19

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 16–29 września 2014 nr 17 (213)

100-lecie walk

Polacy na Bukowinie Północ-

duży napływ Rumunów. Miejsco-

nej, a zwłaszcza kobiety, wykazują

wość w ostatnim okresie przeszła

bardzo wysoki stopień aktywności

ogromne przekształcenia i stała się

Legionów Polskich

zawodowej w porównaniu bukowiną

praktycznie wsią typowo rumuńską.

południową. Charakteryzują się rów-

Wieszany są wsią o charakterze rol-

nież wysokim poziomem wykształ-

niczym. Kiedyś była to ważna stacja

cenia. Jest to związane z systemem

kolejowa przy granicy z Ukrainą. Jest

w karpatach Wschodnich

szkolnictwa funkcjonującego do dziś

to wieś polsko-rumuńska, mniej wię-

na Ukrainie. Tu młodzież ma bezpo-

cej 50 na 50. Oddalenie tej wsi spra-

średnio dostęp w szkołach wiejskich

wia, że jest ona najluźniej powiązana

do wykształcenia średniego. Potem

z innymi skupiskami Polaków. Nawet

obchody jubileuszu 100-lecia walk legionów Polskich

wielu podejmuje studia wyższe. Mało

z Suczawą, takim polskim centrum w

jest kobiet, które nie poszukiwały pra-

Rumunii, ma luźne kontakty.

w karpatach Wschodnich rafajłowa – nadwórna 2014

cy na rynku i które widziałyby siebie

Bukowiec też jest przysiółkiem

wyłącznie w roli gospodyni domowej.

wsi rumuńskiej, która ma właściwie

organizowane przez Towarzystwo karpackie pod hono-

Drugą cechą dla nich jest wielojęzycz-

charakter małego miasteczka. Je-

rowym patronatem konsula generalnego rP we lwo-

ność, o której już mówiłem. W u życiu

dynie 5% ludności trudni się rolnic-

są co najmniej trzy języki. Prawda,

twem. Z pozostałych miejscowości

wie, we współpracy z Wiejską radą w Bystryci (rafajło-

w różnym stopniu znajomości, ale w

to Kaczyka posiada charakter gór-

wej), Parafią rzymskokatolicką w nadwórnej i studenc-

codziennym użytku. W Starej Hucie

niczego miasteczka. Tak było do lat

– zwartym skupisku Polaków, gdzie

60. XX wieku. Po stopniowej redukcji

kim kołem Przewodników Beskidzkich z Warszawy.

są na tyle silni, że dochodzi tam

kopalni soli Polacy stracili tam pracę.

do asymilacji ludności rumuńskiej

Wielu z Kaczyki emigrowało do Pol-

z ludnością polską – językiem w

ski, jeszcze w okresie międzywojen-

sklepie, w kościele, na ulicy często

nym. Większa część mieszkańców

jest język polski. Grupy narodowe

tej miejscowości była związana z

są mniej więcej takie: ponad 60%

górnictwem.

Polaków i ponad 30% – Rumunów.

Reszta wsi to są typowo wsie

Więc siła kultury polskiej w Starej

górskie o charakterze rolniczo-pa-

Hucie jest imponująca.

sterskim. Plesza jest najwyższą wsią

W pozostałych skupiskach jest

położoną na grzbiecie górskim i ma

proces zanikania języka polskiego

surowy klimat. Rolnictwo tam się nie

i kultury polskiej, co nie jest zależne

rozwinęło i ludność głównie zajmo-

od miejscowej ludności, która dba o

wała się bednarstwem.

kulturę i język, ale stale zmniejsza się

Czy w czasie swoich ba-

liczba Polaków w tych miejscowo-

dań natknąłeś się na coś, co

ściach. We wsiach pozostają głównie

można określić jako polsko-

osoby starsze, samotne kobiety.

słowacką wojnę o dusze gó-

na czyją korzyść jest re-

rali Czadeckich?

Ten problem skończył się wraz z

gres języka polskiego – ukra-

końcem II wojny światowej. Chociaż

ińskiego czy rumuńskiego?

Nie można powiedzieć, że język

nadal mieszkańcy np. Pojany Mikuli

jest w regresie, bo zraziłbym tym

uważają, że mają pochodzenie pol-

niektóre osoby, które bardzo dbają

sko-słowackie, a niektórzy twierdzą,

o język ojczysty. O regresie może-

że maja pochodzenie słowackie, o

my mówić w stosunku do całej spo-

czym świadczyłyby ich nazwiska.

łeczności, która się zmniejsza. Co

niektórzy mają rodziny

się tyczy zmiany jakościowej to jest

na słowacji i tam wyemigro-

PrograM oBCHodÓW

ona plus. Osoby zachowujące język

wali po wojnie?

i kulturę polską zaczynają mówić

Zaproponowano im migrację do

Wtorek 30 września

jeszcze lepiej, bo liczba kontaktów

Słowacji lub do Polski. Słowacja była

Odwiedzenie cmentarzy i pomników legionowych w Bohorodczanach, Sołotwinie, Mołotkowie, Pasiecznej i Zielonej,

z Polską po 1991 roku gwałtownie

o wiele mniej zniszczona od Polski.

złożenie wiązanek, zapalenie zniczy.

wzrosła. Mogę podać jako przykład

Kierunek słowacki wybierano nie ze

cztery rodziny, w których mężowie

względu na patriotyzm słowacki, a z

środa 1 października – rafajłowa

są z Polski. Na Bukowinie Południo-

powodów ekonomicznych. Różnice

godz. 10.00 – msza św. w cerkwi greckokatolickiej (dawnej kaplicy rzymskokatolickiej) celebrowana przez księży

wej takich przykładów we wsiach nie

w tamtych latach były znaczne. Emi-

dwóch obrządków;

ma. Są w miastach.

granci otrzymywali głównie domy

godz. 11.00 – spotkanie przy pomniku legionistów, złożenie, wspólnie z przedstawicielem

poniemieckie na terenie całej Cze-

skąd przybyli Polacy na

miejscowych władz, wiązanek i zapalenie zniczy przy pomniku Legionistów oraz przy kurhanie ofiar sowieckich

chosłowacji. Tam się szybko asy-

północną Bukowinę?

represji na Ukrainie; odsłonięcie krzyża ufundowanego przez Towarzystwo Karpackie na grobie legionisty plut.

Są też pochodzenia czadeckie-

milowali. Górale czadeccy używali

Rudolfa Nardellego (cmentarz przy pomniku legionistów); planowany występ zespołu „Surmy Hałyczyny”;

go i pod każdy względem powinni

tylko kilku słów ze słownictwa sło-

godz. 12.30 – otwarcie wystawy historycznej w Domu Kultury przygotowanej przez Jana Skłodowskiego, zrealizo-

być identyczni. Przyczyną obecnej

wackiego. Tereny, które zamiesz-

wanej ze środków Konsulatu Generalnego RP we Lwowie jako dar dla mieszkańców Rafajłowej;

sytuacji jest historia i granica pań-

kiwali od wieku XVII leżą obecnie

godz. 13.00 – rozpoczęcie I części Sesji Historycznej w Domu Kultury, 5 referatów po ok. 30 min. z półgodzinną

stwowa. Ukraina i Rumunia są to

po stronie słowackiej, a emigrowali

przerwą;

dwa odrębne państwa, organizmy

tam z terenów obecnej Małopolski,

godz. 16.30 – program artystyczny, m.in. młodzieży harcerskiej i szkolnej ze Lwowa, Kołomyi lub Stanisławowa;

społeczne.

Żywiecczyzny. Tam schronili się w

górach przed prawami panującymi

zauważasz dużą różnicę

Czwartek 2 października – rafajłowa

w Polsce.

pomiędzy Polakami z obu

godz. 9.00 – II część Sesji Historycznej w Domu Kultury, 4 referaty po ok. 30 min.,

części Bukowiny?

Jak będzie się rozwijać

godz. 12.00 – spacer historyczny po Rafajłowej;

Jeżeli chodzi o stopień zacho-

sytuacja Polaków z północ-

godz. 17.00 – inauguracja uroczystego spotkania na Przełęczy Legionów, ześrodkowanie grup rajdowych przyby-

wania języka – to nie widzę dużej

nej i południowej Bukowi-

wających szlakami walk Legionów, gawęda historyczna, złożenie wiązanki, zapalenie zniczy, rozpoczęcie ogniska;

różnicy. Jeżeli chodzi o strukturę spo-

ny?

łeczną, demograficzną, zawodową,

Myślę, że będzie to zależało od

sobota 4 października – nadwórna

wykształcenie – różnice są ogromne.

rozwoju sytuacji w Rumunii i na Ukra-

godz. 11.00 – msza św. w kościele parafialnym w Nadwórnej w intencji legionistów poległych w bojach w Karpatach

inie. Społeczność jest zagrożona

Jakie miejscowości ba-

Wschodnich;

kompletną depopulacją: jeżeli w Ru-

dałeś na południu?

godz. 12.00 – uroczyste odsłonięcie w kościele parafialnym tablicy upamiętniającej powstanie Rzeczypospolitej

Na Bukowinie rumuńskiej odwie-

munii nie nastąpi wyraźna poprawa

Rafajłowskiej i walki Legionów Polskich w Karpatach Wschodnich ufundowanej staraniem Towarzystwa Karpac-

dziłem Nowy Sołoniec, Pojanę Mikuli,

sytuacji gospodarczej i jakości życia,

kiego; planowany występ chóru archikatedry lwowskiej; spotkanie z Polakami z Nadwórnej oraz otwarcie wystawy

Plesze, Rakowiec, Bukowiec, Bulaj

to ta ludność będzie nadal migro-

historycznej przedstawiającej walki Legionów Polskich w dolinach Bystrzyc Nadwórniańskiej i Sołotwińskiej przy-

i Wikszany przy granicy z Ukrainą –

wała. Za kilkadziesiąt lat w tych wa-

gotowanej przez Jana Skłodowskiego, zrealizowanej przy wsparciu finansowym Konsulatu Generalnego RP we

osiem skupisk mniejszości polskiej w

runkach nawet Pojana Mikuli i Nowy

Lwowie jako dar dla parafian w Nadwórnej;

Rumunii.

Sołoniec będą poważnie zagrożone

godz. 13.30 – złożenie wiązanki i zapalenie zniczy pod pomnikiem legionistów na cmentarzu w Nadwórnej;

depopulacją.

Jak byś opisał te miej-

Udział w Sesji, w uroczystościach i w spotkaniu na Przełęczy Legionów jest otwarty. Zapraszamy na nie serdecznie

Na Ukrainie sytuacja wygląda

sca?

wszystkich, którzy znajdą się w tym czasie w Rafajłowej i Nadwórnej. Szczególnie mile widziani na uroczystościach

Ludność w tych miejscowościach

podobnie. Ukraina nie jest zdolna

rocznicowych będą Rodacy z Ukrainy. Goście przybywający indywidualnie winni zapewnić sobie we własnym zakre-

różni się od siebie, bo są to ludzie,

zapewnić godnych warunków życio-

sie przejazdy, zakwaterowanie i wyżywienie.

którzy mieszkają na terenach pod-

wych i ta społeczność też jest zagro-

Przewodniczący komitetu obchodów

miejskich. W Bulaju, przedmieściu

żona migracją. Wszystko zależy od

Jan skłodowski

Suczawy, jest duży ruch budowlany,

sytuacji ekonomicznej i politycznej.