29

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 21–30 października 2014 nr 19 (215)

Amerykanin na Podolu

Greckokatolicka świątynia św.

Anny jest niewielka, więc nic dziw-

nego, że tej czerwcowej niedzieli,

gdy tu byłem, wierni modlili się wokół

świątyni, bo wszyscy chętni nie mo-

Tego lata miałam przyjemność zawieźć w podróż do Kamieńca Podol-

gli się tam pomieścić. Najstarszą jej

częścią jest prezbiterium w kształcie

skiego pewnego amerykanina z rodziną. nasze ziemie, zabytki i obyczaje

rotundy. Ciekawostką jest to, że po-

były dla niego nie lada egzotyką, choć chyba nie mniejszą, niż on sam

mimo kształtu okręgu, na pierwszy

rzut oka, jest to sześciokąt. Rotunda

okazał się dla miejscowych.

datowana jest okresem mongolskim

– XI-XII wiekami, a reszta budowli –

„helou, helou”, a on liczy na jakąś

zębów. Dyplomatycznie unika odpo-

KaTaRzyna łoza

XV wiekiem. Jednak największą cie-

konkretną pomoc. Namawia Johna,

wiedzi na pytanie, czy jest Polakiem

kawostką rotundy są freski, które we-

W drogę jedziemy samochodem

żeby zadzwonił do ciotki i porozma-

lub katolikiem: – A czy to, panie, inny

dług jednej z wersji pochodzą z 1367

osobowym. John pyta, ile czasu zaj-

wiał z nią. Woła żonę, żeby dała

Bóg jest dla Warszawy, Nowego Jor-

roku. Niektórzy badacze przypisują

mie droga ze Lwowa do Kamieńca

telefon do ciotki. Żona dzwoni do

ku i Okopów?

je szkole wybitnego mistrza renesan-

(ok. 300 km). Mówię, że około 6 go-

córki. Daje mi słuchawkę. – Bo wie

Opowiada, że kościół długo stał

su – Giotto di Bondone. Interesujące

dzin. – Żartujesz – dziwi się John. Je-

pani, ja dwa lata temu starałam się

opuszczony. Dopiero kilka lat temu

jest to, że odkryte zostały dopiero w

dziemy przez Złoczów, pierwsze 70

o amerykańską wizę, ale dostałam

podczas jednej z polskich wycieczek

km jest fatalne, głębokie dziury albo

odmowę. Może ten pani znajomy by

w Okopach jakiś turysta zapytał go:

całkowicie zdarty asfalt. – Jednak nie

mi pomógł?

– Czemu nie wyremontujecie? –

żartowałaś – mówi John. Siedzi koło

Odjeżdżamy. John jest zadowo-

Nie mamy pieniędzy. – To ja dam.

mnie i patrzy w mapę. W okolicach

lony: „He made my day”.

Przysłał sumę, która wystarczyła na

Tarnopola informuje: zaraz wyjedzie-

Wracamy. Bar „Nika” w Bucza-

początek, a wtedy klucznik… spry-

my na autostradę.

czu. Dłuższą chwilę siedzimy i tłu-

watyzował obiekt. Żeby nie było, że

W czterogwiazdkowym hotelu

maczymy menu – jest tylko po ukra-

wyremontują, a potem ktoś odbie-

„Hetman” w Kamieńcu Podolskim

ińsku, za to bardzo rozbudowane

rze. Ze mnie się śmieją we wsi, że

jest do wyboru kilka zestawów śnia-

– czterdzieści sałatek, dwadzieścia

mamy cerkiew, mamy greckokatolic-

daniowych: kurczak z makaronem,

zup, cała stron potraw z kapusty,

ką kaplicę, ale to ja mam największą

pierogi, jajka sadzone z surówką z

piętnaście rodzajów pierogów. Pod-

parafię.

kapusty, kasza na mleku. W żadnym

nie ma kawy, masła do chleba. Piąty

zestaw: dwa jajka na twardo, woda,

herbatniki.

Pytam, czy za wodę mineralną z

pokoju trzeba płacić. Nie. Za chwilę

Prawdopodobnie pojezuic-

podbiega pani z recepcji, prosząc

ki ołtarz boczny

opłatę za wodę. – Przecież pytałam,

powiedziała pani, że za darmo. – Po-

1879 roku. Dzięki temu odkryciu „ho-

myliłam się.

ciągnie się ok. 1,5 km wzdłuż jedy-

riańska rotunda” stała się sławna. W

John jest dobrze oczytany, jeśli

nej drogi. Podjeżdżamy do kościoła.

prezbiterium są sceny „Ucieczki do

chodzi o historię Podola i jego za-

Jest wyremontowany i… zamknięty.

Egiptu”, „Ostatnia Wieczerza”, „Zwia-

bytki. Wie dokładnie, co chce zoba-

John w pierwszej chwili nie poznaje,

stowanie”, a na zewnątrz – „Jezus na

czyć. Wie nawet, że w zewnętrznej

wykrzykuje: „To nie ten kościół!”. Ale

krzyżu”, „MB Nieustającej Pomocy”,

ścianie zamku w Kamieńcu utknęła

o pomyłce nie może być mowy. Kie-

jeszcze jedno „Zwiastowanie” i „Trzej

podczas jednego z oblężeń kula ar-

dy chodzimy naokoło, z pobliskiej

Królowie”. Ten ostatni wygląda na

matnia. Chce zobaczyć kulę. Szuka-

zagrody wyskakuje facet w samej

znacznie późniejszy. Prawdopodob-

my, znajdujemy.

bieliźnie, krzycząc: „Mam klucz,

nie dlatego, że jeszcze niedawno

Wieczorem w restauracji John

mam klucz, otworzę wam!”.

przysłaniało go inne malowidło, a

zamawia barszcz ukraiński z frytka-

Mimo swojego niekompletnego

może dlatego, że parafia na własną

mi. Wszędzie, gdzie jemy, próbuje

ubioru wchodzi z nami do świątyni

rękę przeprowadziła nieudaną „kon-

barszczu, porównuje z poprzednimi,

(jak się później okazało, niepoświę-

serwację”.

który lepszy, który gorszy.

conej, choć nasz klucznik twierdził

W XV wieku świątynia należała

Następnego dnia John chce

inaczej). W środku ściany już od-

chodzi starsza pani, pyta, czy nam

Kiedy dowiaduje się, że John

do zakonu paulinów, który powstał na

zobaczyć ruiny kościoła w Okopach

malowane, polichromie częściowo

coś poradzić, bo większości potraw

jest z Ameryki, od razu przypomina

Węgrzech i w tym okresie aktywnie

Św. Trójcy, w którym zachowały się

stare, są „orzełki” i „pogonie”. Klucz-

z menu i tak nie ma. Zamawiamy

sobie o swojej ciotce, która również

rozbudowywał swoje parafie w są-

freski z godłem Polski i Litwy – orłem

nik wciąż gada, buzia mu się nie

barszcz, placki ziemniaczane, pie-

tam wyjechała, ale rzadko się odzy-

siednich krajach. Są informacje, że

i pogonią. Jedziemy. Wieś jest mała,

zamyka, połyskuje rzędem złotych

rogi, frytki. Pani jest bardzo uprzej-

wa. A jeśli już się odzywa, to tylko

klasztor zakonników znajdował się

ma – na pytanie, z czym są placki,

nieco powyżej rotundy, dzięki temu

odpowiada, że ze śmietaną, ale

włączam ją do swojej listy zabytków.

mogą zrobić z czym chcemy: mię-

Prawdopodobnie to właśnie paulini

sem, grzybami, warzywami, sosem

dobudowali podstawową część świą-

takim, śmakim i owakim. Przyjmuje

tyni św. Anny, upiększając go gotyc-

zamówienie i znika. Po chwili wraca

kimi murowanymi portalami i wąskimi

z torbą pełną ziemniaków i worecz-

oknami.

kiem jajek.

Z całą pewnością, świątynia do

Zastanawialiśmy się, na czyje

1959 roku, gdy stała się filią Zakar-

danie zabrakło ziemniaków, bo każ-

packiego Muzeum Krajoznawczego,

dy z nas zamówił coś z ziemniaka-

pozostawała świątynią katolicką.

mi. Chyba jednak były to ziemniaki

Obecnie należy do grekokatolików.

dla następnych klientów, bo nasze

Przed dwoma laty z rzymskiej ba-

dania przyszły szybko.

zyliki Santa Maria Maggiore prze-

Czekaliśmy na posiłek, poszłam

kazano kopię cudownego obrazu

zapytać, czy w zakładzie jest toaleta.

Matki Boskiej. W ciągu roku pię-

Oczywiście, jest. Kiedy jednak jeden

ciokrotnie odbywają się tu odpusty

z panów próbował z niej skorzy-

i jest to znane miejsce maryjne.

stać, wrócił z niewyraźną miną. Na

Miałem szczęście być tu w czasie

drzwiach coś jest napisane. Chyba,

odpustu. Świątynia stała pusta z

że nieczynna. Poszłam na zwiady.

otwartymi wrotami, a nabożeństwo

Rzeczywiście, na drzwiach wisiała

odbywało się na zewnątrz. Dopiero

taka informacja. Podeszłam znów

po pewnym czasie odważyłem się

do barmanki. – Nie ma u was toa-

poprosić kościelnego o pozwolenie

lety? – Nie, jest. – Ale nieczynna.

na wejście do prezbiterium. Pozwolił

– Nie, skąd? – A ta informacja na

mi wejść i zachęcił do robienia zdjęć

drzwiach? – A, to tylko tak… Pani

bezcennych fresków.

podeszła i odkleiła karteczkę. – Ale

(cdn.)

tylko na siusiu.

Pod kościołem w okopach Świętej Trójcy