24

kurier kulturalny

21–30 października 2014 nr 19 (215) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Wystawa ikon

Johannes de Nurenberga

W 480. rocznicę śmierci

z plenerów w Polsce

i na Ukrainie

polskiego” Dürera

10 października w Ukraińskim Muzeum Narodowym

Miał na imię Hans, a po polsku pisano go często „Hanusz Dyrer”. Był

im. Andreja Szeptyckiego we Lwowie zaprezento-

młodszym bratem wielkiego Albrechta i choć z pewnością nie dorówny-

wano dorobek uczestników polsko-ukraińsko-biało-

wał mu talentem, to zostawił w Polsce rzecz bezcenną – „Srebrny Ołtarz”

ruskich warsztatów pisania ikon – VI pleneru

w Nowicy w Bieszczadach i IV w Zamłyniu na Wo-

w Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu wykonany według jego projektu.

łyniu. Współorganizatorami ekspozycji są Lwowska

potrzebował do tego specjalistów.

wspomożycieli” powstały w roku 1524

ANdrzEj SzNAjdEr

Narodowa Akademia Sztuki we Lwowie, Uniwer-

Seweryn Boner, bankier królewski i

dla kościoła św. Jakuba w Nysie (cza-

główny dostawca wszelkich dóbr na

sowo obraz jest w muzeum w Pszczy-

Ród wspaniałych norymberskich

sytet Warszawski oraz Ukraińskie Stowarzyszenie

wawelski dwór, poradził mu sprowa-

nie). Przez długi czas przypisywano

artystów wywodził się z Węgier. Ich

Ikonopisów.

dzić z Norymbergii Hansa Dürera.

Hansowi także tzw. „fryz cebesowski”

najstarszy znany przodek to Antoni,

9 czerwca 1527 roku przybył

z Sali Poselskiej na Wawelu. Najnow-

złotnik z miasta Ajtós. Około 1427

Hans do Krakowa i został miano-

sze badania wskazują jednak, że po-

roku urodził mu się syn Albrecht,

wany przez Zygmunta nadwornym

wstał on już po śmierci artysty.

zwany później Starszym, który w pra-

malarzem. Jego tygodniowe wyna-

6 kwietnia 1528 roku zmarł w No-

cowni ojca poznawał tajniki złotnic-

grodzenie wynosiło jeden gulden.

rymberdze Albrecht Dürer. Dwa lata

twa. Gdy dorósł, opuścił Węgry uda-

Oprócz tego otrzymywał deputat w

później, wdowa po nim Agnieszka,

jąc się na wędrówkę po Europie, co

naturze – zwój purpurowego sukna,

wysłała szwagrowi do Krakowa jakieś

było tradycją rzemieślniczą tamtych

a wszelkie prace nieprzewidziane

wartościowe rzeczy Albrechta, wśród

czasów. Około roku 1444 zawitał do

umową były płacone osobno. Kra-

nich prawdopodobnie wyposażenie

Norymbergii i został czeladnikiem w

kowscy kronikarze odnotowali fakt,

pracowni mistrza. Pewnie umożliwi-

pracowni znanego w mieście złotnika

otwarcie wystawy

że Dürer był najlepiej opłacanym w

ło to Hansowi urządzenie przy ulicy

Hieronima Holpera. Prawdopodob-

Krakowie artystą.

Zamkowej w Krakowie własnej pra-

nie wtedy powstało nazwisko rodu

nas do wymiarów duchowych. „Dzię-

koNStANty CzAWAGA

Oprócz wielu ściennych malowi-

cowni, która w roku 1531 niestety

„Dürer”, wywodzące się z nazwy ich

kuję za możliwość obcowania z iko-

deł i złoceń zostało po nim dzieło naj-

całkowicie spłonęła. Podejrzewano

rodzinnego węgierskiego miasta,

nami, w których odnalazłam mego

„Nasze spotkania w Nowicy i w

ważniejsze – projekt tzw. Srebrnego

potem, że artystę ktoś obrabował,

gdyż „Ajtós” znaczy po niemiecku

Boga” – powiedziała jedna z osób,

Zamłyniu są możliwe dzięki temu,

Ołtarza w nowobudowanej Kaplicy

a podłożenie ognia miało zatrzeć

„Tür”, czyli po prostu „drzwi”.

która obejrzała wystawę ikon zapre-

że udało nam się zgromadzić różne

Zygmuntowskiej w wawelskiej kate-

ślady po złodziejach. Faktem jest,

W 1467 roku otrzymał Albrecht

zentowaną w zeszłym roku w willi

środowiska, które po prostu czują

drze. W celu realizacji tego ambitne-

że po tym wydarzeniu Hans popadł

obywatelstwo miasta Norymbergii i 8

„Moja” w Krynicy. Opinię tę przytoczył

się ze sobą dobrze. To, że mogą

go wyzwania sprowadził Hans spe-

w biedę, a w roku 1534 zachorował

czerwca tego samego roku poślubił

ks. Jan Pipka, proboszcz parafii grec-

państwo oglądać te ikony co roku we

kokatolickiej w Krynicy Zdroju. Dodał,

Lwowie w Muzeum im. Szeptyckiego

że do dorobku Międzynarodowych

jest efektem tego, że tak wiele osób

Warsztatów Ikonopisów należy rów-

jest zaangażowanych w to przedsię-

wzięcie” – powiedział podczas otwar-

cia wystawy Mateusz Sora, prezes

Stowarzyszenia Przyjaciół Nowicy.

Zaznaczył, że projekt w Nowicy zre-

alizowano przy wsparciu finansowym

Województwa Małopolskiego.

Organizatorzy pleneru w Nowicy

powiedzieli, że twórcy ikon z Polski,

Ukrainy i Białorusi tym razem pochy-

lili się nad tematem ikon świątecz-

nych. Wspólne modlitwy, rozmowy

i dyskusje z udziałem duchownych

nież koncepcja modernizacji kaplicy

służyły znalezieniu odpowiedzi na

Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny

pytanie jak dziś, w sposób zrozumia-

cjalistów z Norymbergii, gdyż miasto

na jakąś nieznaną i nieuleczalną

15-letnią wówczas Barbarę Holper,

w Nowicy. Na wystawie znalazły się

ły dla współczesnych, przedstawić

to sławą swojego artystycznego

chorobę. Była ona tak uciążliwa, że

córkę swojego mistrza i pracodawcy.

prace uczestników warsztatów iko-

najważniejsze święta roku liturgicz-

rzemiosła promieniowało wtedy na

nie pozwalała mu normalnie praco-

Dzięki staraniom teścia uzyskał w na-

nopisarstwa, które odbywały się w

nego w rycie bizantyjskim, by ukazać

całą Europę. Wśród jego współpra-

wać. Zmarł w tym samym roku za-

stępnym roku tytuł mistrza-złotnika.

Nowicy. Został wydany też katalog.

ich znaczenie i doniosłość w proce-

cowników byli m.in. Melchior Baier

dłużony, osamotniony i biedny; „in

Albrecht spłodził z Barbarą 18

„Na wzór warsztatów ikonopi-

sie zbawienia. „Połączyło nas silne

– złotnik, Piotr Flötner – budowni-

extrema paupertas”, jak napisano w

dzieci, z których niestety większość

sów w Nowicy w tym roku, już po

przekonanie, że w tych tak niezwykle

czy i rzeźbiarz, Pankracy Labenwolf

królewskich księgach rachunkowych,

dość wcześnie zmarła. Trzecim ich

raz czwarty, twórcy ikon zgromadzili

trudnych okolicznościach jeszcze

– odlewnik, Georg Pencz – malarz

niestety bez podania dokładnej daty

potomkiem, urodzonym 21 maja

się też w malowniczej miejscowości

bardziej potrzebna jest wiara i na-

i rysownik, oraz Hans Vischer – rzeź-

zgonu. Nieznane jest do tej pory rów-

1471 roku był ochrzczony po ojcu też

Zamłynie na Wołyniu” – przypomniał

dzieja, których nośnikiem jest ikona”

biarz i odlewnik.

nież miejsce jego pochówku. Wiemy

Albrecht. To on został największym

konsul RP w Łucku Krzysztof Sawic-

– zaznaczyli.

Tryptykowy ołtarz kaplicy po-

tylko, że leży na którymś z krakow-

i najbardziej znanym malarzem nie-

ki. Natomiast konsul generalny RP

Jeden z inicjatorów i stałych or-

wstał w latach 1531–34. Na ze-

skich cmentarzy.

mieckiego renesansu.

we Lwowie Jarosław Drozd dodał:

ganizatorów plenerów prof. Roman

wnątrz jego skrzydeł znajdują się

W roku 1536 przybył do Krako-

Hans młodszy był od sławnego

„Ekspozycja nowych ikon to też jest

Wasyłyk z Lwowskiej Narodowej Aka-

obrazy pasyjne Pencza, a reliefy

wa uregulować sprawy po bracie

brata o kilkanaście lat. Przyszedł na

swoista modlitwa do Pana Boga tych

demii Sztuki powiedział, że ostatnio

strony wewnętrznej zostały we-

inny Dürer, Endres (Andreas). To

świat 21 lutego 1490 roku. Gdy miał

wszystkich, którzy malowali i tych

Ukraina przeżywała dwa razy rene-

dług projektu Flötnera wykonane

urodzony 25 kwietnia 1484 roku

12 lat, zmarł nagle ojciec, dlatego

wszystkich, którzy dzisiaj tutaj przy-

sans ikon: w latach 20-30. XX w. oraz

ze srebrnej blachy przez Baiera.

znany niemiecki złotnik. Jego pierw-

całą rodzinę wziął pod swoją opiekę

Ozdobna krata przy wejściu do ka-

szy pobyt w Polsce odnotowano

Albrecht, u którego młody Jan roz-

szli je obejrzeć i na swój sposób po-

w ciągu ostatnich dwudziestu lat. W

plicy to mistrzowskie dzieło Vische-

już w 1532 roku. Prawdopodobnie

począł naukę rodzinnego rzemiosła.

modlić się. Taki jest też cel wystawy,

dziesięciu plenerach pisania ikon

ra, który sporządził też podziwiane

był wtedy z wizytą u Hansa. Po raz

Mając 20 lat udał się śladem ojca na

aby patrząc na ikony pomyśleć trochę

w Nowicy i Zamłyniu uczestniczyli

do dziś w Kościele Mariackim epita-

trzeci przybył Endres do Krakowa w

włóczęgę po Europie. Przebywał m.in.

o duszy, o zbawieniu i tym wszyst-

przedstawiciele różnych narodowo-

fia Seweryna i Zofii Bonerów.

roku 1538 z polecenia Rady Miasta

we Włoszech, w Saksonii i na Śląsku,

kim, co tak bardzo jest potrzebne w

ści i wyznań. Składając podziękowa-

Ołtarz wawelski nie był jedynym

Norymbergii. Możliwe, że wykony-

po czym z bagażem doświadczeń

trudnych czasach. Kiedy nadchodzą

nie duchownym uczestniczącym w

dziełem polskiego Dürera. Są też

wał wtedy jakieś niedokończone

wrócił do rodzinnej Norymbergii.

trudne czasy to częściej się modli-

plenerach prof. Wasylyk zwrócił uwa-

i obrazy; m.in. „Święty Hieronim”,

prace swojego zmarłego brata. Do-

W tamtym czasie królem Pol-

my. Ale też mimo tego, że czasy są

gę, że w Polsce codzienna wspólna

datowany na rok 1526, obecnie znaj-

kładnie tego nie wiemy, ale badania

ski i Wielkim Księciem Litewskim

trudne, trzeba się modlić w sposób

modlitwa przebiegała w obrządku

dujący się w Muzeum Narodowym w

krakowskich archiwów mogą przy-

był Zygmunt Jagiellończyk I, zwany

radosny. Ikony dają nam możliwość

wschodnim, a na Ukrainie w obrząd-

Krakowie, oraz „Portret Króla Zyg-

nieść jeszcze nie jedną sensację i

potem Starym. Ożenił się on w roku

modlitwy w zadumie i w radości” –

ku łacińskim.

munta Starego” z roku 1530 w Mu-

zweryfikować naszą dotychczasową

1518 z Boną Sforzą, siostrzenicą

zaznaczył Jarosław Drozd.

Polacy i Ukraińcy podkreślali,

zeum Narodowym w Warszawie.

wiedzę o tamtych wydarzeniach.

Bianki Marii Sforza, która przywiozła

Wystawa ikon potrwa do 2 li-

że wystawa jest efektem społecznej

Wiele dzieł ma nieudokumen-

W owym czasie żył i tworzył w

do Polski idee włoskiego Odrodze-

stopada. Potem ekspozycja będzie

aktywności i przekonania o tym, że

towaną metrykę, lecz mimo to są

Krakowie jeszcze inny norymber-

nia. Król zachwycony pomysłami

prezentowana w innych muzeach

sztuka nie ma granic a pisanie ikon

przypisywane Dürerowi. Należy do

czyk – Veit Stoß (Wit Stwosz), ale to

żony postanowił przebudować swo-

na Ukrainie i w Polsce.

jest czymś bardzo ważnym i zbliża

nich obraz „Matka Boska i czternastu

już historia na osobny artykuł.

ją starą wawelską rezydencję, ale