Francji, Belgii, Alzacji

wiane. Jeśli zaś chodzi o Wisłę, to

niu narodu polskiego oficjalnie wziął

podstawionego, polskiego już statku

go zgodzili się wrócić po przegranej

i Lotaryngii. Tak było na Zachodzie, a

Niemcy zamknęli się za tak zwaną

pod swoją opiekę urzędującą tu

wkroczył były gubernator generalny,

wojnie, ale przecież nie dokądś da-

w Polsce? – W jakiej Polsce? – moż-

linią demarkacyjną przebiegającą

Radę Żołnierską, a z nią wszystkich

generał pułkownik Hans Besseler z

lej. Oddanie tych ziem Polakom nie

na zapytać. Takiego państwa jeszcze

na Wiśle na południe od Torunia,

Niemców w Warszawie. I tak, szczę-

całym swym otoczeniem. Jego też

mieściło się Niemcom w głowach! To

wtedy nie było!

pomiędzy Otłoczynem i Silnem.

śliwie, niebezpieczeństwo zostało

odwieziono do Torunia.

dlatego potrzebne było Powstanie

10 listopada Józef Piłsudski

Za tą linią pilnowała Wisły Weich-

zażegnane. Polacy podstawiali po-

18 listopada, ministrowi spraw

Wielkopolskie. Bez walki Niemcy ni-

powrócił do Warszawy z internowa-

selschutzflotille, czyli Wiślana Flotylla

ciągi, do których spokojnie ładowali

wojskowych generałowi Sosnkow-

gdy by tych ziem nie oddali…

nia w Magdeburgu. W Warszawie

Strażnicza. Była to ochotnicza forma-

się Niemcy. Niektórzy, faktycznie,

skiemu zgłoszono postulat utworze-

zastał sytuację dość wybuchową.

cja paramilitarna, nieomal prywatna,

zostawiali Polakom swoją broń, ale

nia na bazie zgromadzonego sprzę-

Powstanie polskiej floty

Wojskami niemieckimi zarządzała

która jednak stanowiła w tym regio-

chyba większość z nich pojechała

tu, polskiej marynarki wojennej. 28

O tym, że wojna ma się ku koń-

Rada Żołnierska mieszcząca się

nie siłę sporą i realną. Podzielona

jednak z bronią. W każdym razie

listopada Naczelnik Państwa Józef

cowi wiadomo było już od wielu