27

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 21–30 października 2014 nr 19 (215)

Aleksander Fredro na scenie życia i teatru Humor

żydowski

Na kolejne, XLIX Spotkanie Ossolińskie przyjechał do Lwowa wybitny znawca twórczości

Aleksandra Fredry Marian Ursel, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego. Tematyka fredrow-

Swat

ska żywo zainteresowała lwowskich Polaków, którzy stanowili tym razem znaczną część ze-

W moim rodzinnym mieście, na

branych na sali w dawnym pałacu hr. Baworowskich.

długo przed wybuchem pierwszej

wojny światowej, istniało przedsię-

biorstwo rozwijające niezwykle oży-

pewien czas z pomnika komediopi-

JuRiJ sMiRnoW

wioną działalność na niwie kojarzenia

sarza wielbiciele wykradają pióro,

tekst i zdjęcia

małżeństw. Było ono jednoosobowe.

które Fredro trzyma w ręku. Dotych-

Świadczył o tym szyldzik wiszący na

czas znikło ich już dziesięć.

Spotkanie prowadziła Wiktoria

drzwiach mieszkanka przy ulicy Ha-

Swój wykład we Lwowie Marian

Malicka, przedstawicielka wrocław-

lickiej: „Szadchen krajowy, Reuben

Ursel poświęcił pamięci swoich pro-

skiego Zakładu Narodowego im.

Jaker”.

fesorów, którzy skierowali jego uwa-

Ossolińskich. Malicka przedstawiła

Wysoki, kościsty Żyd o rudej bro-

gę na postać Aleksandra Fredry.

zebranym profesora Mariana Ursela,

dzie i zielonkawych oczach przez cały

Opowiedział kilka ciekawostek

kierownika Zakładu Historii Literatury

boży dzień był w ruchu. Uwijał się po

fredrowskich. Wspominał o tym, że

Romantyzmu Instytutu Filologii Pol-

rynku, przesiadywał w kawiarniach,

nie zachował się akt urodzenia Alek-

skiej na Uniwersytecie Wrocławskim.

lustrował ławki na skwerze. Dwoił

sandra Fredry – spłonął podczas po-

Prelegent całe swoje życie naukowe

się i troił, byle tylko uszczęśliwić mło-

żaru w Jarosławiu, nawet sam Fredro

poświęcił  tematyce  fredrowskiej.

dzież płci obojga. Jego przenikliwy

nie wiedział, kiedy dokładnie się uro-

Doktorat uzyskał 26 września 1978

wzrok oceniał kandydata od pierw-

dził. W setkach nekrologów po jego

roku na podstawie rozprawy „Bajko-

szej wejrzenia.

śmierci podawano zupełnie różne

pisarstwo Aleksandra Fredry”, której

Pewnego dnia przysiadł się doń

daty i miejsca jego urodzenia. Wy-

promotorem był profesor Bogdan Za-

w kawiarni typowy przedstawiciel

jaśnił też, że legenda o skradzionym

krzewski. Habilitował się 22 czerwca

„złotej” młodzieży.

palcu Fredry jest czystą prawdą. W la-

1993 roku przedstawiając pracę „O

Profesor Marian ursel

- Chciałbym się ożenić...

tach 60. XX wieku palec ten profesor

wierszach Aleksandra Fredry”. W do-

- Najwyższy czas, najwyższy! –

Przeciwnikiem związku Fredry i Zofii

Zmarł Fredro 15 lipca 1876 roku

Bogdan Zakrzewski zabrał ze zdewa-

robku profesora Ursela znajdziemy

przytaknął swat, lustrując go lekko

był nie tyle jej pierwszy mąż – hra-

we Lwowie. Po śmierci zrobiono ma-

stowanego grobu Fredry w Rudkach

ponad 150 publikacji naukowych, z

przymrużonym okiem.

bia Stanisław Skarbek – ile rodzina

skę pośmiertną, zabalsamowano

i przywiózł do Wrocławia. Następnie

nich 115 po uzyskaniu habilitacji. Na-

- Oczywiście, nie zamierzam

Jabłonowskich, która uważała ród

ciało, zawiązał się komitet pogrze-

palec komediopisarza włożono do

pisał sześć książek, z których cztery

sprzedać się byle komu. Oto moje

Fredrów za parweniuszy, którzy ku-

bowy. Organizacja pogrzebu prze-

puszki i wmurowano w ścianę jedne-

poświęcone są twórczości Fredry:

warunki: panna musi być niebrzydka,

pili sobie tytuł hrabiowski. Na ślub z

biegała niezwykle uroczyście, przy

go z wrocławskich kościołów, umiesz-

„Bajkopisarstwo Aleksandra Fredry”,

posażna, inteligentna...

Zofią Jabłonowską Fredro czekał 11

udziale tłumów ludzi. Zdecydowano,

czono tam tablicę informacyjną.

„O wierszach Aleksandra Fredry”,

- Służę uprzejmie! – pan Reuben

lat. Była to kobieta jego życia. Pod

że zostanie pochowany w Rudkach

Obrażony atakiem Leszka Du-

„Fredrowskie  teatralizacje”  oraz

zajrzał do notesu. – Jest! Strona sie-

koniec życia postanowili spalić całą

w rodzinnej kaplicy. Pochód żałobny

nin-Borkowskiego i Seweryna Gosz-

„Aleksander Fredro. Na scenie życia

demnasta. Dwadzieścia pięć tysięcy

swoją miłosną korespondencję.

ruszył od dworku Fredrów w stronę

czyńskiego Fredro przez 15 lat nie

i teatru”. Jego leksykon pt. „Roman-

guldenów, piękna jak Sulamita, ukoń-

W młodości Fredro lubił hulanki w

rogatki rudeckiej, a dalej – w nocy –

publikował swoich utworów, pisał do

tyzm” cieszy się w Polsce ogromną

czona pensja, z wielkiego rodu...

lwowskich restauracjach i na balach.

orszak z pochodniami przeszedł do

szuflady. Po jego śmierci pojawiła się

popularnością i w latach 2000-2014

- Doskonale! – zapalił się mło-

Z czasem jednak stał się domatorem,

Rudek.

lawina nowych publikacji, komedie,

był już pięciokrotnie wznawiany.

dzieniec. Swat westchnął z cicha:

zamkniętym w swojej prywatności.

Wykład profesora Mariana Ur-

ballady, satyry, bajki, bezcenne „Zapi-

Profesor Ursel jest pomysłodawcą i

- Ma tylko jedną niewielką wadę.

Nie dopuszczał do siebie petentów,

sela wzbudził ogromne zaintereso-

ski starucha”. Fredro w pewnym sen-

redaktorem naukowym „Księgi wspo-

Od czasu do czasu nachodzi ją zwa-

delegacji, wielbicieli. Najlepiej czuł

wanie. Było dużo pytań, ale też oso-

sie był przerażony życiem, cierpiał na

mnień o zmarłych pracownikach po-

riowana godzina, a wtedy bywa nie-

się w swoim domu we Lwowie i w

bistych wspomnień obecnych. Warto

różne dolegliwości zdrowotne zwią-

wojennej polonistyki wrocławskiej.

zupełnie normalna.

zaznaczyć, że na spotkanie przybył

Młodzieniec spochmurniał:

Adolf Wisłocki – człowiek niezwykle

- Czy często?

zasłużony dla odrodzenia polskości

- Mniej więcej raz na miesiąc.

i kościoła rzymskokatolickiego we

- W takim razie nic strasznego –

Lwowie. Pan Adolf ma poważne kło-

rozpromienił się kandydat do stanu

poty zdrowotne i rzadko wychodzi z

małżeńskiego.

domu, tym razem przybył jednak na

I obserwując milczącego swata

spotkanie, a zebranym opowiedział

zagadnął:

historię odzyskania kościoła w Rud-

- Więc kiedy uda się pan do niej?

kach w 1989 roku. Z bólem mówił

Reb Jaker uśmiechnął się i po-

o stanie zdewastowania rodowej

ciągnął łyczek kawy:

kaplicy Fredrów, o krypcie w której

- Po co ten pośpiech, młody czło-

trumny i kości były wrzucone do bło-

wieku? Zaczekamy tydzień, dwa, aż

ta. Janusz Tysson i Luba Lewak opo-

najdzie ją zwariowana godzina. Może

wiadali o swoich doświadczeniach

wtedy ciebie zechce za męża...

aktorskich w komediach Fredry na

***

scenie Polskiego Teatru Ludowego

Mełamed przerabia z Josiem

we Lwowie.

dzieje Adama i Ewy. Wszystko idzie

Ukrainiec Andrij Pawłyszyn mó-

gładko, aż dochodzą do słowa „isza”,

wił o swoich tłumaczeniach Fredry

które znaczy „żona”.

na język ukraiński. „Spuścizna jest

Nauczyciel chce pomóc ucznio-

wielką wartością ponadczasową.

wi i naprowadza go śpiewnym gło-

Beńkowej Wiszni. Przez całe dnie

Chcemy żeby Fredro był znany

zane z podagrą, tygodniami leżał w

Pod jego redakcją ukazało się rów-

sem:

chodził w szlafroku.

większości Ukraińców. Fredro cią-

łóżku, ale był szalenie pracowity. Pisał

nież 17 tomów czasopisma „Prace

- Powiedz no, chłoptasiu, „isza”

Fredro miał ogromne szczęście

gle jest modny. Jego komedie nadal

przy pulpicie na stojąco, lub w łóżku.

Literackie”. Zajmuje się również ba-

to znaczy żo...

i satysfakcję, że mógł zobaczyć swo-

wystawiają teatry – również ukraiń-

Nigdy nie pisał siedząc w krześle, jak

daniami twórczości Aleksandra Fre-

- Żołądź – podchwytuje Josel.

je sztuki na scenie. Dyrektorowie

skie”.

przedstawił to na pomniku Leonard

dry w opiniach jego współczesnych.

- Nie żołądź, chłoptasiu, ale

teatrów radzili się z nim. Manifesto-

Konsul Marian Orlikowski pod-

Marconi. W starszym wieku podczas

Prelegent wygłosił wykład „Alek-

„isza” to znaczy żo...

wał przyjaźń z aktorami, udzielał im

kreślił zaangażowanie Konsulatu Ge-

ataków choroby nie mógł utrzymać w

sander Fredro na scenie życia i te-

- Żołnierz – poprawia się Josel.

różnych rad i informacji. Gromadził

neralnego i strony polskiej w sprawach

dłoni ołówek, dlatego dyktował swoje

atru”. W trakcie wykładu opowiedział

- Nie żołnierz, chłoptasiu, ale

materiały o swoich wystawach w

organizacji muzeum Fredry w pałacu

utwory. Podawano mu środki prze-

o swoich lwowskich korzeniach. Jego

„isza” to znaczy żo...

różnych teatrach i miastach. Umiał

w Beńkowej Wiszni – remont pałacu

ciwbólowe, między innymi opium.

ojciec pochodził ze Lwowa i był zmu-

- Żołądek!

też żartować na swój temat. Na py-

finansuje strona polska. Przypomniał

Nikt nie wiedział wówczas, że to nisz-

szony wyjechać stąd w 1946 roku.

- Nie żołądek, chłoptasiu, ale

tanie, u kogo się uczył pisania utwo-

też, że przy wjeździe do Rudek już

czy organizm. Dramatyczna historia

Na Uniwersytecie Wrocławskim jako

„isza” oznacza to, co ja mam, co

rów, powiedział, że „zakupił sobie od

jest umieszczona tablica informa-

jego choroby zrodziła dramatyczne

student i aspirant kształcił się pod

tatę ma i co ty będziesz miał, kiedy

Żyda Igla 10 tomów Moliera za jed-

cyjna w trzech językach – polskim,

utwory pełne bólu. Leżący tryb życia

kierownictwem byłych lwowskich

dorośniesz...

nego dukata i uczył się z nich pisania

ukraińskim i angielskim, z napisem,

dla człowieka tak niezwykle aktywne-

profesorów. Może dlatego tematyka

Josel oznajmia z triumfem:

dramatów”. Na zarzuty Goszczyń-

że tutaj jest pochowany Aleksander

go był bardzo trudny.

fredrowska stała się jego pasją na-

- „Isza” to znaczy przepuklina!

skiego i Dunin-Borkowskiego odparł

Fredro. Zaznaczył, że ta wiadomość

Profesor Ursel zauważył, że hi-

ukową. Profesor przypomniał rów-

kiedyś: „Ja swoje sztuki dla artystów

była zaskoczeniem dla wielu współ-

storia miłości Fredry i Zofii Jabłonow-

nież, że lwowski pomnik Aleksandra

Horacy safrin,

pisałem, a nie dla idiotów”.

czesnych mieszkańców Rudek.

skiej jest warta sfilmowania w serialu.

Fredry stoi teraz we Wrocławiu. Co

Przy sabasowych świecach