29

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 18 lipca–14 sierpnia 2014 nr 13 (209)

O losach karola von Nassau-Siegen

pomocy Polsce przez Ententę i przy-

wołuje epizod, który miał miejsce w

okolicach Łucka, gdzie zestrzelono

i karoliny z gozdzkich

cztery aeroplany i wzięto do niewoli

Amerykanina Faunda Lero. Możliwie,

że w tym czasie trafił do niewoli też

Merian Cooper, ale o nim Budionny

wiek XVIII w Rzeczpospolitej obfitował w postacie dziwaczne

nie wspomina. Dlaczego? Być może

wstydził się tego epizodu swej bio-

i oryginalne. nie brakowało ich także na Kresach. w poprzed-

grafii.

Pomimo przytoczenia nazwisk

nich artykułach wspominałam już o Zofii Potockiej, Ignacym

szeregu kobiet, przeważnie sanita-

riuszek, Budionny kilkakrotnie miło

Marchockim i Karolu Radziwille. Dziś będzie o losach Karola

wspomina Jekatierinę Dawidow-

nę, żonę Woroszyłowa, która stale

von nassau-Siegen i jego żony, Karoliny z gozdzkich.

towarzyszyła mężowi i osobiście

prowadziła komunistyczną propa-

gandę wśród czerwonoarmistów.

dla francuskiej arystokracji! Kolonia

KATARZYnA ŁOŻA

Natomiast o swej żonie Budionny

ta wkrótce zapełniła się uciekinierami

nie pisze nic.

Karol Nassau-Siegen był synem

przed Rewolucją Francuską.

niemieckiego księcia. Wychowywany

Niestety znów zaczęły się koń-

Twórca King Konga

przez matkę-Francuzkę w tradycjach

czyć pieniądze. Karolina żyła teraz

Wczesną wiosną 1921 r. Cooper

francuskich jako 15-letni młodzieniec

nadzieją na kolejny spadek – zdrowie

uciekł razem z dwoma Polakami

zaciągnął się do służby we francuskiej

nie dopisywało jednej z bogatych

z sowieckiego obozu jenieckiego.

armii, gdzie wykazał się walecznością

ciotek. Ze swoich nadziei zwierzyła

Nieuzbrojeni mężczyźni przemie-

i odwagą, ale wrażeń było mu wciąż

się w liście przebywającemu wciąż

rzyli na piechotę prawie 700 km, od

mało. Wziął więc udział w podróży

w Petersburgu małżonkowi – „Azaliż

sowieckiej stolicy do granicy z Ło-

dookoła świata, w czasie której między

Pan Bóg w końcu zlituje się nad nami

twą, skąd dotarli do Warszawy, gdy

innymi powalił tygrysa w walce wręcz,

i zabierze już raz ciotkę do swojej

traktat pokojowy z bolszewikami był

dał się też poznać jako ulubieniec

chwały? Wszak w tak podeszłym

już podpisany. Okazało się, że nikt

kobiet – nawiązał nawet romans z

wieku ciężarem jest na ziemi, a nam

nie wiedział o tym, że Cooper żyje,

królową Tahiti.

zawadą”. Adresując koperty pomyliła

ponieważ po zestrzeleniu jego sa-

Po powrocie do Francji służył

się jednak i mąż otrzymał tylko ży-

molotu wszystkie gazety obwieściły

jako pułkownik w wojsku francuskim,

czenia szybkiego powrotu do zdrowia

o jego śmierci. Teraz w aurze boha-

gdzie znów zasłynął jako człowiek do

– cytowany wyżej list dostała ciotka.

tera podbijał stołeczne salony…

zuchwalstwa nieustraszony, ale i do

Bóg rzeczywiście wkrótce powołał ją

Jego „szalone” życie na tym się

szaleństwa lekkomyślny, przez co

do siebie, ale przed śmiercią zdążyła

nie skończyło. Jak sam później mó-

nabawił się ogromnych długów. Nie

jeszcze przepisać większość majątku

wił: „Musi być daleko, trudno i niebez-

pomogła ani pomoc samego króla,

na Kościół.

piecznie, gdy z jedynym dolarem w

ani spadek, który otrzymał po matce,

Karolina także szybko opuściła

kieszeni wrócić do Nowego Jorku”.

nic nie mógł poradzić nawet słynny

ten świat. Zmarła w roku 1800 wieku

Walka z bolszewikami i tułacz-

Pierre-Augustin Beaumarchais,

56 lat w Jaryczowie pod Lwowem.

ka z sowieckiego obozu jenieckiego

zręczny finansista, który kierował

Karol po kilku latach postanowił ożenić

miały wpływ na jego późniejszą re-

sprawami księcia, a prywatnie jego

się ponownie. Daleko nie szukał żony,

porterską, a potem filmową karierę.

przyjaciel i... autor „Cyrulika Sewil-

która miałaby równie awanturniczą

Pisał wciągające opowieści, podró-

Karol von nassau-Siegen

skiego” oraz „Wesela Figara”.

naturę, co Karolina. Podobno w oko

żował po Persji, dżungli Syjamu,

Pewnego razu, w czasie polowa-

wpadła mu niedawno owdowiała Zofia

jako dokumentalista trafił do Etiopii.

nia książę znów miał okazję wykazać

Stanisławem Augustem Poniatow-

małżonką listowne kontakty, wysłał

Potocka (o jej przygodach pisaliśmy w

W czasie tych podróży Coopera za-

się odwagą – dzięki niej uratował od

skim. Na warszawskich Dynasach

jej nawet z Paryża lalkę prezentującą

KG w zeszłym roku). Nie wiadomo, jak

chwyciły goryle. W ten sposób wpadł

śmierci w paszczy dzikiego zwierza

wybudował wkrótce pałac, budzący

najnowszą francuską fryzurę, aby

Potocka przyjęłaby zaloty księcia, bo

na pomysł filmu o King Kongu, gdzie

członka rodziny królewskiej. Dynastia

zachwyt mieszkańców stolicy, który

mogła brylować na polskich salonach.

zmarł nie doczekawszy jej powrotu z

ludzka cywilizacja miała zetrzeć się z

Burbonów była mu za to niezmiernie

niestety nie zachował się do dziś.

Po powrocie do Rzeczpospolitej wie-

podróży do Petersburga.

siłami dzikiej przyrody. Według jego

wdzięczna i szukała sposobu, aby

Wkrótce po zakończeniu uroczy-

lokrotnie podejmował się delikatnych

zamysłu wielki goryl miał zginąć pod

stości państwo młodzi zrozumieli,

się księciu w jakiś dyskretny sposób

misji jako stronnik króla Stanisława

Długo jeszcze pamiętano na Po-

ostrzałem samolotu. Nakręcony w

że oboje przeliczyli się w swoich

odwdzięczyć. Uhonorowanie go pie-

Augusta, dzięki czemu dostał się do

dolu o książęcej parze: w testamencie

1933 r. film okazał się olbrzymim

rachubach – Gozdzka nie była tak

niędzmi nie wchodziło w grę, książę

najbardziej ścisłych kręgów otaczają-

Karol wydzielił 4 morgi ziemi (ok. 2 ha)

sukcesem kasowym. Cooper był

bogata, jak uważano, gdyż większość

był na to zbyt honorowy – choć te

cych carycę Katarzynę.

tylko na swój własny grób. Teren ten

współreżyserem i autorem scena-

majątku zdążyła już roztrwonić w

bardzo by mu się przydały, gdyż jego

Tymczasem poszczęściło się

miał być obsadzony drzewami i kwia-

riuszu „King Konga”. Był to drugi fa-

Paryżu; książę Karol nie miał zaś

Karolinie – kiedy tylko zawisło nad

finanse były naprawdę w opłakanym

tami, a dbać o niego miało stale czworo

bularny film jego autorstwa. W 1934

najmniejszych szans na tron w

nimi widmo bankructwa, przyszła wia-

stanie. Postanowiono w tej sytuacji

niezamężnych dziewcząt.

r. pismo „Fortune” uznało Coopera

księstwie, z którego pochodził, gdyż

domość, że otrzymała ona w spadku

wyswatać go z jakąś bogatą damą,

Co roku w dzień jego śmierci

za jedną z najważniejszych osób w

został wydziedziczony przez dalszą

bogate i żyzne ziemie na Podolu.

co miało przynieść księciu podwójną

wydawany był uroczysty obiad dla

Hollywood. Jego dorobek w karierze

rodzinę. Połączyły ich jednak podob-

Książęca rodzina postanowiła prze-

korzyść.

włościan z majątków księcia. Na

filmowej na tym się nie zakończył. W

ne charaktery i chyba – prawdziwe

nieść się tam.

W owych czasach mieszkała w

imieniny Karola i Karoliny jeden z

1952 za zasługi dla filmu Amerykań-

uczucie. Problem materialny jednak

Karol wstąpił na służbę do wojska

Paryżu pochodząca z polskiej rodzi-

chłopów otrzymywał chatę wraz z

ska Akademia Filmowa przyznała

pozostawał. Plotki mówiły, że z po-

rosyjskiego (Podole było już wówczas

ny magnackiej Karolina Gozdzka.

całym gospodarstwem. W czasie

mu Oskara.

mocą przyszła im... dawna kochanka

pod zaborem rosyjskim). Bił się męż-

odpustu rozdawano bezpłatnie po 200

Jako jedyna z rodzeństwa odzie-

Podczas II wojny światowej w

księcia i matka jego dziecka, z zawodu

nie na morzu Czarnym z Turkami, a

portretów książęcej pary.

dziczyła cały rodzinny majątek,

latach 1943–1945 Merian Cooper,

aktorka, która przez dłuższy czas

na Bałtyku ze Szwedami, którym zadał

Przy drodze do Kamieńca Podol-

ale życie w Polsce nudziło się jej i

jako pułkownik sił powietrznych armii

utrzymywała niefortunne stadło.

wielkich strat i zmusił do podpisania

skiego kazał Karol Nassau postawić

wyruszyła w wielki świat. Nie wiodło

amerykańskiej, bronił Chin przed ata-

Karolinie jednak sytuacja ta nie do

pokoju. Tymczasem w kraju wybu-

sobie pomnik, na którego cokole, ze

się jej także w życiu osobistym – jej

kami Japończyków. Zawsze pamiętał

końca odpowiadała. Wciąż skarżyła

chło Powstanie Kościuszkowskie.

wszystkich czterech stron świata, w

pierwsze małżeństwo zakończyło

o swoim doświadczeniu w wojsku

się na męża i narzekała, aż zalazła

Nassau złożył wówczas broń – nie

czterech językach – polskim, ukraiń-

się rozwodem. We Francji Karolina

polskim i swych towarzyszach broni

mu za skórę do tego stopnia, że ten

mógł walczyć w oddziałach rosyjskich

skim, francuskim i łacińskim wysła-

bardzo dobrze się bawiła, marnotra-

z tamtych lat, poległych w walkach

wyprawił się na kolejną wojnę, byle da-

przeciwko swojej drugiej ojczyźnie; nie

wiano wierszem jego przygody.

wiąc na zbytki i zabawy odziedziczo-

z bolszewikami, w tym spoczywają-

lej od zrzędzącej żony. Zaciągnął się

mógł jednak także wystąpić przeciwko

Lubił sławę za życia, nie chciał

ne pieniądze.

cych na Cmentarzu Obrońców Lwo-

do wojska i zdobył wielkie zaszczyty

swojej protektorce, carycy Katarzynie.

rezygnować z niej i po śmierci. Ta-

To właśnie ona stała się kandy-

wa. Nigdy nie ukrywał, że z tego do-

i nagrody po wyprawie na angielski

Nie znajdując dla siebie miejsca w

kim znali go współcześni, takim

datką na żonę dla księcia Nassau.

świadczenia wyrosła jego nienawiść

Gibraltar. Aby pozbyć się ostatecznie

Europie, w której następowały wła-

uwiecznił go Mickiewicz w „Panu

Karolinę bardzo nęciła propozycja

do komunizmu.

wierzycieli, Karol rozpoczął także pra-

śnie gwałtowne zmiany, zaszył się

Tadeuszu”: „W świcie Księcia był

zostania księżną i pierwszą damą,

Siemion Budionny (1883–1973),

ce nad przygotowaniem Dniepru do

w Tynnej na Podolu, cztery mile od

książę niemiecki Denassów / O któ-

choć raczej nie miała pojęcia, gdzie

Marszałek Związku Sowieckiego,

spławu towarów nad Morze Czarne.

Kamieńca Podolskiego.

rym powiadano, że w libijskiej zie-

dokładnie znajduje się ojczyzna

przeżył swoje długie życie, lecz

Zaangażował się także we francuską

W tym samym czasie księżna,

mi / Goszcząc, polował niegdyś z

jej awanturniczego narzeczonego.

mimo, iż w Związku Sowieckim

dyplomację, a jednocześnie czynił

znudzona monotonnym życiem na

królmi murzyńskiemi / I tam tygrysa

Wkrótce odbyły się zaręczyny i huczny

otoczony legendą, nigdy nie został

starania o odzyskanie utraconego

wsi wspominała młodość w Paryżu,

śpisą w ręcznym boju zwalił, / Z cze-

ślub, który urządzono w Warszawie.

uznany za godnego piastowania

księstwa. Mimo, iż prawie stale prze-

i aby nieco go sobie przybliżyć...

go się bardzo książę ów Denassów

Książę nie obawiał się przeprowadzki,

najwyższych funkcji partyjnych czy

bywał poza domem, utrzymywał z

założyła w swoich majątkach, kolonię

chwalił”.

znał bowiem Polskę, przyjaźnił się ze

państwowych.