24

Sławni lwowianie

16–29 września 2014 nr 17 (213) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Lotnik skrzydlaty władca świata bez granic

Jerzy Bajan – w 80. rocznicę

zwycięstwa challenge’u

Wrzesień 1934 roku przyniósł Polsce wyjątkowo radosną wiadomość – iV Mię-

dzynarodowe zawody samolotów Turystycznych Challenge zakończyły się

zwycięstwem ekipy polskiej, reprezentowanej przez Jerzego Bajana i gustawa

Pokrzywkę. zawody Challenge (Challenge international de Tourisme) powołane

zostały przez Międzynarodową Federację lotniczą (Fédération aéronautique

internationale) i do wybuchu ii wojny światowej odbyły się czterokrotnie (1929,

1930, 1932, 1934). do stałego punktu zawodów należał m.in. lot dookoła Euro-

py. W pozostałych etapach próbom poddawano sprawność lotników, a także

samych samolotów. W 1934 r. zorganizowane zostały w Warszawie, odbywając

się w dniach 28 lipca – 16 września. obchodzimy więc aktualnie okrągłą, 80.

rocznicę polskiego zwycięstwa.

w zorganizowanej w tym samym roku

MiCHał PiEkarski

Wyższej Szkole Pilotów w Grudzią-

zdjęcia ze zbiorów autora

dzu, stając się początkowo pilotem

obserwatorem, a następnie pilotem

W 1934 r. nazwisko kolejnego

myśliwskim. W kolejnych latach otrzy-

lwowianina znane się stało na ca-

mywał skierowania do różnych miast

łym świecie. Jerzy Bajan urodził się

w Polsce – 1. Pułku Lotniczego w

we Lwowie w 1901 r. Pochodził z

Warszawie, od 1926 r. przeniesiony

polskiej, od pokoleń zasymilowanej,

do 11. Pułku Myśliwskiego w Lidzie.

rodziny o korzeniach tatarskich. Jego

W 1928 r. 122 eskadra porucznika

ojciec Felicjan Bajan (1865-1914) był

pilota Bajana weszła w skład kra-

architektem, autorem m.in. dawnego

kowskiego 2. Pułku Lotniczego.

kościoła św. Józefa w Stanisławo-

Od czasu przeniesienia do Kra-

wie. Tam też Jerzy Bajan rozpoczął

kowa datuje się zainteresowanie

edukacje szkolną. W Stanisławowie

Bajana akrobacją lotniczą. Jak pisał

wychowywał się wraz z dwojgiem ro-

Zygmunt Prószyński (mąż Małgo-

dzeństwa – Marianem i Małgorzatą.

rzaty z Bajanów) – w trudnych wa-

Po przedwczesnej śmierci ojca w

runkach początków lotnictwa (sa-

1914 r. trzynastoletni Jerzy Bajan

molotom nieraz wówczas odpadały

wraz z matką Zofią zamieszkał w

skrzydła) Bajan nie tylko wytrwał, ale

Przemyślu w domu Marii z Bajanów

został mistrzem lotniczej akrobacji.

(siostry Felicjana) i Józefa Kędzier-

Wykonywane przez niego tzw. „becz-

skich. Nad Sanem wzrastał wśród

ki” były z niedościgłą precyzją, a tzw.

licznego rodzeństwa (Maria i Józef

„padanie liściem” budziło powszech-

Kędzierscy posiadali 10 własnych

ny podziw. O wielkich zwycięstwach

dzieci), wychowywanego w patrio-

Bajana zadecydowało nie tylko do-

tycznej atmosferze.

Jerzy Bajan za sterami rWd-9

skonałe opanowanie prowadzenia

Podczas I wojny światowej jako

samolotu, ale także wytrzymałość

psychiczna i fizyczna oraz przede

uczeń gimnazjum Jerzy Bajan wstąpił

ła je wtedy polska ekipa Franciszka

go w punktacji spośród wszystkich

wszystkim niebywała brawura.

do Polskiej Organizacji Wojskowej.

Żwirki i Stanisława Wigury). Już od

zawodników”.

Jerzy Bajan cenił także akroba-

Cała zresztą rodzina Kędzierskich

tego czasu datuje się współpraca

Jerzy Bajan wraz z Gustawem

cje zespołowe. Z jego inicjatywy po-

mocno była zaangażowana w dzia-

Bajana z sierżantem Gustawem Po-

Pokrzywką wygrali wówczas – poko-

wstała tzw. „Krakowska Trójka Akro-

łalność na rzecz odzyskania przez

krzywką, szefem mechaników 122

nując ekipę niemiecką – w konkuren-

bacyjna” – zespół pilotów na trzech

Polskę niepodległości. W 1918 r.

eskadry, z którym po 4 latach osią-

cjach takich jak: minimalna prędkość

samolotach powiązanych wstążkami

Jerzy Bajan brał udział w wojnie o

gnął zwycięstwo. Leciał wówczas na

(54 km/h), start na bramkę oraz złoże-

(łatwymi przecież do zerwania). Ba-

polskość Galicji Wschodniej. Zginęli

samolocie polskiej konstrukcji RWD-9

nie i rozłożenie skrzydeł, najmniejsze

jan oprócz brawury posiadał bowiem

wówczas w obronie Przemyśla przed

noszącym imię Jana Śniadeckiego,

zużycie paliwa i najlepsza prędkość

także zmysł estetyczny, któremu

oddziałami  Zachodnio-Ukraińskiej

ufundowanym przez miasto Kraków.

w przelocie zwyciężyli w generalnej

szczególny wyraz dawał zasiadając

Republiki Ludowej jego dwaj ciotecz-

W 1934 r. w zawodach wzięło

klasyfikacji zawodów.

w kabinie pilota.

ni bracia (i niemal rówieśnicy) – Józef

udział ok. 100 samolotów, pilotowa-

Do wyjątkowo trudnej kategorii

Wielokrotnie brał udział w poka-

i Tadeusz Kędzierscy. Dla Jerzego

nych przez załogi z kilkunastu krajów.

należał lot na minimalną prędkość.

zach i zawodach lotniczych. W 1929 r.

Bajana trwające od czasów I wojny

Jak relacjonowano w prasie: „Ciepłe-

W 1934 r. pisano: „Zna maszynę i jej

uczestniczył w III Locie Małej Ententy

światowej związki z wojskiem okażą

go, słonecznego dnia 16 września

możliwości, jak nikt inny, czuje i wie

i Polski (nagroda za najlepsze przy-

się trwałe. Od 20 stycznia 1919 r.

1934 roku, dnia rozstrzygającego

doskonale, kiedy jej dodać gazu, a

gotowanie wojskowe), w 1931 r. na

służył w regularnej armii w 2 pułku

wyścigu challenge owskiego lotni-

kiedy go zmniejszyć. Ręką tą kieru-

zawodach w Zagrzebiu zajął pierw-

szwoleżerów.

sko mokotowskie przedstawia wi-

je mózg i wola, trzymając nerwy na

sze miejsce w akrobacji lotniczej, w

dok niezwykły, bogato udekorowa-

wodzy”.

1932 r. – drugą lokatę w wyścigu al-

ne i otoczone obręczą falujących

Zwycięstwo Bajana stało się gło-

Ze śmierci drwi i w twarz

pejskim w Zurychu. W 1933 r. Bajan

tłumów o niewidzianej tu jeszcze

śne w całej Polsce i poza jej granica-

się życiu głośno śmieje

wsławił się przelotem na wyjątkowo

W 1920 r. po zdaniu matury w

mnogości... Opodal trybun grupa sa-

mi. Za swój wyczyn otrzymał Krzyż

długiej trasie: Warszawa – Charków

gimnazjum we Lwowie powrócił do

molotów, wśród których biało-czer-

Oficerski Orderu Odrodzenia Polski

– Leningrad – Lwów – Wiedeń.

wojska, rozpoczynając kurs w Szkole

wony samolot RWD-9 z napisem

i awans na stopień majora. W związ-

W zawodach Challenge u starto-

Podchorążych Piechoty. Wkrótce jako

na kadłubie «Jan ŚniadeckiČ. To

ku z zawodami Challenge u odbyło

wał już w latach 1930 i 1932 (wygra-

podchorąży w 1921 r. rozpoczął naukę

samolot kapitana Bajana, najlepsze-

się także pierwsze nagranie hymnu

Medal od miasta lwowa