26

Okruchy historii

18 lipca–14 sierpnia 2014 nr 13 (209) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

I wojna światowa

Po zabójstwie 28 czerwca 1914 następcy tronu austriackiego arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie, Austro-

Węgry 23 lipca wystosowały wobec Serbii ultimatum, które zawierało warunki praktycznie nie do zaakceptowania, ponie-

waż prowadziły one do ograniczenia suwerenności tego kraju. Poselstwo rosyjskie w Belgradzie zaleciło Serbom pójście

na ustępstwa i 24 lipca 1914 rząd rosyjski ogłosił wolę obrony Serbii w razie ataku Austro-Węgier. 28 lipca Austro-Węgry

wypowiedziały wojnę Serbii. Od tego momentu już nie dało się niczego powstrzymać. W ruch poszedł skomplikowany

mechanizm sojuszy międzynarodowych, ogłoszenia mobilizacji, wypowiedzenia wojny i otwarte działanie zbrojne.

Zaczęła się Wielka Wojna. Tak o tych chwilach pisały gazety sprzed 100 lat.

znajdują się na terytorium serb-

opracował

skim;

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

7) zarządzić jak najrychlejsze

zdjęcia nAC

aresztowanie majora Woji Tankovi-

ca i niejakiego Milana Cyganovica;

Po zabójstwie arcyksięcia stop-

8) przez skuteczne zarządzanie

niowo opisom toku śledztwa i pogrze-

udaremnić udział władz serbskich w

bu książęcej pary miejsce w gazetach

przemycie broni i materiałów eks-

codziennych zajmowały reportaże z

plodujących, zwłaszcza do Szabac

narad, analizy sytuacji i opisy soju-

i Łoznicy;

szy na wypadek możliwych działań

9) dać c. i k. rządowi oświadcze-

wojennych.

nie co do niepoczytalnych enuncjacji

Tak w tym okresie pisał „Głos”.

wysokich urzędników serbskich, wy-

3.07. wspólne śledztwo z

rażających się po 28 czerwca b.r. w

Serbią. Wczoraj odbyła się narada

sposób wrogi o Austro-Węgrzech;

w ministerstwie spraw zagranicz-

10) c. i k. rząd ma być niezwłocz-

nych, w której wzięli udział hrabia

nie powiadomiony o przeprowadze-

Berchtold, szef sztabu generalnego

niu zarządzeń zawartych w powyż-

Conrad i minister wojny Krobatin.

szych punktach.

Minister Berchtold oświadczył, że za-

Po tej nocie świat z uwagą śle-

mierza wystąpić do rządu serbskiego

dził stanowisko Rosji w tej sprawie.

z prośbą o dalsze prowadzenie do-

25.07. Z Londynu donoszą, że

chodzeń na ziemi serbskiej w spra-

na największą uwagę zasługuje kwe-

wie zamachu, bo wszystkie ślady

stia, jakie stanowisko zajmie Rosja,

prowadzą na ziemię serbską.

która robi kroki aby nie dopuścić do

5.07. Projekt unii serbsko-

wejścia konfliktu w ostre stadium. Nie

czarnogórskiej. Królestwo serb-

ze względu na rozmiar żądań jakie

należy zapominać jednak, że rząd ro-

skie posiada w swym łonie czynnik

kontrolę międzynarodową, z powo-

mić, tolerował zbrodniczą agitację. Ta

Austria ma postawić Serbii.

syjski może znaleźć się w położeniu

silnego fermentu – w postaci przero-

du prześladowań niewinnych ludzi.

tolerancja rządu królewskiego objawi-

23.07. Krok Austrii w Belgradzie

przymusowym i podjąć akcję wbrew

stu wpływów wojskowych. Dynastia

Urzędników i żołnierzy austryjackich

ła się w owej chwili, gdy wypadki 28

nastąpi w tym tygodniu. Austria w

własnemu życzeniu, albowiem „sen-

serbska, a właściwie serbska i czar-

przyjmuje się w Serbii na jeden spo-

czerwca b.r. objawiły całemu światu

tonie uprzejmym, ale stanowczym

tyment słowiański” odgrywa w poli-

nogórska zaszachowane były projek-

sób: ostrzem bagnetów.

straszne następstwa tej tolerancji.

zażąda wdrożenia śledztwa i pocią-

tyce zagranicznej rosyjskiej wielką

tem unii serbsko-czarnogórskiej. Akt

11.07. Żądania Austrii w

Dalej następuje 10 punktów żą-

gnięcia do odpowiedzialności osób

rolę, zwłaszcza, gdyby Austria zaata-

ten ma poparcie Rosyi. Jeżeli pro-

Serbii. Z kół dyplomatycznych we

dań do władz w Belgradzie:

urzędowych i prywatnych, zamie-

kowała prawosławne państwo (Czyż

jekt ten stanie się dojrzałym – może

Wiedniu słychać iż śledztwo Austro-

1) stłumić wszelkie publikacje,

szanych w zamach.

nie analogia do obecnych działań

znów wywołać zatargi europejskie,

Węgier w Serbii toczyć się będzie

które podburzają do nienawiści i po-

W „gazecie Lwowskiej” z tego

FR?).

jako nowe przesunięcie sił na Bał-

według następujących punktów:

gardy wobec Monarchii;

dnia czytamy analizę sytuacji:

Alarmy rosyjskie. Rosya

kanach.

Monarchia prześle wyniki szczegó-

2) zarządzić rozwiązanie „Na-

gotowa jest odpowiedzieć wszel-

7.07. „Pożądana sposob-

łowego śledztwa w Sarajewie do

rodnej Obrany” i skonfiskować jej

Stosunki  austro-serb-

skie. Jeżeli konflikt ma być za-

kimi środkami, jakimi rozporządza

ność”. W prasie coraz częściej

Belgradu i zażąda przeprowadzenie

wszystkie środki propagandy prze-

żegnany – nie ma powodu wątpić,

na lekceważenie jej uzasadnionych

słychać głosy, wzywające do ze-

śledztwa przez Serbię i ukarania

ciwko Austro-Węgrom;

że zażegnany będzie, to co należy

uczynić? Czyż Serbowie nie ro-

zumieją tego, że napierając się do

dostępu do Adriatyku, nie tylko wsta-

ją przeciwko sąsiedniej potężnej

monarchii, ale i dążą do przewrotu

układu sił w całej Europie. Serbia po-

zostaje małym państwem, a agitacja

belgradzka opiera się na przeciwsta-

wieniu własnych sił i jeśli nie będzie

jej położony kres, musi doprowadzić

to do starcia z rzeczywistością.

24.07. „Słowo Polskie” podaje

tekst noty Austro-Węgier, doręczonej

rządowi serbskiemu poprzedniego

dnia.

C. i k. poseł w Belgradzie wręczył

żądań. Rosya nie dopuści do znisz-

3) natychmiast usunąć z nauki

królewskiemu rządowi serbskiemu

czenia państwa słowiańskiego, ale

msty, do ukarania Serbii. Tak poważ-

winnych. Jednak śledztwo w Bel-

publicznej w Serbii wszystko to, co

następującą notę:

gotowa jest popierać słuszne postu-

ny polityk jak hr. Juliusz Andrassy

gradzie prowadzić będą wyłącznie

służy podtrzymaniu propagandy

Historia ostatnich lat, zwłaszcza

laty Austro-Węgier i skłonić Serbię

(były minister spraw wewnętrznych

władze serbskie.

przeciwko Austro-Węgrom;

bolesne wypadki 28 czerwca b.r. do-

do ustępstw, jednakże pod warun-

i przywódca stronnictwa konserwa-

Odmowa Serbii. „Bałkan”

4) usunąć ze służby wojskowej

wiodły istnienia ruchu rewolucyjnego

kiem, że za zbrodnię jednostki nie

tywnego w parlamencie węgierskim

publikuje artykuł, pochodzący z ra-

i administracji wszystkich oficerów

w Serbii, którego celem jest oderwa-

będzie karany cały naród. Rosya

– red.) otwarcie wzywa do wkrocze-

dykalnej prasy serbskiej, że Serbia

i urzędników, którzy winni są propa-

nie pewnych części terytorium od mo-

nie dopuści do naruszenia praw nie-

nia do Serbii, twierdząc, że jeżeli

nie dopuści żadnego śledztwa na

gandy przeciwko Austro-Węgrom;

narchii austro-węgierskiej. Ruch ten

zawisłości państwa bałkańskiego.

Austria tam nie wkroczy, to Serbia

swoim terenie, bo to naruszyło by jej

5) zgodzić się na to, żeby organy

prowadzony jest w oczach rządu kró-

Rosja zmobilizowała korpus ki-

wkroczy do nas.

samoistność.

c. i k. Rządu brały udział w tłumieniu

lewskiego poza obrębem królestwa

jowski – donosił francuski „Figaro”.

Pozycja prasy serbskiej. „Bał-

19.07. wzrost naprężenia.

ruchu przewrotowego;

serbskiego. Królewski rząd serbski

28.07. A więc wojna? Jesz-

kan” zauważa, że właśnie Austro-

W kołach politycznych Wiednia uwa-

6) wytoczyć śledztwo sądowe

nie czynił niczego, aby ten ruch stłu-

cze wojna oficyalnie nie została

Węgry powinne być postawione pod

żają położenie za bardzo poważne

spiskowcom 28 czerwca b.r., którzy