8

Przegląd wydarzeń

31 października–13 listopada 2014 nr 20 (216) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Światełko dla dobrze zasłużonych”

Dzień Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny – czas pogodnej zadumy i refleksji

nad owocowaniem ludzkiego życia i jego powiązaniami ze światem tych, co ode-

szli. W nowoczesnej cywilizacji coraz mniej mamy czasu do nieśpiesznych rozwa-

żań, do zastanawiania się nad tym, że istniejemy dzięki następstwu pokoleń, że to

zmarli duchowo wzbogacają nasze życie, bo sięgamy po ich dorobek naukowy

i twórczy. Wśród pilnych i najpilniejszych trosk zanika gdzieś więź pomiędzy

zmarłymi i żywymi, pomiędzy czasami dawnymi i obecnymi. Jest tylko pośpiech –

podstawowa jednostka czasu.

wielu innych cmentarzy we Lwowie

BEATA KOST

i w okolicach. Łyczaków jest miej-

scem spoczynku wielu wybitnych

Każde święto ma swoje znaki.

zasłużonych, ale też miejscem, gdzie

Dzień Zaduszny płonie tysiącami zni-

powstawały wspaniałe rzeźby utalen-

czy, ma kolor złocistych chryzantem,

towanych artystów. Przez szereg lat

szeleści liśćmi zasypującymi alejki

był też miejscem spacerów „wspo-

cmentarzy. Czas zadumy. Dobry

mnieniowych” – tradycja ta, niestety,

czas, abyśmy pomyśleli również nie

zanikła wśród lwowian. Oczywista

tylko o własnych zmarłych przodkach,

jest wartość historyczna i artystycz-

ale też o naszych wspólnych „dziad-

na cmentarza, wymaga on opieki ze

kach” spoczywających na cmenta-

strony fundacji i organizacji kultural-

rzach. O Julianie Zachariewiczu i Lu-

nych, jak i społeczności lokalnej. Od

nie Drexler, o Janie Gallu i Matyldzie

kilku lat prowadzone są tu prace na

Żłobickiej, o Kazimierzu Twardow-

koszt polskiego Ministerstwa Kultury

skim i Maryli Wolskiej. I o setkach,

i Dziedzictwa Narodowego, również

tysiącach innych „dziadków” których

dzięki ludziom dobrej woli z Polski

imion nie pamiętamy. Idąc alejami

zrzeszonym w organizacjach czy

cmentarza, mijamy obojętnie ich gro-

zatrudnionych w firmach, odnawia-

by. Ich nazwiska nic dla nas nie zna-

ne są kolejne nagrobki.

czą. I nie ma już łuny nad lwowskimi

Tymczasem wystarczy oddalić

cmentarzami – są tylko nieśmiałe po-

się od alei zasłużonych i wejść w głąb

jedyncze ogniki. To dziwne, jak szyb-

kwater, żeby zobaczyć gąszcz samo-

ko mija czas, jak zawodna jest ludzka

siejek i zielska, rozsadzających ko-

pamięć. A przecież nie tak miało być.

rzeniami płyty grobowców. Podobnie

Krajobraz pisany kamieniami

jest z naszą wiedzą o tych ludziach.

jak brajlem

Poza przywołaniem Marii Konop-

nawet ślepy może odczytać

nickiej i Artura Grottgera oraz kilku

co tu się działo

innych najbardziej znanych postaci

przez wieki wieków

nasza wiedza urywa się.

Za każdym razem spacerując

ks. J. St. Pasierb „Pejzaż”

alejkami cmentarza Łyczakowskiego

nie mogę się pozbyć myśli, że walka

Cmentarze często nazywamy

toczona o cmentarz jest przegra-

archiwami pod otwartym niebem –

na. Albo źle ją prowadzimy? Może

są zbiorem informacji o lokalnych

warto byłoby powrócić do tradycji z

społecznościach, o ich najwybitniej-

okresu odgruzowywania cmentarza

szych przedstawicielach i wydarze-

Orląt: kiedy ochotnicy przychodzi-

niach. Kiedy Polska przestała istnieć,

li na cmentarz, żeby pomóc przy

szczególnego znaczenia nabrał kult

pracach porządkowych? Nadzieja

zmarłych, zasłużonych przedsta-

na to, że o cmentarz będą bardziej

wicieli narodu. Ich groby nabrały

dbały władze lokalne, sprzedając

znaczenia patriotycznego. Miejsca

bilety na zwiedzanie, jest chyba da-

spoczynku i pamięć o tych ludziach

leko posuniętą naiwnością. Jeśli na

była świadectwem o czasach chwa-

cmentarzu nie będą zastosowane

ły, a życiorysy zmarłych literatów,

na dużą skalę prace ogrodnicze,

naukowców, działaczy społecznych,

opryski czy inne czynności które po-

powstańców – „dobrze zasłużo-

mogą zachować groby z piaskowca

nych” – miały służyć jako przykład

utracimy dziesiątki kwater, które już

i wzór do naśladowania. Pogrzeby

dzisiaj są w stanie ruiny. Cmentarz

zamieniały się w wielkie manifesta-

ma zaledwie ponad 40 hektarów

cje patriotyczne, rocznice i święta

powierzchni, wiele parków miejskich

patriotyczne obchodzono na cmen-

ma podobny lub większy obszar.

tarzach, święta zapalały łuną cmen-

Ale powiedz jak długo trwać będą

miast, o czym nie zawsze pamiętamy.

cmentarzach, mają specjalne aleje

Więc jak to możliwe, że Łyczakowa

tarze – to wszystko świadczyło nie

dawne imiona

Szczególnie teraz, kiedy próbuje się

i wspaniałe pomniki. We Francji wy-

nie da się uwolnić od chaszczy wyż-

tylko o wielkim kulcie zmarłych

Jak długo przetrwa o nich chociaż

nam wmówić, że wcale tu Polaków

myślono dla nich Panteoni maksymę

szych od nagrobków, spadających

przodków. Ta szczególna troska

słuch

nie było, a jeśli już – to przyszli jako

„Wielkim ludziom wdzięczna Ojczy-

drzew i piłowania gałęzi spadają-

o groby zmarłych – świadczyła o

Kiedy będą wyśmiani kiedy całkiem

osadnicy w okresie zaboru austriac-

zna”. Polacy mają pięć słynnych ne-

cych na zabytkowe rzeźby?

ciągłości pamięci narodowej i naro-

martwi

kiego i II RP. Za chwilę uwierzymy w

kropolii (z czego dwie poza krajem)

dowej wspólnoty. Była wielką lekcją

Bo sztuka i historia wydadzą

...Ludzie i miasta stanowią jedność

nowe „fakty” historyczne, bo nasza

warszawskie Powązki, krakowskie

historii. Drażniącą i irytującą zabor-

się nam

pełną dostojnych pamiątek

łatwowierność wynika z niewiedzy.

Rakowice, zakopiański Pęksowy

ców. Niszczenie i dewastacja cmen-

Ciężarem nie do udźwignięcia.

Ale wystarczy wytrzeć nazwiska

Jeśli sami, w kraju i poza granicami,

Brzyzek, wileńską Rossę i lwowski

tarzy i miejsc ostatniego spoczynku

z pomników

nie nauczymy się historii, wmówić

Łyczaków. Każda większa miejsco-

staje się bardzo szybko jedną z

Julia Hartwig

Ogrody opustoszyć z lekkich widm

będzie nam łatwo każdą nową teorię.

wość zazwyczaj ma cmentarz z aleją

form walki z unicestwionym pań-

„Powiedz jak długo trwać

i świetlnych feerii

Warto pamiętać nie tylko o krwawych

zasłużonych, ale te wymienione ne-

stwem. Kamienie i płyty cmentarne

będą dawne imiona”

Żeby to co istniało przestało

potyczkach, ale i o ogromnym dorob-

kropolie to miejsca szczególne. Nie

w małych i większych miejscowo-

naprawdę żyć

Rzesze wybitnych Polaków po-

ku zasłużonych ludzi.

sposób wymienić tysięcy imion wiel-

ściach, opierające się rozszalałym

opustoszał ze wspomnień

chodzą ze Lwowa, Stanisławowa,

Bene merentium – dobrze zasłu-

kich Polaków, których prochy kryje

dziejom i przemawiając, dziś znów

wypełnione tłumem

Tarnopola, Krzemieńca i innych

żeni. Chowani na małych i wielkich

ziemia Łyczakowskiego cmentarza i

dają świadectwo.