18

Przegląd wydarzeń

16–29 września 2014 nr 17 (213) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

o mniejszości polskiej

Dni Polskie

na Bukowinie

na Bukowinie

O sytuacji Polaków na Bu-

rumuńskiej

kowinie rumuńskiej i ukraiń-

skiej, o różnicach i asymila-

cji WOJCIECH JANKOWSKI

rozmawiał z adaMEM ros-

sManiTHEM, doktorantem z

W tym roku dni Polskie na Buko-

zakładu geografii ludności,

winie rumuńskiej odbyły się po

osadnictwa i rolnictwa uni-

wersytetu Jagiellońskiego.

raz szesnasty. Tradycyjnie częścią

Wiele jest publikacji i wie-

główną imprezy było sympozjum

le już napisano o Bukowinie,

naukowe poświęcone stosunkom

jakie jeszcze wiadomości

chcesz znaleźć?

polsko-rumuńskim. ostatniego dnia

Zajmuję się przede wszystkim

okresem współczesnym – przeło-

goście brali udział w dożynkach

mem XX – XXI wieków i tymi pro-

w polskiej wsi – Pojanie Mikuli.

cesami, które zachodzą obecnie.

Nie badam Bukowiny pod kątem

historycznym, chciałbym natomiast

zebrać wiedzę na temat mniejszo-

adam rossmanith

ści polskiej na Bukowinie, która jest

bardzo liczna, licząc od czasów au-

Z terenów Bukowiny ru-

Jest to obraz bardziej

striackich, trochę mniejsza z okresu

muńskiej i również z ukraiń-

skomplikowany niż mogło-

międzywojennego, a zwłaszcza po

skiej ma miejsce migracja za-

by się wydawać na pierwszy

II wojnie światowej, bo ta wiedza

robkowa. dlaczego Polaków

rzut oka.

Na północy jest to dość po-

jest wycinkowa. Jest to zanikająca

z północy dotyka to mniej

wszechne zjawisko, że do trzech

mniejszość. Jest duże prawdopo-

niż Polaków z południa?

Migracja z ukraińskiej części Bu-

języków dochodzi jeszcze język ro-

dobieństwo, że za kilkadziesiąt lat

kowiny ma trochę inny charakter. Są

syjski, którego znajomość jest nadal

możemy już nie mieć Polonii Buko-

to wyjazdy krótkotrwałe i przeważnie

bardzo dobra.

wińskiej. Dlatego wydaje mi się, że

związane z jedną osobą w rodzinie.

należy zatrzymać tę mniejszość w

Czy świadomie używają

Jest to migracja sezonowa, krótko-

każdym okresie czasu, badać ją co

tych języków? Czy też uży-

trwała. Skierowana była głównie do

kilkanaście, kilkadziesiąt lat.

wają mieszanki tych języ-

Rosji, a szczególnie do Moskwy. Ze

Przemiany, którymi ja się zajmu-

ków?

względu na trudności, które stwarza

Jest to dość powszechne na Bu-

ję dotyczą demografii, struktury spo-

się Ukraińcom na Zachodzie (trud-

kowinie, jeżeli ludzie wiedzą, że roz-

łecznej, procesów migracji, znajo-

Senator rP Marek konopka (od prawej) przekazuje gerwa-

ności wizowe) przeważał kierunek

mówca rozmawia w pewnym języku,

mości języka wśród polskich rodzin.

zemu longherowi, prezesowi związku Polaków w rumu-

wschodni. Skąd biorą się kierunki

to tak się do niego zwracają. Rozma-

Zmiany występują ciągle, ale trudno

nii plakat pierwszych wolnych wyborów z 4 czerwca 1989

Zachodnie – Portugalia, Hiszpania,

wiając z członkiem swojej społeczno-

jest porównać to, co jest dzisiaj, z

roku

Włochy? Wynika to ze znajomości

ści, znającej gwarę lub język polski –

okresem sprzed 30 lat.

języka rumuńskiego zarówno na po-

tak rozmawiają. Coraz częściej zda-

Jak wypada ogólne po-

ści Polakom, którzy znaleźli się na

WOJCIECH JANKOWSKI

łudniu, jak i na północy.

rzają się jednak słowa zapożyczone z

równanie Ukraina – Rumu-

obczyźnie. Tegorocznymi gośćmi

tekst i zdjęcie

W Rumunii od początków XXI

innych języków.

nia?

Dni Polskich byli senator RP Marek

wieku mamy do czynienia z masową

Pod każdym względem ta spo-

W  jakich  miejscowo-

Uczestnicy obrad dojechali do

Konopka, Mariusz Koperski, wice-

falą migracji, która ma już charakter

łeczność się różni. Nie badam całej

ściach północnej Bukowiny

Suczawy w środę wieczorem po me-

burmistrz Zakopanego, Jan Bury,

trwały. Są to wyjazdy na długi okres.

społeczności, a jedynie ludność za-

prowadziłeś badania?

czącej drodze przez Słowację i Wę-

doradca marszałka województwa

Przebywają tam po 10–12 lat. Tu

W sześciu miejscowościach: Sta-

mieszkującą wsie. Różnice są takie,

gry. Trasa wiodąca przez Ukrainę jest

podkarpackiego.

główny był kierunek włoski, wcześniej

rej Hucie, Arszycy, Dawidenach, Da-

że np. na północy większość stano-

krótsza, ale złe doświadczenia sprzed

Obowiązkowym punktem co

hiszpański. W przypadku Europy Za-

widenach Zrębie, Pance i Terebleczu.

wią mieszkańcy miast. Największe

kilku lat z granicy polsko-ukraińskiej

roku Dni Polskich jest udział w do-

chodniej jest to znacznie mniej popu-

Wszystkie one leżą przy granicy z

skupisko Polonii Bukowińskiej to są

spowodowały, że organizatorzy wy-

żynkach w Nowym Sołońcu. Święto

larne, niż migracje z Polski. Polacy w

Rumunią, bo tylko tam w tej chwili wy-

Czerniowce. 60% ludności północy

bierają dłuższą drogę bez stania na

rozpoczęto uroczystą mszą św.,

Rumunii zachowują się jak Rumuni

stępują większe skupiska Polaków.

Bukowiny mieszka w miastach. Na

granicy i bycia zdanym na łaskę po-

w trakcie której ze swoimi wiernymi

i wybierają te same kierunki migracji

południu jedynie 15% mieszka w

Czy różnią się te miej-

graniczników. W bieżącym roku oka-

przywitał się nowy proboszcz Stani-

zagranicznych. Polacy na Ukrainie

miastach, a reszta – 85% – na wsi.

scowości pomiędzy sobą?

zało się, że to rozwiązanie również

sław Kucharek. Jest on Polakiem z

zachowują się tak jak ich sąsiedzi,

Różnią się przede wszystkim

Ludność miejska ma swoją specyfikę

nie jest pozbawione wad. Polacy całą

Bukowiny rumuńskiej, który ostanie

jeżeli to są Rumuni lub tak jak więk-

ukształtowaniem terenu. Arszyca

i różni się od ludności wiejskiej. Ba-

trasę mogę odbyć bez paszportu a

lata spędził w Krakowie, gdzie obro-

szość Ukraińców.

i Stara Huta to są typowe miejsco-

dając procesy asymilacji stwierdzam,

pierwsza kontrola odbywa się dopie-

nił doktorat. Poprzedni proboszcz

wości górskie, zamieszkałe przez

że w większości są to już rodziny

Wspomniałeś, że asymi-

ro na granicy węgiersko-rumuńskiej,

wyjechał również do Polski w celu

potomków Górali Czadeckich. Dawi-

mieszane. Rodziny, które zachowały

lacja Polaków na północy

gdzie okazało się, że jeden z uczest-

podjęcia studiów doktoranckich. Po

deny to są wioski leżące przy drodze

polską kulturę i język – często są to

następuje z otoczeniem ru-

ników nie miał dowodu osobistego

mszy świętej odbyły się występy

– typowa ulicówka. Dawideny Zrąb

rodziny, które migrowały z obszarów

muńskim?

i został cofnięty przez węgierskiego

zespołów folklorystycznych i pokazy

Asymilacja zależy przede wszyst-

– to wieś na terenie pagórkowatym.

wsi, gdzie są duże skupiska Pola-

urzędnika.

tańca ludowego i nowoczesnego.

kim od otoczenia wsi i od tego jak one

Panka – to wieś nad rzeką, właściwie

ków. Emigrowali już jako małżeń-

W trakcie uroczystego otwarcia

Wśród zespołów znalazła się rów-

są od siebie odległe. Według ostat-

blisko miasta – ok. 8 km od Storożyń-

stwa lub małżeństwa z dziećmi. To

Dni Polskich odbył się wernisaż wy-

nież grupa ukraińska z sąsiedniego

nich spisów Polaków na Bukowinie

ca, dlatego też ma inny charakter.

jest pierwsza różnica.

stawy „Życie codzienne Polaków na

Majdanu. Mieszkańcy Pojany Mikuli

południowej jest 1920, moje badania

Jeżeli chodzi o Tereblecze – to jest to

Pozostałe różnice dotyczą np.

wychodźstwie wojennym w Rumu-

i innych miejsc prezentowali swo-

wykazały lekko ponad 1600 osób

wieś położona blisko największego

demografii i struktury płci. Na półno-

nii (1939-1947)”. Wystawa została

je produkty spożywcze, częstując

na południu w regionach wiejskich.

przejścia granicznego do Rumunii,

cy zdecydowanie przeważają kobie-

przygotowane przez Instytut Ru-

jedzeniem i afinatą – bukowińską

W części północnej w sześciu wio-

co też na pewno ma wpływ na spo-

ty nad mężczyznami. Nie ma tego

muński w Warszawie przy wsparciu

nalewką na czarnych jagodach. Byli

skach, gdzie prowadziłem wywiady

sób życia mieszkańców.

w południowej części Bukowiny. Tam

ośrodka Karta. Jak powiedziała w

tam reprezentowani również Polacy

jest 1200 osób. Nie jest to duża spo-

jest pod tym względem równowaga.

Panka znana jest przede

trakcie otwarcia wystawy Elżbieta

z innych miejsc w Rumunii: Jass,

łeczność i podlega silnemu oddziały-

Jeżeli chodzi o strukturę wieku, to naj-

wszystkim za sprawą ba-

Wieruszewska ze Związku Pola-

Bukaresztu, Konstancy.

waniu, zwłaszcza tam, gdzie stanowi

młodsza grupa (0 – 10 lat) na Ukrainie

daczki tych terenów Heleny

ków w Rumunii: „wystawa ukazuje

W niedzielę rano uczestnicy z

duża mniejszość. Często na połu-

widać wzrost liczby urodzin od 2013

krasowskiej?

ogromną rumuńską gościnność, ale

Polski, po serdecznym pożegnaniu

dniowej Bukowinie pojawia się język

Jeżeli chodzi o badaczy Buko-

roku. W części rumuńskiej sytuacja

również polską zaradność i pogodę

z organizatorami, wyjechali autobu-

ukraiński, bo są tam też duże skupi-

winy północnej, to pani prof. Kra-

jest odwrotna – spada współczynnik

ducha”. Wystawę zaprezentowano

sem do Krakowa. Niektórzy z nich

ska tej ludności. Przykładem może

sowska jest naukowcem nr 1 w tym

urodzeń, co jest wynikiem silnych

w 75 rocznicę uchodźctwa polskie-

spotkają się dopiero za rok.

być Majdan obok Nowego Sołońca.

temacie.

migracji zagranicznych. Mówimy tu o

go wojska i cywilów do Rumunii w

Dni Polskie odbyły się w dniach

Tam zdarzają się rodziny władające

stanie z lat 2011-2013, czyli sprzed

Jaka jest krótka charakte-

trzema językami – polsko-rumuńsko-

trakcie II wojny światowej. W 1939

4 – 6 września.

zmian politycznych zachodzących

rystyka Polaków z tych tere-

ukraińskim.

obecnie.

roku Rumuni okazali wiele życzliwo-

nów?

KG