24

Z pamiętnika podróżnika

18 lipca–14 sierpnia 2014 nr 13 (209) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Chwała podolskim lwom

Codziennie zwiększa się liczba bohaterów, którzy oddali życie za wolność Ukrainy.

Zarówno niebiańska Sotnia, jak i polegli w Donbasie mają w swych szeregach dwie

osoby pochodzenia polskiego. Obydwaj polegli mieszkali w obwodzie winnickim,

koło legendarnego Baru i obydwaj mieli to samo groźne imię – Leon, które potwier-

dzili swoim bohaterstwem. Ten artykuł opisuje zabytki katolickie z ich rodzinnych

miejsc. Tekst poświęcam ich pamięci.

nie na długo, bo w 1952 roku znów

DMYTRO AnTOnIUK

zaczęto tam odprawiać nabożeń-

tekst i zdjęcia

stwa. Jednak na remont świątyni

parafianie musieli czekać aż do 1989

Pierwszy z nich – Leon Polański,

roku, wówczas wysoka wieża została

jest jednym z bohaterów Niebiańskiej

odbudowana i świątyni przywrócono

Sotni. Jego miastem rodzinnym jest

jej pierwotny wygląd. Dziś kościołem,

Żmerynka – duży węzeł kolejowy

w którym częściowo zachowały się

obok Winnicy i wspomnianego Baru.

wewnętrzne dekoracje, opiekują się

Leon Polański zanim przeniósł się do

siostry benedyktynki misjonarki.

Kijowa, był pracownikiem kolei.

W tej świątyni 23 lutego w obec-

Żmerynka jest dość młodym

ności około tysiąca mieszkańców

miastem, znana jest od początków

Żmerynki odbyło się nabożeństwo

XVIII wieku, ale świątynia katolicka

pogrzebowe 38-letniego Leona Po-

pojawiła się w miejscowości dopiero

lańskiego, który zginął od kuli na ul.

na początku ubiegłego wieku. Liczna

Instytuckiej w Kijowie. Przed śmier-

polska społeczność miasta (tradycyj-

Leon Ordyński

cią zdążył jedynie powiedzieć bratu

nie większość stanowili pracownicy

przez telefon: „Atakują nas, zadzwo-

kolei) wielokrotnie zwracała się do

gdzie ogłosili akt konfederacji.

nię później”. Swoja śmiercią osiero-

władz o zgodę na budowę kościoła

Wkrótce wojska rosyjskie zdobyły

cił żonę i dwójkę dzieci.

barską twierdzę i zrujnowały kar-

Od tego tragicznego momentu

melicki klasztor. Ks. Marek chodził

minęły cztery miesiące. 28 czerwca,

z krzyżem po szańcach i nawoływał

podczas ogłoszonego przez prezy-

do wytrwania. Po upadku Baru trafił

denta Poroszenkę rozejmu, proro-

na sześć lat do pojedynczej celi w

syjscy terroryści ostrzelali placówkę

twierdzy kijowskiej. Po amnestii, w

armii ukraińskiej pod wioską Seme-

latach 1777-1783 znów był przeorem

niwka koło Słowiańska. W tym starciu

klasztoru karmelitów w Barze, ale

został śmiertelnie ranny 40-letni Leon

wtedy utracił nadzieję na ukończe-

Ordyński. Bez męża i ojca została

nie klasztoru. Karmelici stopniowo

żona i 15-letni syn.

zaczęli opuszczać miasto, aż w roku

Poległy urodził się we wsi Cze-

1803 konwent skasowano ostatecz-

merysy Barskie, która graniczy z Ba-

nie. Pomieszczenia stały opuszczo-

rem i faktycznie jest jego przedmie-

ne ponad trzy dziesięciolecia, aż

ściem. To właśnie na miejscu dzisiej-

przekazano je początkowo na męski

szych Czemerysów leżał w XV wieku

klasztor prawosławny, a następnie

pierwotny Bar, który został spalony

na żeński. W okresie kiedy klasztor

Kościół św. Aleksego w Żmerynce

Leon Polański

przez Tatarów. Miasto odbudowano

był czynny, na początku XX wieku,

na drugim brzegu rzeki Rów. Dziwny

na Podolu, zachowało trzy klasztory.

klasztoru. Wybiegając do przodu,

wzniesiono ceglaną bramę-dzwon-

począwszy od roku 1890. Jednak

zbieg okoliczności: Leon Polański

Zaczniemy opowieść od tego, w któ-

powiem, że nie zdążył ukończyć bu-

nicę nad wejściem. W czasach rzą-

podolski  generał-gubernator  za

na Majdanie był członkiem Barskiej

rym dzięki wysiłkom o. Marka Jan-

dowy, zdołano wybudować jedynie

dów Chruszczowa (po zamknięciu

każdym razem odmawiał. Dopiero

Sotni.

dołowicza i szlachty zrodził się ruch

mury i nakryć je dachem. Już w tym

klasztoru) w celach klasztornych

w 1904 roku, gdy mieszkańcy Żme-

Po nabożeństwie w kościele św.

polityczno-religijny do obrony wiary

czasie ks. Marek otoczony był sławą

urządzono pokoje dla bezdomnych,

rynki, panowie Sadowski i Michalski

Anny w Barze Leona Ordyńskiego

katolickiej i starych praw szlachec-

świętego i cudotwórcy. To on natchnął

a w 1975 roku zabudowania opusz-

po trzymiesięcznym oczekiwaniu w

czono ostatecznie. Po uzyskaniu nie-

Sankt-Petersburgu doczekali się jed-

podległości ruiny zostały przekazane

nak audiencji u cara, ten udzielił ze-

benedyktynkom. Siostry wyremonto-

zwolenia i przekazał część funduszy

wały klasztor. Całkowicie odnowiono

na nowy kościół, pod warunkiem, że

wewnętrzną dwupiętrową kaplicę,

zostanie on nazwany na cześć naro-

korytarze i cele. Po okresie karmeli-

dzonego następcy tronu Aleksego.

tów pozostały jedynie barokowe ka-

W taki sposób w latach 1904-1910

mienne obramienia okien.

(prace wykończeniowe trwały jesz-

Dość skomplikowanie wygląda

cze dwa lata) obok węzła kolejowe-

historia drugiego barskiego klasz-

go powstał neogotycki kościół św.

toru – kolegium jezuitów. Początko-

Aleksego. Przykuwał uwagę swoją

wo jego fundatorem był wojewoda

strzelistą wieżą, niestety nie dawał

kijowski, wybitny wódz – Stanisław

spokoju komunistom, którzy wkrót-

Żółkiewski, który mieszkał w Barze

ce przejęli władzę nad miastem.

przez kilka lat, szykując się do wojny

W okresie represji stalinowskich w

z Turkami. W 1613 roku zakupił za

1936 roku wieżę rozebrano. Według

Klasztor oo. karmelitów trzewiczkowych w Barze

6 tys. złotych kamienicę, sad i las.

słów świadków zginęło przy tym aż

Przekazał ten teren Towarzystwu

siedem osób, demontujących kon-

niesiono główną ulicą (do dziś noszą-

kich – konfederacja barska. Spacer

szlachtę na zawiązanie konfederacji.

Jezusowemu na ośrodek w mie-

strukcję. Wkrótce NKWD rozstrzelało

ca imię Lenina) na cmentarz. Pod-

po Barze warto rozpocząć od klasz-

Powodem stał się podpisany przez

ście. Następnie swoją część fundacji

proboszcza parafii ks. Sadowskiego.

czas pogrzebu mieszkańcy miasta

toru oo. karmelitów trzewiczkowych.

króla Rzeczypospolitej Stanisława

wniósł hetman Stanisław Koniecpol-

Początkowo chciano zamienić świą-

zaproponowali, żeby ulicę nazwać

W 1759 roku Antoni Benedykt

Augusta Poniatowskiego traktat, w

ski, przekazując mnichom połowę wsi

tynię na elektrownię, ale po jakimś

na cześć poległego bohatera – Le-

Lubomirski nadał zakonowi ziemię

którym zrównywał w prawach po-

Załucze. Jednak drewniana jezuicka

czasie zorganizowano tu magazyn

ona Ordyńskiego.

w Barze pod budowę konwentu.

litycznych katolików i niekatolików.

szkoła i kościół św. Wojciecha i św.

warzyw i owoców. W 1941 roku, w

Oprócz ruin słynnej barskiej

Skorzystał z tego przeor klasztoru

29 lutego 1768 roku po uroczystej

Stanisława zaczęły działać dopiero

okresie II wojny światowej, kościół

twierdzy, znanej z powieści Henryka

w Annopolu o. Marek Jandołowicz,

mszy św. w karmelickim klasztorze

w 1636 roku, z czasem zmieniając

został otwarty przez Rumunów i dzia-

Sienkiewicza, miasto, które w swoim

który przeniósł się na Podole z kil-

bracia Krasińscy, Józef Pułaski i o.

się w kolegium. Rozwój kolegium

łał przez dziewięć lat, gdy ponownie

czasie było jednym z najważniejszych

koma zakonnikami i zaczął budowę

Jandołowicz udali się na zamek,

przerwały wojny z kozakami i misja

zamknęły go władze. Na szczęście